مشروطیت و مبارزه صد ساله: مصاحبه با ماشاءالله آجودانی - قسمت ششم

در ششمین بخش از سلسله برنامه ها بمناسبت سالروز صدمین سال امضای فرمان مشروطیت دکتر ماشاءالله آجودانی تاریخ نگار ساکن لندن به بحث درباره مداراگرایی در انقلاب مشروطیت و مقایسه آن دوره با سه دهه گذشته می پردازد و می گوید: ما در جامعه سنتی همیشه نوعی تساهل و مدارا داشتیم، هنوز هم مذهبی های سنتی تساهلشان بیشتر از مذهبی های ایدئولوژیک است که هیچ ارتباطی با سنت ندارند، اگرچه از ابزار سنت استفاده می کنند، ولی خودشان پدیده جدیدی هستند و پدیده هایی هستند که عارضه ها و بیماری های مدرنیسم ما هستند. حتی همین رژیم جمهوری اسلامی هم برخورد ایدئولوژیک دارند، بنابراین فاقد آن تساهل جامعه سنتی و مدارای سنتی و تاریخی ما هستند. در حالی که در جامعه سنتی به دلیل گسترش تفکر عرفانی ما یک تساهلی را در طول تاریخ ایران بنیادی کرده بودیم. امیر آرمین (رادیو فردا): 14 مرداد همزمان است با صدمین سال امضای فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار و نقطه چرخشی بر انقلاب دورانساز سال 1285 ایران. درآن انقلاب پدران مشروطه خواه توانستند حاکمیت ملی را جایگزین استبدادها ی سلطنتی و دینی کنند و مجلس شورای ملی را به عنوان مظهر این حاکمیت برپا دارند و بعد هم دادگستری را بنا کنند با قوانین عرفی که جای قانون شریعت و قضاوت حاکمان شرع را بگیرد. هفتاد و اندی سال پس ازآن رویداد، انقلاب دیگری به وقوع پیوست و حاکمیت روحانی را جایگزین حاکمیت ملی ساخت و بار دیگر حاکمان شرع را بر مسند قضاوت نشاند و قانون شریعت جایگزین قانون عرفی ای که 70 سال کار کرده بود. در این برنامه دکتر ماشاءلله آجودانی درباره مداراگرایی در انقلاب مشروطیت و مقایسه آن دوره با سه دهه گذشته می گوید: ماشاءلله آجودانی: این یکی از مسائل مهم در جامعه شناسی تاریخ ایران است. ما در جامعه سنتی همیشه نوعی تساهل و مدارا داشتیم، هنوز هم مذهبی های سنتی مثل پدران و مادرانمان تساهلشان بیشتر از مذهبی های ایدئولوژیک است که هیچ ارتباطی با سنت ندارند، اگرچه از ابزار سنت استفاده می کنند، ولی خودشان پدیده جدیدی هستند و پدیده هایی هستند که عارضه ها و بیماری های مدرنیسم ما هستند. حتی همین رژیم جمهوری اسلامی هم برخورد ایدئولوژیک دارند، بنابراین فاقد آن تساهل جامعه سنتی و مدارای سنتی و تاریخی ما هستند. در حالی که در جامعه سنتی به دلیل گسترش تفکر عرفانی ما یک تساهلی را در طول تاریخ ایران بنیادی کرده بودیم. اما به لحاظ تاریخی دلیل خیلی مشخصی وجود دارد. روحانیون نخستین بار در جنگ های ایران و روس که به اعتقاد من نقش خیلی مهمی در سرنوشت فکری سیاسی و تاریخی ما در دوره معاصر دارد، عملا وارد شدند و یک جنگی را رهبری کردند و این جنگ سرانجام با باخت ایران و از دست رفتن بخش های مهمی از مملکت ایران بزرگ تمام شد و روحانیون به عنوان مقصران اصلی این اتفاق تاریخی در جامعه دیده می شدند. از یک سو نظام بسته سنتیشان هم آنقدر ارتجاعی بود که با دنیای مدرن و این مباحثی که مشروطیت وارد ایران می شد، هیچ نوع سازگاری نداشت و دید کلی جامعه اینها را به عنوان عامل بدبختی و مصیبت جامعه ایران می دیدند، حتی مردم معمولی. ما از منابع روزنامه های آن دوره می توانیم این را بفهمیم و تنها جامعه تحصیلکرده و روشنفکر نبودند، مردم عادی هم فکر می کردند این ها در عقب ماندگی جامعه ایران نقش دارند. اما امروز متاسفانه پس از گذشت 100 سال ما می بینیم دنیای ما، دنیای برخوردهای ایدئولوژیک و به ظاهر سنتی است. به اعتقاد من نیروهایی مانند القاعده یا طالبان پدیده های جدید هستند و از فرهنگ جامعه سنتی نصیبی نبردند. ا . آ: ماشاءالله آجودانی متولد آمل، از دانشگاه تهران دکترای زبان وادبیات فارسی دریافت کرده است.7 سال عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و مربی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی آن دانشگاه بود.در بهمن 1365 به لندن رفت با منوچهر محجوبی مجله فصل کتاب را در 13 شماره منتشر کرد نخستین کتاب او مشروطه ایرانی و پیش زمینه ها ی نظریه ولایت فقیه در نقد و بررسی تاریخ مشروطه و تاریخ نگاری آن دوره در 650 صفحه در سال 1376در لندن منتشر شد و تا کنون بیش از 6 بار در ایران نیز به چاپ رسیده و یکی از بهترین اثار تحقیقی در تاریخ مشروطیت است یا مرگ یا تجدد دومین کتاب او در سال 1381 در لندن منتشر شدو اکنون چاپ سوم آن منتشر شده است.ایران، ناسیونالیسم و تجدد سومین کتاب دکتر آجودانی در آستانه انتشار است.