هجدهمین سالگرد اعدام دسته جمعی زندانیان سیاسی: بخش چهارم

این روزها مصادف است با هجدهمین سالگرد اعدام هزاران زندانی سیاسی در ایران؛ زندانیانی که بنا بر قوانین خود حکومت اسلامی و در دادگاه های انقلاب اسلامی به چند سال زندان محکوم شده بودند و اکثر آنها مدت محکومیتشان تمام شده و اضافه در زندان نگاه داشته شده بودند و در انتظار آزادی بودند. این قتل عام هولناک در فاصله سه ماه از مرداد تا آبان سال 1367 در جریان یک پرسش و پاسخ چند دقیقه ای یا کمتر توسط هیات سه نفری منصوب از سوی آیت الله خمینی به اعدام محکوم و به طور جمعی به دار آویخته شده و در گورهای جمعی مدفون شدند. مریم احمدی در چهارمین بخش از ویژه برنامه رادیو فردا درباره اعدام های دسته جمعی سال 67، از جمله به اعتراض های آیت الله حسینعلی منتظری به آیت الله خمینی و دیگر مسئولان می پردازد. این روزها مصادف است با هجدهمین سالگرد اعدام هزاران زندانی سیاسی در ایران؛ زندانیانی که بنا بر قوانین خود حکومت اسلامی و در دادگاه های انقلاب اسلامی به چند سال زندان محکوم شده بودند و اکثر آنها مدت محکومیتشان تمام شده و اضافه در زندان نگاه داشته شده بودند و در انتظار آزادی بودند. این قتل عام هولناک در فاصله سه ماه از مرداد تا آبان سال 1367 در جریان یک پرسش و پاسخ چند دقیقه ای یا کمتر توسط هیات سه نفری منصوب از سوی آیت الله خمینی به اعدام محکوم و به طور جمعی به دار آویخته شده و در گورهای جمعی مدفون شدند. در رشته برنامه هایی که از رادیو فردا پخش می شود، مریم احمدی در مصاحبه با بازماندگان قربانیان اعدام های سال 1367، حقوقدانان و نیز فعالان حقوق بشر، جنبه های مختلف عملی را که همه دست اندرکاران حکومت اسلامی در آن دست داشتند و تا این زمان هم همگی در مخفی نگاه داشتن آن می کوشند و عاملان آن در رده های بسیار بالای حکومتی حضور دارند، بررسی می کند. مریم احمدی (رادیو فردا): گرچه بیشتر اعدامیان سال 67 از سازمان مجاهدین خلق بودند، اما از نیروهای چپ نیز شمار زیادی به اتهام ارتداد اعدام شدند. مهدی اصلانی از جان به در بردگان زندان گوهردشت می گوید: مهدی اصلانی: بهانه اعدام های سال 67 نزد نیروهای مذهبی و غیرمذهبی کاملا با هم متفاوت بود. نیروهای مذهبی را که عمدتا از نیروهای سازمان مجاهدین خلق بودند را به بهانه محاربه به پای چوبه های دار بردند، ام ادر نزد نیروهای چپ به اتهام ارتداد. در زندان گوهردشت که من خودم شاهد حضور هیات مرگ بودم، ریاست این هیات به عهده حجت الاسلام نیری بود، آقای عشراقی به عنوان دادستان انقلاب و آقای پورمحمدی به عنوان نماینده وزارت اطلاعات. کلیدی ترین سئوال آقای نیری نزد نیروهایی که اتهام چپ داشتند این بود؛ مسلمان هستید یا مارکسیست. سرنوشت همه کسانی که پاسخشان مارکسیست بود، از پیش تعیین شده بود. اما بسیاری از کسانی که در مقابل این سئوال به برقراری دیالوگ پرداختند، سرنوشت های متفاوتی داشتند. مثلا در مقابل پرسشی که چرا همچین سئوالی را می کنید، پاسخ داده می شد می خواهیم بندها را جدا کنیم. با این دروغ کسی که می خواست حکم صادر کند، احساس می شد می خواهد تعداد بیشتری را به حسینیه خون هدایت کند. م . ا: از چند هفته پیش از آغاز اعدام ها، ملاقات ها قطع شده بود. خانواده های زندانیان به شدت نگران بودند. بانو صابری: از زندان اوین شایعاتی منتقل می شد مبنی بر این که در زندان درگیری شده، عده ای می گفتند زندانیان با پاسدارها درگیر شدند و عده ای می گفتند گاز فرستادند داخل زندان و زندانی ها را خفه کردند. متاسفانه پس از چندماهی که از مراجعت ما گذشت و شایعات مرتبا دامنه گسترده تری پیدا کرد، دیگر خانواده ها نگرانیشان در حدی بود که می گفتند اگر بچه های ما را کشتید، حداقل خبر دهید. طومار جمع کردیم، جلوی بازرسی کل کشور تحصن کردیم، خواهان دیدار با یکی از مسئولان شدیم؛ اما متاسفانه هیچ خبر خاصی به ما ندادند. م . ا: با این که خانواده ها ماهها بعد از مرگ فرزندان، همسران یا خواهران و برادران خود مطلع شدند، اما چنانچه از کتاب خاطرات آیت الله منتظری برمی آید، آقای منتظری در بهبوهه اعدام ها از نحوه محاکمات و اعدامات باخبر شده و درصدد جلوگیری از آن بر می آید. آیت الله منتظری که از حکم آیت الله خمینی درباره اعدام های جمعی به عنوان نامه منتسب به امام نام می برد، ابتدا به عبدالکریم موسوی اردبیلی متوسل می شود. ظاهرا حکم آیت الله خمینی از نظر آیت الله اردبیلی سه نکته مبهم دارد که آنها را به صورت سه سئوال به قرار زیر مطرح می کند. «1- آیا این حکم مربوط به آنها است که در زندان ها بوده اند و محاکمه شده اند و محکوم به اعدام گشته اند، ولی تغییر موضع نداده اند و هنوز هم حکم درباره آنها اجرا نشده است، یا آنهایی که حتی محاکمه هم نشده اند محکوم به اعدام هستند؟ 2- آیا منافقین که محکوم به زندان محدود شده اند و مقداری از زندانشان را هم کشیده اند، ولی بر سر موضع نفاق می باشند، محکوم به اعدام می باشند؟ 3- درباره رسیدگی به وضع منافقین، آیا پرونده های منافقینی که در شهرستان هایی که خود استقلال قضایی دارند و تابع مرکز استان نیستند، باید به مرکز استان ارسال گردد یا خود می توانند مستقلا عمل کنند.» و دفتر آیت الله خمینی پاسخ می دهد: «بسمه تعالی. در تمام موارد فوق هرکس در هر مرحله اگر بر سر نفاق باشد، حکمش اعدام است. سریعا دشمنان اسلام را نابود کنید. درباره رسیدگی به وضع پرونده ها در هر صورت که حکم سریعتر انجام گردد، همان مورد نظر است.» آیت الله منتظری که از این مکاتبات باخبر می شود، برای آقای موسوی اردبیلی که در آن زمان رئیس شورای عالی قضایی بود، پیغام می دهد: «مگر قاضی های شما اینها را به پنج یا ده سال زندان محکوم نکرده اند؟ مگر شما مسئول نبودید؟ آن وقت تلفنی به احمد آقا می گویید که اینها را مثلا در کاشان اعدام کنند یا اصفهان؟ شما خودت می رفتی با امام صحبت می کردی که کسی که مثلا مدتی در زندان است و به پنج سال زندان محکوم شده و روحش هم از عملیات منافقین خبردار نبوده، چطور ما او را اعدام کنیم؟» آیت الله منتظری به آیت الله خمینی هم نامه ای می نویسد و به اعدام ها اعتراض می کند، اما نتیجه ای نمی گیرد. نامه دومی به آیت الله خمینی می نویسد و در آن گفته های حاکم شرع یکی از استان های کشور را نقل می کند به این شرح: «سه روز پیش قاضی شرع یکی از استان های کشور که مرد مورد اعتمادی می باشد، با ناراحتی از نحوه اجرای فرمان حضرتعالی به قم آمده بود. می گفت مسئول اطلاعات یا دادستان، (تردید از من است) از یکی از زندانیان برای تشخیص این که سر موضع است یا خیر، پرسید تو حاضری سازمان منافقین را محکوم کنی؟ پاسخ داد آری. پرسید حاضری مصاحبه کنی؟ پاسخ داد آری. پرسید حاضری برای جنگ عراق به جبهه بروی؟ گفت آری. پرسید حاضری روی مین بروی؟ گفت مگر همه مردم حاضرند روی مین بروند؟ وانگهی از من تازه مسلمان نباید تا این حد انتظار داشت. گفت معلوم می شود تو هنوز سر موضعی و با او معامله سر موضع انجام داد و این قاضی شرع می گفت من هرچه اصرار می کردم پس ملاک اتفاق آرا باشد، نه اکثریت، پذیرفته نشد و نقش اساسی را همه جا مسئول اطلاعات دارد و دیگران عملا تحت تاثیر می باشند». نامه دوم هم نتیجه نمی دهد. آیت الله منتظری با آقایان نیری قاضی شرع اوین، اشراقی دادستان، رئیسی معاون دادستان و پورمحمدی نماینده وزارت اطلاعات و وزیر کشور کنونی صحبت می کند و به آنها می گوید: «گفتم الان محرم است، حداقل در محرم از اعدام ها دست نگاه دارید. آقای نیری گفت: ما تا الان 750 نفر را در تهران اعدام کرده ایم، 200 نفر را هم به عنوان سر موضع از سایرین جدا کرده ایم. کلک اینها را بکنیم، بعد هرچه بفرمایید و ..» احمد منتظری پسر آیت الله منتظری در آذرماه گذشته و در پی انتشار بیانیه سازمان دیدبان حقوق بشر درباره نقش مصطفی پورمحمدی در اعدام های سال 67 در مصاحبه با بخش فارسی رادیو بی بی سی، درستی این مکاتبات را تایید کرد. از آنجایی که بسیاری خاطرات آیت الله منتظری را در سایت های اینترنتی خوانده بودند، برخی درباره درستی آن تردید می کردند. آیت الله منتظری در کتاب خاطرات خود تعداد اعدام های جمعی را بین 2800 تا سه هزار و 800 نفر دانسته، اما مخالفان جمهوری اسلامی ارقامی بین چهار هزار و 500 تا هفت هزار نفر ارائه می کنند.