لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۱۳:۴۴

تیمبوکتو، شهر باستانی مالی و اهمیت تاریخی آن


برخی از نسخ بسیار قدیمی در کتابخانه شهر تیمبوکتو
برخی از نسخ بسیار قدیمی در کتابخانه شهر تیمبوکتو
شهر تیمبوکتو در کشور مالی که در روزهای اخیر توسط ارتش‌های فرانسه و مالی از نیروهای اسلام‌گرا بازپس گرفته شد یکی از مراکز باستانی تمدن اسلامی در این بخش از آفریقاست که در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم میلادی به عنوان یکی از گذرگاه‌های اصلی تجارت طلا و نمک در منطقه صحرا ثروت و اهمیت فراوانی پیدا کرد.

این شهر در اوایل قرن دوازدهم میلادی توسط طوارق که قبایلی چادرنشین بودند بنا شد و در دوره‌ای ثروتمند‌ترین شهر امپراتوری مالی بود که ثروت آن به تجارت کالا و عبور کاروان‌ها در این بخش از صحرای آفریقا متکی بود.

شهر تیمبوکتو در سال ۱۹۸۸ توسط یونسکو به عنوان میراث تمدن بشری انتخاب شد.

سه مورد از قدیمی‌ترین مساجد آفریقا در قرون چهارده و پانزده میلادی در این شهر بنا شد و کتابخانه‌های آن حاوی هزاران نسخه از کتاب‌های خطی در زمینه‌های گوناگون بود، از کتاب‌های دینی و علمی گرفته تا مباحث فلسفی و تاریخی که به قلم دانشمندان دوران شکوفایی تمدن اسلامی نوشته شده بود.

انصارالدین، گروه اسلام‌گرایی که در ماه آوریل سال ۲۰۱۲ این شهر را تصرف کرد، بناهای اسلامی و مقبره‌های این شهر را که متعلق به صوفیان است غیراسلامی و کفرآمیز اعلام کرده و تعدادی از آنها را ویران کرد. گروه‌های اسلام‌گرا قبل از عقب‌نشینی از این شهر تعدادی از کتابخانه‌های قدیمی آن را که حاوی نسخه‌های باارزشی از کتاب‌های تاریخی بود به آتش کشیدند.

از چند سال پیش به خاطر عدم امنیت صنعت توریسم در این منطقه به شدت آسیب دیده بود. در نوامبر سال ۲۰۱۱ گروه‌های اسلام‌گرای مسلح یک جهانگرد خارجی را در خیابان‌های تیمبوکتو به قتل رسانده و سه نفر دیگر را ربودند. شبکه القاعده در مغرب مسئولیت این حمله را برعهده گرفت.

یک کاشف اسکاتلندی به نام گوردون لینگ اولین اروپایی بود که در سال ۱۸۲۶ به این شهر سفر کرد و دو سال پس از آن یک کاشف فرانسوی به نام «رنه آگوست کابله» سفری تحقیقاتی به این منطقه داشت.

شهر تیمبوکتو در سال ۱۸۹۴ توسط فرانسه به تصرف درآمد و در سال ۱۹۶۰ و استقلال کشور مالی بخشی از این کشور شد.

نابود کردن اماکن مقدس، کتابخانه‌ها و سوزندان کتاب‌های خطی قدیمی توسط اسلام‌گرایان اقدامی وحشیانه و آگاهانه علیه میراث تاریخی و فرهنگی بشریت است.

سوزاندن موسسه «احمد بابا» در شهر تیمبوکتو شاید به اندازه ویران کردن مجسمه‌های بودا در بامیان توسط طالبان افغانستان در سال ۲۰۰۱ بزرگ نبود، ولی دقیقا با‌‌ همان روش و بر اساس مخالفت بنیادی این گروه‌ها با تمامی مظاهر فرهنگی باستانی صورت گرفت.

هزاران کتاب خطی به زبان عربی و زبان‌های محلی آفریقایی در این مرکز فرهنگی نگهداری می‌شد که در زمینه‌های گوناگون مثل فلسفه، نجوم، قانون و ریاضیات نوشته شده بودند و قدمت برخی از آن‌ها به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گشت. به نظر می‌رسد که هدف اصلی گروه‌های اسلام‌گرا نابود کردن تمامی آثار مربوطه به مسلمانان صوفی بوده که طی چند قرن در این بخش از جهان اسلام نقش مهمی در عرصه دین و علوم داشتند.

در دوران قرون وسطی شهر تیمبوکتو یکی از مراکز مهم آموزش دنیای اسلام بود. حدود صد و هشتاد مدرسه با بیش از ۲۵ هزار محصل و دانشجو در این شهر وجود داشت. بسیاری از این کتاب‌های خطی از سایر مراکز علمی جهان اسلام مثل ایران، قاهره و بغداد به این شهر منتقل شده بود.

این شواهد نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج در غرب علم و فرهنگ قرن‌ها قبل از ورود سفیدپوستان غربی به مالی توسط دانشمندان مسلمان به این بخش از صحرای آفریقا رسیده است و در سایه تسلط فرقه‌ای از اسلام‌گرایان میانه‌رو و صوفی‌ها تمدن در این شهر شکوفا شد.
XS
SM
MD
LG