فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): در صحنه سياست و ديپلماسي بينالمللي مي توان از دنياي پيش از رويداد يازدهم سپتامبر سخن گفت و از دنياي پس از آن. در عوض، از ديدگاه تاريخ نگاران آينده، اين رويداد نقطة عطفي در مسير حركت اقتصاد جهاني به شمار نخواهد آمد. البته طراحان بزرگترين حملة تروريستي تاريخ، در محاسبات خود، به احتمال قريب به يقين ابعاد اقتصادي ابتكار مرگبار خود را نيز در نظر گرفته بودند. فراموش نكنيم كه آنها «مركز تجارت جهاني» را هدف قرار دادند، در دو قدمي وال استريت، قلب تپندة مراكز مالي بينالمللي. به علاوه زمان حمله نيز، براي ضربه زدن به نظام سرمايهداري آمريكا و تحقير آن، مناسب بود. ماه ها پيش از رويداد يازدهم سپتامبر، دوران طولاني رشد مهم ترين قدرت اقتصادي جهان به پايان رسيده بود، شاخص هاي سهام نام آور ترين شركت هاي آمريكايي به سراشيب افتاده و سرمايهگذارن و مصرف كنندگان اين كشور ديگر شور و شوق گذشته را از خود نشان نميدادند. تروريست ها انتظار داشتند كه شوك رواني حاصل از پيروزي آنها، ركود اقتصادي آمريكا را به يك فرو ريزي همه جانبه بدل كند، دستكم با ابعادي همانند بحران اقتصادي 1929 ميلادي كه به عنوان بزرگترين زمينلرزة تاريخ سرمايهداري به ثبت رسيده است. بلافاصله پس از به خاك افتادن برج هاي دو قلوي «مركز تجارت جهاني»، ترس از پيدايش زمين لرزهاي تازه مراكز مالي بينالمللي را فرا گرفت و بورس هاي اروپايي و آسيايي تكان هاي شديدي را از سر گذراندند. شماري از بخش هاي اقتصادي با بحراني سخت روبرو شدند، از جمله شركت هاي بيمه و نيز هر آنچه با مسافرت و جهانگردي در پيوند بود، از شركت هاي حمل و نقل هوايي گرفته تا هتل داري. با اينهمه، در مجموع، امروز كه پس از يكسال پيآمد هاي يازدهم سپتامبر را از نظر ميگذرانيم، مي بينيم كه شوك اقتصادي حاصل از آن براي كشور هاي ايالات متحدة آمريكا بسيار كم دامنه تر از آن بود كه برنامهريزان ترور انتظار داشتند. حتي شماري از اقتصاد دانان بر اين باورند كه اين رويداد از عميق تر شدن و دراز مدت تر شدن ركود اقتصادي آمريكا، كه ماه ها پيش از يازدهم سپتامبر آغاز شده بود، جلوگيري كرد. استدلال چنين است : بانك مركزي آمريكا، در پي حملة تروريستي، براي جلوگيري از بحران نرخ بهره را چهار بار كاهش داد و دولت آمريكا نيز، با پذيرش كسري بودجه و تزريق انبوه دلار به بخش هاي گوناگون، به اقتصاد اين كشور جان تازه بخشيد. كوتاه سخن آنكه آمريكا با بسيج همه منابعش شوك اقتصادي حاصل از رويداد يازدهم سپتامبر را خنثي كرد، حال آنكه اروپا و شماري از كشور هاي در حال توسعه، به ويژه كشور هاي مسلمان، با تكان هاي محسوس تر و طولاني تري روبرو شدند. كشور هاي مسلمان وابسته به توريسم -از جمله مصر، مراكش و تونس- هنوز از پيآمد هاي يازدهم سپتامبر رنج مي برند. ايران نيز به رغم اقتصاد بستة دولتي اش از تكانه هاي اين رويداد در امان نماند. هتل هاي شيراز و اصفهان و يزد چند ماهي بي مشتري ماندند و با اوجگيري نرخ بيمه در خليج فارس، هزينة حمل و نقل كالا در آن افزايش يافت. با اينهمه ترديدي نيست كه اقتصاد ايران، در وراي اين تكان هاي كم و بيش گذرا، از پيآمد هاي استراتژيك حاصل از چرخش يازده سپتامبر به شدت تأثير خواهد پذيرفت. سخن بر سر تحولاتي است كه افغانستان از سر ميگذراند و تحولات ديگري كه مي تواند در مرز هاي غربي وجنوبي ايران جريان يابد.