نظام بسته اقتصاد ايران و جلوگيري از جريان شفاف اطلاعات

فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): رويداد هاي چند هفته گذشته نشان داد كه حتي نيرومند ترين اقتصاد هاي جهان نيز با پديدة اطلاعات نادرست روبرو هستند و از پيآمد هاي آن تكان مي خورند. غول هاي بزرگ آمريكايي چون «انران» Enron و «وورد كام Worldcom» به سهامداران و طلبكاران خود دروغ گفتند و به سقوط شاخص ها در مراكز بورسي جهان دامن زدند. بازار، در مفهوم مدرن آن، و بر خلاف آنچه در ايران شهرت يافته، در اصل بايد جايگاه راستگويي و درستكاري باشد زيرا اقتصاد آزاد يا اقتصاد بازار، بدون اطلاعات شفاف و واقعي، دچار آشفتگي ميشود. دستكاري در بيلان شركت هاي بلند آوازة غربي و تأثير هاي فاجعه آميز آن بر مراكز مهم مالي جهان نشان داد كه نظام مبتني بر اقتصاد آزاد هنوز از ضعف هاي بزرگ رنج مي برد. ولي فضيلت اين نظام به نمايش گذاشتن ضعف ها است به منظور بيرون رفتن هر چه زود تر از بحران. جوامع و اقتصاد هاي بسته از همين فضيلت بي بهره اند و به همين سبب در رويايي با بحران سخت آسيب پذيرند. در ايران مهم ترين نهاد هاي اقتصاد دولتي اطلاعات نادرست در اختيار مردم ميگذارند، اما به سرنوشت «انرون» و «وورد كام» دچار نمي شوند و بي سر و صدا به فعاليت خود ادامه ميدهند. يك نمونه از تازه ترين آنها : فروش اوراق مشاركت از سوي نيرو گاه هاي برق در جمهوري اسلامي با استقبال پس انداز كنندگان روبرو شد. شماري از صاحبنظران ايراني، ازجمله محمد حسين اديب، عضو هيأت علمي دانشكدة اقتصاد دانشگاه اصفهان، اين استقبال را ناشي از اطلاعات نادرست و گمراه كننده ميدانند. به گفتة دكتر اديب اگر مردم ميدانستند بيست نيروگاه موجود در كشور بيش از بيست سال عمر دارند و هزار و نهصد ميليارد تومان به سيتم بانكي بدهكار هستند، از اين اوراق استقبال نميكردند بانك هاي دولتي ايران هم با اختلاس هاي كلان روبرو هستند، بي آنكه انتشار گزارش هاي مربوط به اين اختلاس ها آنها را همانند شركت هاي آمريكايي و اروپا متزلزل كند. بر پاية گزارشي كه چند روز پيش از سوي بانك مركزي جمهوري اسلامي انتشار يافت، در فاصلة سال هاي 1372 تا 1379 خورشيدي به ازاي هر هزار ريالي كه در بانك هاي دولتي سپرده گذاري شده پنج ريال و به ازاي هر هزار ريال تسهيلاتي كه همين بانك ها پرداخت كرده‌اند، هشت ريال اختلاس انجام گرفته است. بر پاية محاسبة «ابرار اقتصادي» چاپ تهران، حجم اختلاس در بانك هاي دولتي، حتي اگر به سطح اعلام شده از سوي بانك مركزي محدود مانده باشد، تنها در سال 1379 خورشيدي به 250 ميليارد تومان رسيده است. همان روزنامه مي نويسد كه «شركت هاي آمريكايي تنها به خاطر يك افزايش صوري در صورتحساب هاي مالي‌شان ورشكست ميشوند، حال آنكه بانك هاي دولتي ايران به رغم غارت ميليارد ها تومان از سرماية مردم، همچنان قرص و محكم به زندگي‌شان ادامه مي دهند».