اسپانيا و زعفران ايران

فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) روزنامة «ايران» چاپ تهران در شمارة بامداد سه شنبة خود مي نويسد كه دلالان اسپانيايي امسال نيز به روال هر سال براي خريد زعفران به خراسان آمده اند و ورود آنها بهاي اين كالا را در بازار عمده فروشي مشهد سيزده در صد افزايش داده است. به رغم اين افزايش، روزنامة نامبرده از حضور دلالان اسپانيايي در خراسان چندان خشنود به نظر نمي رسد، زيرا از "داستان غم انگيز زعفران ايران" سخن ميگويد بدان سبب كه اسپانيا اين محصول را به بهايي ارزان مي خرد و آنرا، به نام خود و به بهايي بسيار گرانتر، در بازار هاي جهان مي فروشد. آنچه در بازار زعفران مشهد مي گذرد، جلوة كوچكي است از يك كشمكش بزرگ قديمي ميان كشور هاي واپس مانده و دنياي پيشرفته بر سر بازرگاني مواد خام. چگونه است كه دسترنج كشاورزان خراسان، اسپانيا را آباد ميكند؟ زعفران را ايرانيان، با توجه به مصارف گوناگون آن از جمله در عرصه هاي غذايي و دارويي، «طلاي سرخ» لقب داده‌اند. گفته مي شود كه حدود نيم ميليون ايراني، به ويژه در بخش جنوبي استان خراسان، از كشت و بازرگاني اين محصول روزگار مي گذرانند. در مجموع ايران حدود 80 در صد از 210 تن محصول زعفران جهان را تأمين مي كند. اسپانيا، با 15 در صد در رديف دوم جاي دارد و آنچه باقي مي ماند در اختيار يونان، مراكش، چين و هند است. البته اين آمار را بايد با احتياط تلقي كرد، ولي ترديدي نيست كه ايران كانون اصلي توليد "طلاي سرخ" است و زعفران ايراني از لحاظ رنگ و عطر و طعم مرغوب ترين زعفران جهان است. مساله در آنجا است كه بورس جهاني اين محصول را اسپانيا در اختيار دارد و به رغم تشكيل "اتحادية صادر كنندگان زعفران" و برداشتن گام هاي نخستين براي راه اندازي "بورس زعفران خراسان"، موقعيت ايران در بازرگاني "طلاي سرخ" همچنان بسيار ضعيف است. در واقع بخش چشمگيري از زعفران ايران به صورت فله اي (يعني بدون بسته بندي)، كيلويي 490 تا پانصد دلار به دلالان اسپانيايي فروخته مي شود و بعد ها، در بسته بندي هاي كوچك و مدرن، چند برابر گران تر به نام زعفران اسپانيا در سوپر ماركت هاي اروپا و آمريكا فروخته مي شود. رابطة ميان زعفران كاران خراسان و دلالان اسپانيايي، رابطة ميان اقتصادي است ضعيف و منزوي با يك قدرت پوياي عضو اتحادية اروپا و سازمان جهاني تجارت. يكي از فعالان بازار زعفران مشهد حضور دلالان اسپانيايي را در بازار مشهد فاجعه اي توصيف مي كند كه هر سال تكرار ميشود. او ميگويد ارزش افزوده اي كه از ناحية بسته بندي و بازار يابي اسپانيا مي شود، چندين برابر سودي است كه به توليد كنندة ايراني مي رسد.