(rm) صدا | [ 12:22 mins ]
نگاهی به زندگی فرهنگی هنری محمود اعتمادزاده ملقب به به آذین، مصاحبه با محمد قاسم زاده دربار جایگاه به آذین در ادبیات معاصر ایران و نگاهی به کتاب «قالی فروش» اثر مگ مولینز از جمله قسمت های مختلف برنامه این هفته «در قلمرو ادب» را تشکیل می دهند. محمود اعتمادزاده «به آذین» مترجم و نویسنده معاصر به دنبال یک بیماری طولانی چهارشنبه شب در بیمارستان آراد تهران درگذشت.
سهراب آذرنوش (رادیو فردا): محمود اعتمادزاده با نام ادبی به آذین به دلیل ترجمه هایی روان و خوشخوان به شهرت فوق العاده ای میان کتابخوان ها رسید. بسیاری از ایرانیان با ترجمه های به آذین عادت به کتاب خواندن را کسب کردند. چند جلد از خاطرات محمود اعتمادزاده نیز تاکنون به چاپ رسیده است. «میهمان این آقایان» که شرح زندان کوتاه وی در دوران پهلوی و مجموعه ای از هر دری از آن جمله است. برغم داشتن ایدئولوژی چپ و داستان های منفی که در سال های اخیر درباره خشک مقدس بودن او نقل کرده اند، به آذین معرفی نویسندگان جوان با هر مرام و تفکری که داشتند، سال های مدید یکی از وظایف ادبی و اخلاقی خود می دانست. بسیاری از نویسندگان ییشروی دهه های 40 و 50 خورشیدی در ایران نخستین بار توسط به آذین به جامعه ادبی و کتابخوان ایران معرفی شدند و از پله های شهرت بالا رفتند.
امیر آرمین (رادیو فردا): محمد قاسم زاده نویسنده در تهران، در مصاحبه با رادیو فردا درباره جایگاه به آذین در ادب معاصر ایران می گوید:
محمد قاسم زاده: به آذین یکی از چهره های شاخص نسلی است که در دهه 1320 شروع کردند به نوشتن. این نسل از دو تیپ نویسنده تشکیل شده بود؛ نویسندگانی که می شود آنها را جزو نسل اول حساب کرد که هدایت و جمالزاده از آن نسل آمده بودند، یکی نسل پس از اینها که با فضایی که پس از شهریور 1320 در ایران بوجود آمده بود، قلم به دست گرفتند. که به آذین از گروه دوم است و می شود در کنار او از جلال آل احمد و ابراهیم گلستان و صادق چوبک نام برد. صادق چوبک درواقع از همان ابتدا راهش از اینها جدا بود، اما آل احمد، ابراهیم گلستان و به آذین آثارشان در این دوره شاخصه فضای عمومی جامعه ادبی ایران در سال های 1320 تا 32 بود. آل احمد با کتاب «از رنجی که می بریم»، ابراهیم گلستان با کتاب «آذرماه آخر پاییز» و به آذین با کتاب «دختر رعیت» سبکی را در آن دوره در ادبیات معاصر ایران پایه گذاری کردند که بعدها توسط خود روس ها و منتقدین ادبی به عنوان رئالیسم سوسیالیستی مطرح شد. به آذین از ابتدا تا انتهای زندگی قلمی خودش در این راه پیگیر حرکت کرد چه آن زمان هایی که با آزادی کامل روبرو بود و چه زمان هایی که مضیقه و تنگنایی در کارش ایجاد شده بود.
ا . آ: یعنی حتی در انتخاب آثاری که ترجمه می کرد از نامداران جهان؟
محمد قاسم زاده: البته در انتخاب آثاری که ترجمه می کرد، گاهی از این راه عدول می کرد، ولی در نوشته هایش به طور کامل در این مسیر حرکت کرد. در انتخاب آثاری که انتخاب کرد برای ترجمه، نسبتی شامل این نوع دیدگاه است، قسمتی نزدیک به این دیدگاه است و قسمتی از این دیدگاه مطلقا فاصله دارد. رئالیسم را تنه اصلی ادبیات می دانست و در این دیدگاهش ارتدوکس به شدت نویسندگان غیررئالیستی را طرد می کرد، اما هیچگاه در جایی ننشست که بتواند سیاستگذاری کند و به نظر من به آذین یکی از افراد شرافتمند در عرصه قلم است. ممکن است ما این دیدگاهش را به لحاظ سیاسی و عقیدتی قبول نداشته باشیم، اما وی در آن باور خودش همیشه پا برجا بود. وقتی که به چیزی باور داشت در آن زمینه قلم می زد. همیشه از افکار مد روز فراری بود و می شود به آذین را در حلقه نویسندگان سنتی ادبیات معاصر ایران قرار داد.
ا . آ: رمان «قالی فروش» به قلم مگ مولینز نویسنده آمریکایی با استقبال خوانندگان روبرو شده است و نقدهای چندی بر آن نوشته شده. مریم احمدی از رادیو فردا نگاهی دارد به این رمان.
مریم احمدی (رادیو فردا): از مگ مولینز پیشتر در سال 2002 شکل کوتاه داستان درآیوا در مجموعه بهترین داستانهای کوتاه آمریکائی به چاپ رسیده بود و حالا همان داستان به شکل زیباو پر جاذبه ای گسترش داده شده و داستان بلند شده است. عثمان خان شهروند ایران از تبریز به آمریکا مهاجرت می کند و در شهر نیویورک فروشگاه قالی ایرانی دایرمی کند. کسب و کارش می گیرد و با گردآوری پول می خواهد هرچه زودتر همسرش فرک را از ایران نزد خود بیاورد چون سخت احساس تنهائی می کند و چون از زمان ترک تبریز همیشه به یاد همسرش بوده نتوانسته است با مردم دور و بر خود و مشتریان آن چنان که باید رابطه ای بر قرار کند و تنهائی نکشد. فرک همراه با مادر پیر عثمان خان در تبریز اقامت دارند.
زمانی که عثمان خان بلیت سفر به ایران را تهیه میکند وبه فرودگاه کندی می رود تا با پرواز به ایران از راه اروپا همسرش را به امریکا بیاورد، در می یابد همسرش با یک بازرگان ترک روی هم ریخته و رفته است بدتر ازآن می فهمد فرک از عاشق جدیدش باردار است. در حالی که در زندگی مشترک شان 5 بار سقط جنین کرده بود. در حالی که عثمان خان که داستان را از زبان او می شنویم در آستانه در هم شکسته شدن با مشاهده زوجها در فرودگاه قرار داردبا دختر دانشجوی 19 ساله ا ی به نام استلا آشنا می شود که راهی اروپاست. استلا که از ایالتهای جنوبی آمریکاست بتازگی از خانواده جدا شده و قصد دارد زندگی مستقلی راآغاز کند.او هم مانند عثمان خان از یک ماجرای هولناک یعنی خودکشی نافرجام مادرش سخت افسرده است.
باب دوستی و عشقی داغ میان این دو باز می شود هرچند عثمان خان دو برابر استلا سن دارد، از فرهنگی دیگر است ومدام به ایران و همسر و مادر پیرش فکر می کند و در اوج معاشقه با استلا هم نمی تواند بپذیرد که درامریکاست و خودرا بازندگی تازه وفق بدهد. استلا برعکس، دختری است با اعتماد به نفس و معصوم که اعتماد به نفس در واقع خصلت آمریکایی اوست و این شخصیت نقطه مقابل عثمان خان است. مهاجری متزلزل که با از هم پاشیده شدن خانواده بر میزان تزلزل وی افزوده شده است.
عثمان خان جز استلا رابطه دوستی ساده ای هم با خانم رابرتس دارد زنی ثروتمند که از عثمان خان قالی ها ی زیبای ایرانی را خریداری می کند. رمان قالی فروش در واقع مشکلات فرهنگ پذیری مهاجران و سرگذشت از خود بیگانه شدن فردی است جدا افتاده از خانه و خانواده که به انفعال کشیده می شود و با سیل رویدادها به پیش رانده می شود.روان زخم خورده عثمان خان و روح آسیب دیده استلا به خاطر همان ناهماهنگی در عنصر فرهنگی به هم جوش نمی خورد.
قالی ایرانی نماد تارو پود، بافندگی و سنت و خاطره و یادبود است. احساس عثمان به گفته یک منتقد ادبی، همانند احساس قالی باف است در لحظه گره زدن تار با پود و لحظه ای که هم تصمیم به اجراست و هم چالش به پیش رفتن.و نقش فرش زیبای بیجار با تنوعهایش که عثمان را مدام به یاد وطن می اندازد.
با ما به نشانی farda@radiofarda.com تماس بگیرید و با نقد و نظرهایتان در بهبود برنامه بکوشید.
