لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۲۲:۵۹

گرايش هاي تازه و بنيادي در تحولات جمعيتي ايران: كاهش نرخ رشد جمعيت در ايران


فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) شمار دقيق جمعيت ايران همچنان نامشخص است. آخرين ارزيابي كه در رسانه هاي اين هفتة تهران از سوي عباسعلي زالي، رييس مركز آمار ايران، انتشار يافته، شمار جمعيت كل كشور را در پايان سال 1380 خورشيدي، 65 ميليون نفر اعلام ميكند. دفتر جمعيت سازمان ملل متحد، ايرانيان را بيش از هفتاد ميليون نفر ميداند و دكتر حبيب الله زنجاني، جمعيت شناس ايراني، در محاسبات خود به رقم شصت و هشت ميليون نفر ميرسد. ولي در وراي اختلاف نظر بر سر شمار واقعي ايرانيان، آنچه امروز در تحولات جمعيت ايران بيش از همه جلب توجه ميكند، كند شدن قابل ملاحظة آهنگ رشد آن است. رييس مركز آمار ايران ميگويد نرخ رشد سالانة جمعيت در سال گذشتة خورشيدي به 1,4 در صد كاهش يافته است. وزارت بهداشت و درمان جمهوري اسلامي در تازه ترين بررسي هاي خود اعلام ميكند كه در پاره اي از استان هاي كشور، به دليل كاهش چشمگير رشد جمعيت، سطح باروري به پايين تر از حد جانشيتي جمعيت (كه معادل 2,1 فرزند در دوران بارداري محاسبه شده)، رسيده است. چنين ارزيابي هايي را بدون ترديد بايد با احتياط فراوان تلقي كرد. اما يك نكته مسلم به نظر ميرسد و آن اين كه ايران به گونه اي غير قابل بازگشت، همانند شماري ديگر از كشور هاي در حال توسعه، به مرحلة نهايي پديدة گذار جمعيتي گام نهاده است، با پيآمد هاي بسيار مهم اجتماعي و اقتصادي اش. در اين مرحله، جمعيت كاهش آهنگ رشد را پشت سر ميگذارد و در راستاي ثبات پيش ميرود. فراموش نكنيم كه ايران در دوران ده سالة 1976 تا 1986 با بزرگترين انفجار جمعيتي تاريخ خود روبرو شد : گذار از 33 ميليون به 49 ميليون نفر، افزايشي معادل 46 در صد. در دوران پس از انقلاب اسلامي، نظام تازه به دلايل گوناگون سياست هاي نظام پيشين را در راستاي كنترل جمعيت رها كرد. ولي با پيدايش انبوه دشواري‌ها، كه پيآمد‌هاي آنها را امروز در بازار كار مي بينيم، به سياست پيشين بازگشت. اين چرخش سياسي، همراه با عوامل ديگري چون افزايش باسوادان، تغيير رفتار‌هاي اجتماعي زنان، گسترش شهر نشيني و دشواري هاي اقتصادي، راه را بر كاهش قابل توجه نرخ رشد سالانة جمعيت در ايران گشود، از ميانگين 3,9 در صد در سال در فاصلة 1976 تا 1986 ميلادي به ميانگين 1,9 در صد درسال در فاصلة 1986 تا 1999 ميلادي. اين انقلاب بزرگ جمعيتي را در شماري ديگر از كشور هاي در حال توسعه نيز مي توان ديد، از جمله در مجموعة كشور هاي معروف به مغرب (تونس، الجزاير و مراكش) كه در دهة 1980 ميلادي از خطر انفجار جمعيت در آنها سخن ميرفت، حال آنكه امروز سطح باروري زنان آنها به پايين تر از حد جانشيني جمعيت تمايل دارد.

منابع گوناگون آماري در ايران و جهان شمار ايرانيان را شصت و پنج ميليون، شصت و هشت ميليون يا بالاي هفتاد ميليون نفر ارزيابي ميكنند. به رغم اين اختلاف نظر، يك نكته مسلم به نظر ميرسد و آن كاهش چشمگير آهنگ رشد جمعيت در ايران است. براي مطالعه گزارش راديوآزادي در باره گرايش هاي تازه و بنيادي در تحولات جمعيتي ايران، دگمه "متن فارسي" را كليك بزنيد.
XS
SM
MD
LG