بهنام ناطقي (مجله نيويورك)، مصاحبه با بابك پيامي، كارگردان
بهنام ناطقي (راديوآزادي): امروز در مجله نيويورك، نگاهي به فيلم «راي مخفي» از كارگردان جوان سينماي ايران، آقاي بابك پيامي -- محصول مشترك ايران و ايتاليا، كه براي نخستين بار در آمريكا هفته گذشته در جشنواره فيلم ديده بان حقوق بشر به نمايش درآمد. تمرين دمكراسي و برابري زن و مرد در جزيره اي دور افتاده، امروز در مجله نيويورك. ... ب.ن.: همزمان با طلوع خورشيد در يك جزيره دورافتاده و ظاهرا خالي از سكنه، يك صندوق راي از آسمان فرو مي افتد. با اين تصوير نمادين و سوررآليستي، فيلم «راي مخفي» از آقاي بابك پيامي، داستان كمدي تخيلي را آغاز مي كند كه در فضائي تاتر گونه در بيابان برهوت، به بررسي برخوردهاي طبقات مختلف يك جامعه نيمه سنتي - نيمه امروزي با دمكراسي مي پردازد. زني كه از مركز براي جمع آوري راي در روز انتخابات در جزيره دورافتاده ظاهر مي شود، همراه با سرباز نگهباني كه مامور همراهي با او شده است، براي جمع آوري راي براي انتخاباتي كه معلوم نيست انتخابات محلي است يا انتخابات رياست جمهوري يا مجلس، به جستجوي راي دهندگان مي پردازند. سرباز، كه قرار است نماينده طرز فكر سنتي باشد، ابتدا به خاطر اينكه يك زن را براي نظارت بر انتخابات فرستاده اند، حاضر به همكاري با او نمي شود. ديالوگ فيلم: نخستين ديدار زن و سرباز ب.ن.: صداي صحنه اي را مي شنيديم از فيلم «راي مخفي» از نخستين برخورد دو قهرمان فيلم، كه پس از بگومگوي اوليه، سفري را آغاز مي كنند كه طي آن دو طرز فكر متضاد نسبت به نقش زن در اجتماع و جامعه مدني، به تدريج به هم نزديك مي شوند. فضاي فيلم، جزيره بي آب و علف و بدون هويتي است كه مي تواند در كره ماه باشد. آدمهاي فيلم، از ناكجا در برابر دوربين ظاهر مي شوند و بعد از برخورد نيمه فلسفي، نيمه تمثيلي با قهرمانان فيلم، در غبار گم مي شوند. بعضي از منتقدان خارجي اين فيلم را تمثيل دمكراسي در جامعه اي كه براي آن آمادگي ندارد توصيف كرده اند اما آقاي بابك پيامي، كارگردان فيلم، معتقد است كه قصد او از ساختن اين فيلم، در برابر هم قراردادن عدم آگاهي نظام حكومتي نسبت به جامعه مدني و آگاهي مردم نسبت به خواست خود بود. بابك پيامي: تركيبي است از عدم آگاهي سيستم كه دارد دمكراسي يا انتخابات را اعمال مي كند و مردم و آگاهي هردو طرف. فيلم مي گويد در نظام عدم آگاهي وجود دارد، زيرا با مردم سنخيت ندارد ولي از آن طرف در مورد مردم نمي گويد عدم آگاهي هست. چندين سكانس در فيلم هست و كارآكترهايي هستند كه خيلي آگاهي دارند نسبت به اينكه چي لازم دارند و انتخابات چه كمكي به آنها مي كند و چه كار مي تواند براي آنها بكند ولي اين را بدست نمي آورند. بعضي ها در مورد انتخابات و توسعه دمكراسي اطلاعات شان از مامور انتخابات هم بيشتر است. جامعه كه لازم نيست كه خواسته هاي ايده آليستي و فلسفي و علوم سياسي در باره دمكراسي بداند. جامعه بايد بداند كه انتخابات به چه دردش مي خورد و به چه چيزي نياز دارد و در ضمن حق و حقوق خود را هم بداند. در اشل هاي مختلف، جامعه حق و حقوق خود را خيلي خوب مي داندو مردمي كه دفعه پيش يادشان رفته بود از آنها راي بگيرند و الان آمده اند از آن ها راي بگيرند، مي دانند كه كانديداي آنها كيست و به كي مي خواهند راي بدهند و از او چي لازم دارند و آن يكي هم كه دارد در بيابان فرار مي كند خيلي خوب مي داند كه بايد به كي راي بدهد و چطوري و كي بايد دخالت كندو كي نبايد دخالت كند. پس تصور اينكه فيلم دارد مي گويد جامعه كاملا نسبت به مقوله انتخابات ناآگاه است تصور سطحي و غلطي است به نظر من در باره اين فيلم. ب.ن.: صداي آقاي بابك پيامي را مي شنويم، كارگردان فيلم «راي مخفي» برنده جايزه ويژه هيات داوران جشنواره ونيز براي بهترين كارگرداني، كه هفته گذشته براي نخستين بار در آمريكا در جشنواره فيلم ديده بان حقوق بشر به نمايش درآمد و قرار است به زودي از طرف كمپاني معظم سوني كلاسيكز در آمريكا پخش شود. در اين فيلم شاهد برخوردهاي مختلفي با موضوع راي دادن و شركت در جامعه مدني هستيم، از جمله پيرمردي كه خود را راهنماي يك باطري خورشيدي نمونه معرفي مي كند، در حاليكه از اين تكنولوژي براي دم كردن چاي استفاده مي كند، حاضرنمي شود جز به خدا به كس ديگري راي بدهد. صداي فيلم: صحنه پيرمرد نگهبان باطري خورشيدي كه به خدا راي مي دهد ب.ن.: صحنه ديگري بود از فيلم «راي مخفي» كه در جزيره كيش فيلمبرداري شده است اما داستان آن در بيابان هاي بي آب و علف جزيره اي دورافتاده اتفاق مي افتد كه به قدري از هويت محلي بي بهره است كه مي تواند روي كره ماه باشد. «راي مخفي» يك سرباز با طرز تفكر سنتي در باره زن را با مامور راي گيري كه يك زن است، در برابر هم قرار مي دهد ولي همانطور كه هر تماشاگر آگاهي مي تواند در شروع فيلم پيش بيني كند، مرد سنتي با ديدن آگاهي و وظيفه شناسي اين زن مامور دمكراسي، به تدريج از موضع سنتي خود دست بر مي دارد و يك لايه از بحث اجتماعي اي كه به صورت داستان فيلم ارائه شده است، اشاره به رابطه زن و مرد در جامعه سنتي و تضاد آن با جامعه مدني است. آقاي بابك پيامي، كارگردان «راي مخفي» درمصاحبه با راديوآزادي مي گويد پرداختن به اين رابطه بخشي از اهداف فيلم اوست. بابك پيامي: ضوابط و قوانين رسمي و فرهنگي در مورد روابط زن و مرد با يكديگر هست. و يك محدوديت هائي هم وجود دارد كه اين محدوديت ها قسمتي اش خارجي است يعني يك سيستم و دستگاه اجتماعي بيروني دارد كه ديوار ها و موانع را به وجود مي آورد و يك مقدار آن هم دروني و فرهنگي است و عميق تر است و در ريشه تاريخي مملكت ما است و به نوعي فيلم دارد در اين چارچوب رابطه اين دو تا را و شايد بعضي مواقع عدم رابطه اين دو تا را نگاه مي كند كه يكي از نكات اصلي «يك روز بيشتر» هم بود ولي اينجا به عنوان يكي ديگر از لايه هاي معني اين فيلم است. ب.ن.: آقاي آقاي بابك پيامي، سازنده فيلم «راي مخفي» 36 ساله است و هرچند در ايران به دنيا آمده است اما در كانادا بزرگ شده و در دانشگاه تورونتو درس سينما خوانده است. پيامي در سال 1998 مشغول تدارك توليد نخستين فيلم سينمائي خود بود كه ناچار شد بعد از بيست سال دوري از وطن، راهي ايران شود و به اين ترتيب، حرفه سينمائي اي كه مي رفت در كانادا شروع شود، در ايران و با فيلم «يك روز بيشتر» شروع شد. آقاي بابك پيامي در مصاحبه با راديواروپاي آزاد، راديوآزادي مي گويد: بابك پيامي: همينطور هم بود. من در كانادا داشتم تدارك فيلم اولم را مي ديدم و فيلمنامه هم تكميل بود و داشتم امكانات توليد آن را فراهم مي كردم ولي يك سري مسائل شخصي هم بود و به عنوان مثال در دو سه سال اخير قبل از سال 1998 كه من برگشتم ايران چند تا فوت توي خانواده ما اتفاق افتاد كه يك مقداري آدم را از دوري از وطن آگاه مي كند. تصميم گرفتم كه برگردم ايران براي چند هفته اي و طبيعتا عشق و علاقه نسبت به فيلمسازي برايم بود و دلم مي خواست كه اين كار را دنبال كنم و در ايران هم دنبالش بودم و خوشبختانه از نظر سوژه در ايران وضع يك طوري است كه آدم همينطور توي خيابان هم كه راه مي رود سوژه هاي بكر و عميقي به دستش مي آيد و من آنجا سوژه يك روز بيشتر را كه خيلي به آن علاقمند شدم پيگيري كردم و بعد اين اتفاقات پشت سرهم افتاد يعني هيچ طراحي خاص از پيش تعيين شده اي پشت سرش نبود. ب.ن.: آقاي بابك پيامي، كه 36 ساله است، به نسل تازه فيلمسازان ايراني تعلق دارد كه از نظر او، نسلي انتقالي است در سينماي ايران: بابك پيامي: نسل قبل از ما، يا شايد يكي دوسه نسل قبل از ما تاثيرات خيلي عميق و قابل توجهي گذاشته اند يعني در واقع ما به نوعي روي دوش آنها پا گذاشته ايم و داريم كارمان را ادامه مي دهيم. اهميت آنها و احترام آنها براي ما خيلي زياد است و از طرف ديگر، تاثير گذاري نسل هاي قبلي روي ماها، چه مستقيم و چه غيرمستقيم اجتناب ناپذير است يعني احتمالا يكي دو نسل قبل از ما خيلي راحت تر مي توانستند ويژگي هاي خودشان را به صورت مستقل براي خودشان روشن بكنند براي اينكه آن حركت عمده را انجام داده بودند و توي يك دوران خيلي سختي از نظر توليدي و مسائل مختلف كار كردند. پس اين تاثير از يك طرف و احترامي كه ما براي آنها داريم، از يك طرف ديگر. ولي از يك ديد منطقي بخواهيم به قضييه نگاه كنيم، يعني اگر بخواهيم سانتي مانتال به قضيه نگاه نكنيم، به نوعي آن سبك اكسپرسيونيسم راليستي سوق دارد پيدا مي كند به طرف يك امپرسيونيست ناتوراليستي يعني اين اتفاق اين روند تحولي دارد به تدريج در سينماي ايران شكل مي گيرد و شايد نسل ماها در اين دوره چهارپنج ساله گذشته تا احتمالا يكي دو سال آينده، نسل انتقالي باشد از نظر سبكي. من بعضي از مواقع ياد سينماي ايتاليا در دهه شصت مي افتم. يادم است كه در سال 1964 يك مصاحبه از آنتونيوني هست كه مي گويد ديگر دوره زمانه ما از اين گذشته است كه دغدغه دوچرخه گمشده آدم فقير وسط خيابان را داشته باشيم. الان مسائل پيچيده تر و روانشناسانه و جامعه شناسي عميقي وجود دارد كه بايد به آن بپردازيم و شايد به نوعي مصداق داشته باشد در جو ما و تحولي كه درسينماي ايران دارد اتفاق مي افتد. ب.ن.: صداي آقاي بابك پيامي را مي شنويم، كارگردان فيلم «راي مخفي» محصول مشترك ايران و ايتاليا در باره روز انتخابات در جزيره اي دورافتاده در ناكجاآبادي كه قرار است نمادي از جامعه امروز ايران باشد. آقاي بابك پيامي در مصاحبه با راديوآزادي منظور خود را «امپرسيونيسم ناتوراليستي» اينطور تشريح مي كند: بابك پيامي: چه ازنظر تصويري و بصري و چه از نظر حساسيت نسبت به مقوله زمان يا دروني كردن و روانشناسانه كردن چيزهائي كه در فيلم هاي اين دوسه سال اخير يا سه چهار سال اخير داريم مي بينيم نسبت به آن دوران قبل كه بداهه كاري و خيلي آن شرايط بكر معمول در اجتماع بوده، اين انتقال را من مي خواستم بگويم از نظر سبك. ب.ن.: آقاي پيامي مانند بسياري ديگر از سينماگران ايراني، به جاي بازيگران حرفه اي، از مردم عادي در فيلم خود استفاده مي كند. شايد به اين علت كه براي فيلمهائي كه براي بازار خارج از كشور و تماشاگران خارجي ساخته مي شوند، استفاده از چهره هاي معروف سينماي ايران و افراد عادي علي السويه است. آقاي پيامي در باره سبك كار خود مي گويد: بابك پيامي: چون از بازيگر غيرحرفه اي، يا نابازيگر استفاده مي كنم، فيلمنامه را كه نمي توانم به آنها بدهم. در نتيجه به نوعي با اينها در يك مدت زمان طولاني زندكي مي كنم و سعي مي كنم از نظر اجتماعي و انساني با آنها يك ارتباط نزديك پيدا كنم و به نوعي همديگر را بشناسيم و آن علائم و اشاره هاي روانشناسي پنهان دروني را بين هم پيدا كنيم و در عين حال، اگر آدم آن شخصيت ها را درست انتخاب كرده باشد كه در راستا و جهت كارآكترهاي فيلم باشند، يك تركيبي به وجود مي آيد كه آدم مي تواند آن عكس العمل ها چه از نظر گفتار و چه از نظر رفتار ازشان داشته باشد كه به درد فيلم بخورد و در چارچوب فيلم باشد اما يك مقداري به خاطر اينكه شايد در اين فيلم «راي مخفي» عناصر كميك وجود داشت كه ضرباهنگ خاص خودش را مي خواست و يك جملات و لغات خاصي را مي خواست مجبور بوديم يك فضائي را ايجاد كنيم از روي تكرار و صحبت هاي غيرمستقيمي كه صرفا ديالوگ فيلم نباشد كه اين كارآكتر ها بتوانند آن روحيه را ناخودآگاه پيدا بكنند و تمرين هاي ما اينجوري نبود كه تمرين كنيم اين پلان را چطوري بگيريم. تمرين ها در حدي بودكه آنجا قدم بزنيم با هم حرف بزنيم و خوش و بش بكنيم و يواش يواش برسيم به آن حس و حال فيلم. صداي فيلم ب.ن.: فيلم «راي مخفي» از آقاي بابك پيامي كه در جشنواره هاي سان فرانسيسكو، فلوريدا و ليك پلاسيد نمايش داده مي شود. شركت فيلم در اين جشنواره ها بخشي از كوشش شركت پخش كننده فيلم، سوني كلاسيكز است براي شناساندن فيلم به منتقدان و تماشاگران آمريكائي. مراحل توليد اين فيلم، بعد از فيلمبرداري در ايران، در ايتاليا انجام شده است. آقاي بابك پيامي در باره پس توليد يا پست پروداكشن فيلم خود مي گويد: بابك پيامي: عوامل پس توليد فيلم بيشتر شان آمريكائي بودند. بابك كريمي كه ايراني است مونتاژ فيلم را انجام داد در ايتاليا چون در ايتاليا زندگي مي كند. مايكل بيلينگزلي، آمريكائي است كه گاه و گداري در ايتاليا زندگي مي كند و ايشان طراحي و تزئين صدا را انجام دادند كه فيلم هاي برتولوچي را كار كرده بودند، از جمله آخرين تانگو در پاريس را ايشان صدا گذاري كرده بودند. مايكل گالاسو هم آمريكائي است مال لوئيزيانا. ايشان در دوران قبل از انقلاب به ايران سفر داشته و موسيقي و دستگاه هاي ايراني را خيلي خوب مي شناسد و اين بابي شد كه گروه و عواملي خيلي متنوع و بين المللي داشته باشيم. موسيقي فيلم ب.ن.: قطعه ديگري را مي شنيديم از موسيقي آقاي مايكل گلاسو براي «راي مخفي». ب.ن.: فضاي ساختگي فيلم، آدمهاي تك بعدي و قصه تمثيلي و ظاهر متفكرانه آن، يادآور فيلم هائي است كه مهر خانه فيلم مخملباف را برخود دارند، نظير فيلم سفر قندهار از خود آقاي محسن مخملباف يا فيلم «روزي كه زن شدم» از خانم مرضيه مشكيني، همسر آقاي مخملباف. اينجا هم بيابان برهوت و بي هويت، صحنه است و آدم ها، به جاي شخصيت هاي يك قصه دراماتيك، نماينده سطحي و دو بعدي قشرهاي اجتماعي و طرزفكرهائي هستند كه كارگردان براي درس دادن به تماشاگر در باره جامعه مدني، در برابر دوربين قرار مي دهد. شباهت «راي مخفي» به فيلم هاي خانواده مخملباف اتفاقي نيست. بابك پيامي، اين فيلم را براساس طرحي از محسن مخلمباف ساخته است و حاصل كار، حتي از نظر بصري و سينمائي هم كمابيش پيرو فرمولي است كه آقاي محسن مخلمباف بعد از كشف حساسيت هاي منتقدان غربي و پي بردن به دركي كه خارجي ها دوست دارند از سينماي ايران و جامعه ايران داشته باشند، به وجود آورد تا فيلم هايي بسازد كه هرچند براي تماشاگران ايراني ممكن است ساختگي يا بي معني به نظر برسند، ولي منتقدان غربي و صاحبان فستيوال ها را با مفاهيمي مثل بحث جامعه مدني يا حقوق زنان در ايران، خشنود مي كنند. آقاي بابك پيامي، كه با فيلم اول خود، «يك روز بيشتر» كوشيده بود در رابطه زن و مرد در چارچوب يك جامعه سنتي تاملي خام داشته باشد، با اين فيلم قدم به دنياي فيلم هاي صادراتي مي گذارد كه با سرمايه خارجي و براي پخش در خارج از كشور ساخته مي شوند. در فيلم «راي مخفي» آقاي بابك پيامي از مخملباف يك قدم هم فراتر مي رود و با استفاده از استوديوهاي صدابرداري و مونتاژ در ايتاليا و عوامل فني و هنرمندان آمريكائي و ايتاليائي، تا آنجا كه مي تواند و بضاعت هنري به وي اجازه مي دهد، فيلم خود را با استانداردهاي فني بين المللي تطبيق مي دهد. در «راي مخفي» هم مثل آثار تازه خانه فيلم مخملباف، ملقمه اي از چهره هاي بي هويت در لباس هاي گوناگون، در ناكجاآباد بياباني انتزاعي، براي تماشاگران و منتقدان خارجي، صاحب هويت محلي قلمداد مي شوند و خود فيلم، ظاهرا قرار است نمودار بحثي باشد كه در ايران بر سر جامعه مدني، مردم سالاري و حقوق زنان ميان قشرهاي سنتي و روشنفكران در جريان است. منتهي اينجا هم مثل فيلم هاي خانواده مخلمباف، همه زواياي بحث عرضه مي شود تا هوشمندانه، ضمن تظاهر به عمق فكري و فلسفي، از هرنوع جهت گيري دردسرساز پرهيز شده باشد. موسيقي فيلم
بابك پيامي، كارگردان فيلم «راي مخفي» كه هفته گذشته براي نخستين بار در آمريكا در جشنواره فيلم ديده بان حقوق بشر در نيويورك به نمايش در آمد، در مصاحبه با راديوآزادي مي گويد در دومين فيلم سينمائي خود به برخوردهاي مختلف جامعه با موضوع دمكراسي و برخورد سنتي با نقش زن در جامعه امروزي پرداخته است.
بهنام ناطقي (راديوآزادي): امروز در مجله نيويورك، نگاهي به فيلم «راي مخفي» از كارگردان جوان سينماي ايران، آقاي بابك پيامي -- محصول مشترك ايران و ايتاليا، كه براي نخستين بار در آمريكا هفته گذشته در جشنواره فيلم ديده بان حقوق بشر به نمايش درآمد. تمرين دمكراسي و برابري زن و مرد در جزيره اي دور افتاده، امروز در مجله نيويورك. ... ب.ن.: همزمان با طلوع خورشيد در يك جزيره دورافتاده و ظاهرا خالي از سكنه، يك صندوق راي از آسمان فرو مي افتد. با اين تصوير نمادين و سوررآليستي، فيلم «راي مخفي» از آقاي بابك پيامي، داستان كمدي تخيلي را آغاز مي كند كه در فضائي تاتر گونه در بيابان برهوت، به بررسي برخوردهاي طبقات مختلف يك جامعه نيمه سنتي - نيمه امروزي با دمكراسي مي پردازد. زني كه از مركز براي جمع آوري راي در روز انتخابات در جزيره دورافتاده ظاهر مي شود، همراه با سرباز نگهباني كه مامور همراهي با او شده است، براي جمع آوري راي براي انتخاباتي كه معلوم نيست انتخابات محلي است يا انتخابات رياست جمهوري يا مجلس، به جستجوي راي دهندگان مي پردازند. سرباز، كه قرار است نماينده طرز فكر سنتي باشد، ابتدا به خاطر اينكه يك زن را براي نظارت بر انتخابات فرستاده اند، حاضر به همكاري با او نمي شود. ديالوگ فيلم: نخستين ديدار زن و سرباز ب.ن.: صداي صحنه اي را مي شنيديم از فيلم «راي مخفي» از نخستين برخورد دو قهرمان فيلم، كه پس از بگومگوي اوليه، سفري را آغاز مي كنند كه طي آن دو طرز فكر متضاد نسبت به نقش زن در اجتماع و جامعه مدني، به تدريج به هم نزديك مي شوند. فضاي فيلم، جزيره بي آب و علف و بدون هويتي است كه مي تواند در كره ماه باشد. آدمهاي فيلم، از ناكجا در برابر دوربين ظاهر مي شوند و بعد از برخورد نيمه فلسفي، نيمه تمثيلي با قهرمانان فيلم، در غبار گم مي شوند. بعضي از منتقدان خارجي اين فيلم را تمثيل دمكراسي در جامعه اي كه براي آن آمادگي ندارد توصيف كرده اند اما آقاي بابك پيامي، كارگردان فيلم، معتقد است كه قصد او از ساختن اين فيلم، در برابر هم قراردادن عدم آگاهي نظام حكومتي نسبت به جامعه مدني و آگاهي مردم نسبت به خواست خود بود. بابك پيامي: تركيبي است از عدم آگاهي سيستم كه دارد دمكراسي يا انتخابات را اعمال مي كند و مردم و آگاهي هردو طرف. فيلم مي گويد در نظام عدم آگاهي وجود دارد، زيرا با مردم سنخيت ندارد ولي از آن طرف در مورد مردم نمي گويد عدم آگاهي هست. چندين سكانس در فيلم هست و كارآكترهايي هستند كه خيلي آگاهي دارند نسبت به اينكه چي لازم دارند و انتخابات چه كمكي به آنها مي كند و چه كار مي تواند براي آنها بكند ولي اين را بدست نمي آورند. بعضي ها در مورد انتخابات و توسعه دمكراسي اطلاعات شان از مامور انتخابات هم بيشتر است. جامعه كه لازم نيست كه خواسته هاي ايده آليستي و فلسفي و علوم سياسي در باره دمكراسي بداند. جامعه بايد بداند كه انتخابات به چه دردش مي خورد و به چه چيزي نياز دارد و در ضمن حق و حقوق خود را هم بداند. در اشل هاي مختلف، جامعه حق و حقوق خود را خيلي خوب مي داندو مردمي كه دفعه پيش يادشان رفته بود از آنها راي بگيرند و الان آمده اند از آن ها راي بگيرند، مي دانند كه كانديداي آنها كيست و به كي مي خواهند راي بدهند و از او چي لازم دارند و آن يكي هم كه دارد در بيابان فرار مي كند خيلي خوب مي داند كه بايد به كي راي بدهد و چطوري و كي بايد دخالت كندو كي نبايد دخالت كند. پس تصور اينكه فيلم دارد مي گويد جامعه كاملا نسبت به مقوله انتخابات ناآگاه است تصور سطحي و غلطي است به نظر من در باره اين فيلم. ب.ن.: صداي آقاي بابك پيامي را مي شنويم، كارگردان فيلم «راي مخفي» برنده جايزه ويژه هيات داوران جشنواره ونيز براي بهترين كارگرداني، كه هفته گذشته براي نخستين بار در آمريكا در جشنواره فيلم ديده بان حقوق بشر به نمايش درآمد و قرار است به زودي از طرف كمپاني معظم سوني كلاسيكز در آمريكا پخش شود. در اين فيلم شاهد برخوردهاي مختلفي با موضوع راي دادن و شركت در جامعه مدني هستيم، از جمله پيرمردي كه خود را راهنماي يك باطري خورشيدي نمونه معرفي مي كند، در حاليكه از اين تكنولوژي براي دم كردن چاي استفاده مي كند، حاضرنمي شود جز به خدا به كس ديگري راي بدهد. صداي فيلم: صحنه پيرمرد نگهبان باطري خورشيدي كه به خدا راي مي دهد ب.ن.: صحنه ديگري بود از فيلم «راي مخفي» كه در جزيره كيش فيلمبرداري شده است اما داستان آن در بيابان هاي بي آب و علف جزيره اي دورافتاده اتفاق مي افتد كه به قدري از هويت محلي بي بهره است كه مي تواند روي كره ماه باشد. «راي مخفي» يك سرباز با طرز تفكر سنتي در باره زن را با مامور راي گيري كه يك زن است، در برابر هم قرار مي دهد ولي همانطور كه هر تماشاگر آگاهي مي تواند در شروع فيلم پيش بيني كند، مرد سنتي با ديدن آگاهي و وظيفه شناسي اين زن مامور دمكراسي، به تدريج از موضع سنتي خود دست بر مي دارد و يك لايه از بحث اجتماعي اي كه به صورت داستان فيلم ارائه شده است، اشاره به رابطه زن و مرد در جامعه سنتي و تضاد آن با جامعه مدني است. آقاي بابك پيامي، كارگردان «راي مخفي» درمصاحبه با راديوآزادي مي گويد پرداختن به اين رابطه بخشي از اهداف فيلم اوست. بابك پيامي: ضوابط و قوانين رسمي و فرهنگي در مورد روابط زن و مرد با يكديگر هست. و يك محدوديت هائي هم وجود دارد كه اين محدوديت ها قسمتي اش خارجي است يعني يك سيستم و دستگاه اجتماعي بيروني دارد كه ديوار ها و موانع را به وجود مي آورد و يك مقدار آن هم دروني و فرهنگي است و عميق تر است و در ريشه تاريخي مملكت ما است و به نوعي فيلم دارد در اين چارچوب رابطه اين دو تا را و شايد بعضي مواقع عدم رابطه اين دو تا را نگاه مي كند كه يكي از نكات اصلي «يك روز بيشتر» هم بود ولي اينجا به عنوان يكي ديگر از لايه هاي معني اين فيلم است. ب.ن.: آقاي آقاي بابك پيامي، سازنده فيلم «راي مخفي» 36 ساله است و هرچند در ايران به دنيا آمده است اما در كانادا بزرگ شده و در دانشگاه تورونتو درس سينما خوانده است. پيامي در سال 1998 مشغول تدارك توليد نخستين فيلم سينمائي خود بود كه ناچار شد بعد از بيست سال دوري از وطن، راهي ايران شود و به اين ترتيب، حرفه سينمائي اي كه مي رفت در كانادا شروع شود، در ايران و با فيلم «يك روز بيشتر» شروع شد. آقاي بابك پيامي در مصاحبه با راديواروپاي آزاد، راديوآزادي مي گويد: بابك پيامي: همينطور هم بود. من در كانادا داشتم تدارك فيلم اولم را مي ديدم و فيلمنامه هم تكميل بود و داشتم امكانات توليد آن را فراهم مي كردم ولي يك سري مسائل شخصي هم بود و به عنوان مثال در دو سه سال اخير قبل از سال 1998 كه من برگشتم ايران چند تا فوت توي خانواده ما اتفاق افتاد كه يك مقداري آدم را از دوري از وطن آگاه مي كند. تصميم گرفتم كه برگردم ايران براي چند هفته اي و طبيعتا عشق و علاقه نسبت به فيلمسازي برايم بود و دلم مي خواست كه اين كار را دنبال كنم و در ايران هم دنبالش بودم و خوشبختانه از نظر سوژه در ايران وضع يك طوري است كه آدم همينطور توي خيابان هم كه راه مي رود سوژه هاي بكر و عميقي به دستش مي آيد و من آنجا سوژه يك روز بيشتر را كه خيلي به آن علاقمند شدم پيگيري كردم و بعد اين اتفاقات پشت سرهم افتاد يعني هيچ طراحي خاص از پيش تعيين شده اي پشت سرش نبود. ب.ن.: آقاي بابك پيامي، كه 36 ساله است، به نسل تازه فيلمسازان ايراني تعلق دارد كه از نظر او، نسلي انتقالي است در سينماي ايران: بابك پيامي: نسل قبل از ما، يا شايد يكي دوسه نسل قبل از ما تاثيرات خيلي عميق و قابل توجهي گذاشته اند يعني در واقع ما به نوعي روي دوش آنها پا گذاشته ايم و داريم كارمان را ادامه مي دهيم. اهميت آنها و احترام آنها براي ما خيلي زياد است و از طرف ديگر، تاثير گذاري نسل هاي قبلي روي ماها، چه مستقيم و چه غيرمستقيم اجتناب ناپذير است يعني احتمالا يكي دو نسل قبل از ما خيلي راحت تر مي توانستند ويژگي هاي خودشان را به صورت مستقل براي خودشان روشن بكنند براي اينكه آن حركت عمده را انجام داده بودند و توي يك دوران خيلي سختي از نظر توليدي و مسائل مختلف كار كردند. پس اين تاثير از يك طرف و احترامي كه ما براي آنها داريم، از يك طرف ديگر. ولي از يك ديد منطقي بخواهيم به قضييه نگاه كنيم، يعني اگر بخواهيم سانتي مانتال به قضيه نگاه نكنيم، به نوعي آن سبك اكسپرسيونيسم راليستي سوق دارد پيدا مي كند به طرف يك امپرسيونيست ناتوراليستي يعني اين اتفاق اين روند تحولي دارد به تدريج در سينماي ايران شكل مي گيرد و شايد نسل ماها در اين دوره چهارپنج ساله گذشته تا احتمالا يكي دو سال آينده، نسل انتقالي باشد از نظر سبكي. من بعضي از مواقع ياد سينماي ايتاليا در دهه شصت مي افتم. يادم است كه در سال 1964 يك مصاحبه از آنتونيوني هست كه مي گويد ديگر دوره زمانه ما از اين گذشته است كه دغدغه دوچرخه گمشده آدم فقير وسط خيابان را داشته باشيم. الان مسائل پيچيده تر و روانشناسانه و جامعه شناسي عميقي وجود دارد كه بايد به آن بپردازيم و شايد به نوعي مصداق داشته باشد در جو ما و تحولي كه درسينماي ايران دارد اتفاق مي افتد. ب.ن.: صداي آقاي بابك پيامي را مي شنويم، كارگردان فيلم «راي مخفي» محصول مشترك ايران و ايتاليا در باره روز انتخابات در جزيره اي دورافتاده در ناكجاآبادي كه قرار است نمادي از جامعه امروز ايران باشد. آقاي بابك پيامي در مصاحبه با راديوآزادي منظور خود را «امپرسيونيسم ناتوراليستي» اينطور تشريح مي كند: بابك پيامي: چه ازنظر تصويري و بصري و چه از نظر حساسيت نسبت به مقوله زمان يا دروني كردن و روانشناسانه كردن چيزهائي كه در فيلم هاي اين دوسه سال اخير يا سه چهار سال اخير داريم مي بينيم نسبت به آن دوران قبل كه بداهه كاري و خيلي آن شرايط بكر معمول در اجتماع بوده، اين انتقال را من مي خواستم بگويم از نظر سبك. ب.ن.: آقاي پيامي مانند بسياري ديگر از سينماگران ايراني، به جاي بازيگران حرفه اي، از مردم عادي در فيلم خود استفاده مي كند. شايد به اين علت كه براي فيلمهائي كه براي بازار خارج از كشور و تماشاگران خارجي ساخته مي شوند، استفاده از چهره هاي معروف سينماي ايران و افراد عادي علي السويه است. آقاي پيامي در باره سبك كار خود مي گويد: بابك پيامي: چون از بازيگر غيرحرفه اي، يا نابازيگر استفاده مي كنم، فيلمنامه را كه نمي توانم به آنها بدهم. در نتيجه به نوعي با اينها در يك مدت زمان طولاني زندكي مي كنم و سعي مي كنم از نظر اجتماعي و انساني با آنها يك ارتباط نزديك پيدا كنم و به نوعي همديگر را بشناسيم و آن علائم و اشاره هاي روانشناسي پنهان دروني را بين هم پيدا كنيم و در عين حال، اگر آدم آن شخصيت ها را درست انتخاب كرده باشد كه در راستا و جهت كارآكترهاي فيلم باشند، يك تركيبي به وجود مي آيد كه آدم مي تواند آن عكس العمل ها چه از نظر گفتار و چه از نظر رفتار ازشان داشته باشد كه به درد فيلم بخورد و در چارچوب فيلم باشد اما يك مقداري به خاطر اينكه شايد در اين فيلم «راي مخفي» عناصر كميك وجود داشت كه ضرباهنگ خاص خودش را مي خواست و يك جملات و لغات خاصي را مي خواست مجبور بوديم يك فضائي را ايجاد كنيم از روي تكرار و صحبت هاي غيرمستقيمي كه صرفا ديالوگ فيلم نباشد كه اين كارآكتر ها بتوانند آن روحيه را ناخودآگاه پيدا بكنند و تمرين هاي ما اينجوري نبود كه تمرين كنيم اين پلان را چطوري بگيريم. تمرين ها در حدي بودكه آنجا قدم بزنيم با هم حرف بزنيم و خوش و بش بكنيم و يواش يواش برسيم به آن حس و حال فيلم. صداي فيلم ب.ن.: فيلم «راي مخفي» از آقاي بابك پيامي كه در جشنواره هاي سان فرانسيسكو، فلوريدا و ليك پلاسيد نمايش داده مي شود. شركت فيلم در اين جشنواره ها بخشي از كوشش شركت پخش كننده فيلم، سوني كلاسيكز است براي شناساندن فيلم به منتقدان و تماشاگران آمريكائي. مراحل توليد اين فيلم، بعد از فيلمبرداري در ايران، در ايتاليا انجام شده است. آقاي بابك پيامي در باره پس توليد يا پست پروداكشن فيلم خود مي گويد: بابك پيامي: عوامل پس توليد فيلم بيشتر شان آمريكائي بودند. بابك كريمي كه ايراني است مونتاژ فيلم را انجام داد در ايتاليا چون در ايتاليا زندگي مي كند. مايكل بيلينگزلي، آمريكائي است كه گاه و گداري در ايتاليا زندگي مي كند و ايشان طراحي و تزئين صدا را انجام دادند كه فيلم هاي برتولوچي را كار كرده بودند، از جمله آخرين تانگو در پاريس را ايشان صدا گذاري كرده بودند. مايكل گالاسو هم آمريكائي است مال لوئيزيانا. ايشان در دوران قبل از انقلاب به ايران سفر داشته و موسيقي و دستگاه هاي ايراني را خيلي خوب مي شناسد و اين بابي شد كه گروه و عواملي خيلي متنوع و بين المللي داشته باشيم. موسيقي فيلم ب.ن.: قطعه ديگري را مي شنيديم از موسيقي آقاي مايكل گلاسو براي «راي مخفي». ب.ن.: فضاي ساختگي فيلم، آدمهاي تك بعدي و قصه تمثيلي و ظاهر متفكرانه آن، يادآور فيلم هائي است كه مهر خانه فيلم مخملباف را برخود دارند، نظير فيلم سفر قندهار از خود آقاي محسن مخملباف يا فيلم «روزي كه زن شدم» از خانم مرضيه مشكيني، همسر آقاي مخملباف. اينجا هم بيابان برهوت و بي هويت، صحنه است و آدم ها، به جاي شخصيت هاي يك قصه دراماتيك، نماينده سطحي و دو بعدي قشرهاي اجتماعي و طرزفكرهائي هستند كه كارگردان براي درس دادن به تماشاگر در باره جامعه مدني، در برابر دوربين قرار مي دهد. شباهت «راي مخفي» به فيلم هاي خانواده مخملباف اتفاقي نيست. بابك پيامي، اين فيلم را براساس طرحي از محسن مخلمباف ساخته است و حاصل كار، حتي از نظر بصري و سينمائي هم كمابيش پيرو فرمولي است كه آقاي محسن مخلمباف بعد از كشف حساسيت هاي منتقدان غربي و پي بردن به دركي كه خارجي ها دوست دارند از سينماي ايران و جامعه ايران داشته باشند، به وجود آورد تا فيلم هايي بسازد كه هرچند براي تماشاگران ايراني ممكن است ساختگي يا بي معني به نظر برسند، ولي منتقدان غربي و صاحبان فستيوال ها را با مفاهيمي مثل بحث جامعه مدني يا حقوق زنان در ايران، خشنود مي كنند. آقاي بابك پيامي، كه با فيلم اول خود، «يك روز بيشتر» كوشيده بود در رابطه زن و مرد در چارچوب يك جامعه سنتي تاملي خام داشته باشد، با اين فيلم قدم به دنياي فيلم هاي صادراتي مي گذارد كه با سرمايه خارجي و براي پخش در خارج از كشور ساخته مي شوند. در فيلم «راي مخفي» آقاي بابك پيامي از مخملباف يك قدم هم فراتر مي رود و با استفاده از استوديوهاي صدابرداري و مونتاژ در ايتاليا و عوامل فني و هنرمندان آمريكائي و ايتاليائي، تا آنجا كه مي تواند و بضاعت هنري به وي اجازه مي دهد، فيلم خود را با استانداردهاي فني بين المللي تطبيق مي دهد. در «راي مخفي» هم مثل آثار تازه خانه فيلم مخملباف، ملقمه اي از چهره هاي بي هويت در لباس هاي گوناگون، در ناكجاآباد بياباني انتزاعي، براي تماشاگران و منتقدان خارجي، صاحب هويت محلي قلمداد مي شوند و خود فيلم، ظاهرا قرار است نمودار بحثي باشد كه در ايران بر سر جامعه مدني، مردم سالاري و حقوق زنان ميان قشرهاي سنتي و روشنفكران در جريان است. منتهي اينجا هم مثل فيلم هاي خانواده مخلمباف، همه زواياي بحث عرضه مي شود تا هوشمندانه، ضمن تظاهر به عمق فكري و فلسفي، از هرنوع جهت گيري دردسرساز پرهيز شده باشد. موسيقي فيلم
بابك پيامي، كارگردان فيلم «راي مخفي» كه هفته گذشته براي نخستين بار در آمريكا در جشنواره فيلم ديده بان حقوق بشر در نيويورك به نمايش در آمد، در مصاحبه با راديوآزادي مي گويد در دومين فيلم سينمائي خود به برخوردهاي مختلف جامعه با موضوع دمكراسي و برخورد سنتي با نقش زن در جامعه امروزي پرداخته است.
