بررسی موارد خشونت علیه زنان در ایران: دیدگاه های گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در مصاحبه با رادیوفردا

یاکین ارترک، گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل که برای تحقیق در باره خشونت علیه زنان به ایران سفر کرده بود، بعد از دیدار ده روزه خود از ایران به دعوت جمهوری اسلامی، در مصاحبه با رادیوفردا می گوید زنانی که نتوانند تجاوز جنسی به خود را ثابت کنند، مهر زنا می خورند و به بی اخلاقی متهم می شوند. به زنانی مانند افسانه نوروزی که شخص متجاوز را هنگام دفاع از خود به قتل می رسانند، ظلم مضاعف می شود. وی می افزاید هر چند مسئولان قول اصلاح قوانین را داده اند اما ما خواهان شفافیت نظام در این زمینه هستیم و می خواهیم جامعه جهانی به خوبی در جریان زمان و برنامه این اصلاحات قرار بگیرد. وی در باره صدور احکام سنگسار علیه دختران خردسال ابراز نگرانی می کند و می گوید سن مسئولیت کیفری در ایران بسیار پائین و در حدود 13 سال است. این سن باید به 18 و. برای تطبیق با معیارهای جهانی افزایش یابد. خانم ارترک می گوید: ایران یکی از کشورهای معدودی است که به عضویت میثاق جهانی رفع تبعیض علیه زنان در نیامده است. فاطمه امان (رادیوفردا): خانم یاکین ارترک در مدت زمان اقامت خود در ایران با مسئولان سازمان های دولتی و غیردولتی، قربانیان خشونت خانوادگی، وکلا و با فعالان حقوق بشر دیدار و گفتگو کرد. براساس اعلامیه سازمان ملل متحد مصوب سال 1993 هر گونه خشونت در سطح خانواده و جامعه، یا خشونتی که از قوانین جامعه ناشی شود، خشونت علیه زنان محسوب می شود. بر این پایه خانم یارکین ارترک، که از هتل آزادی تهران با رادیوفردا مصاحبه می کرد، از دو زمینه خشونت علیه زنان در ایران سخن گفت: قاچاق زنان و تجاوز جنسی. یاکین ارترک (گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در مورد خشونت علیه زنان، تهران): یکی از زمینه های اجتماعی خشونت علیه زنان قاچاق زنان است که مسئولان حکومت ایران به خوبی از آن آگاهی دارند و تا آنجا که اطلاع دارم، اخیرا در مجلس شورای اسلامی لایحه ای برای متوقف کردن آن تصویب شده. زمینه دیگر تجاوز جنسی است. تجاوز جنسی در بسیاری از کشورها هم وجود دارد اما تشخیص شواهد تجاوز جنسی بسیار دشوار است به ویژه در ایران که دستگاه قضائی اشکالات فراوانی دارد من از موارد زیادی شنیده ام در مورد زنان جوانی که به آنها یا توسط یکی از نزدیکان یا توسط افراد بیگانه تجاوز شده است. اگر تجاوز جنسی ثابت نشود، این زنان مهر زنا می خورند یا بی اخلافی متهم و زندانی می شوند. بعضی از آنها حتی به مرگ محکوم شده اند. پرونده هائی وجود دارد که من در باره آن با دولت ایران گفتگو کرده ام، و آن مورد زنانی است که برای دفاع از خود شخص متجاوز را به قتل رسانده اند. در این مورد هم نگرانی جدی است. مورد افسانه نوروزی دقیقا همان موردی است که من از آن به نام ستم مضاعف نام می برم. افسانه نوروزی مردی را که قصد تجاوز به او را کرده بود، کشته است. او هشت سال را در زندان گذراند و محکوم به اعدام شد. اندکی پیش از اعدامش، دیوان عالی به پرونده او رسیدگی مجدد کرد و اکنون او آزاد شده است. خانم نوروزی می توانست به راحتی اعدام شده باشد. این موارد است که می گویم اجرای عدالت در ایران با مشکلات عظیمی روبرو است. در مصاحبه با مسئولان در این زمینه به من گفتند که برنامه اصلاحات در دست دارند ولی به نظر من اصلاح این قانون ها کافی نیست و باید لایحه ای برای پایان دادن به این ستم به مجلس ارائه شود. ما خواهان شفافیت نظام در این زمینه هستیم و می خواهیم جامعه جهانی به خوبی در جریان زمان و برنامه این اصلاحات قرار بگیرد. ف. ا. خانم ارترک، نماینده سازمان ملل متحد در مورد خشونت علیه زنان در باره سنگسار زنان در ایران می گوید به وی گفته شده که در سال گذشته هیچ زنی سنگسار نشده و این از نظر خانم ارترک مثبت است اما به گفته وی تا وقتی لغو قانون مجازات سنگسار تصویب نشده نمی توان از عدم اجرای آن در آینده اطمینان حاصل کرد. یاکین ارترک: در همین سالی که سنگسار اتفاق نیفتاده، قاضی ها در مناطق مختلف ایران تعدادی زن را به سنگسار محکوم کردند، که به علت بازبودن پرونده از سوی قوه قضائیه هنوز اجرا نشده است. نگرانی این نوع مجازات به ویژه در باره کسانی که زیر سن قانونی هستند جدی است. امیدوارم این قانون هرچه زود تر به طور دائم اصلاح شود، زیرا ایران عضو میثاق حقوق کودکان است. در حدود دو هفته پیش، ایران گزارش خود را به کمیته میثاق حقوق کودکان سازمان ملل تحویل داد. سن مسئولیت در امور کیفری و تعریف واژه کودک مسئله مهم و نگران کننده است زیرا همانطور که می دانید سن مسئولیت کیفری در ایران بسیار پائین و در حدود 13 سال است. این سن باید به 18 و. برای تطبیق با معیارهای جهانی افزایش یابد. ا.م.: مسئله دیگری که یاکین ارترک به آن پرداخت، مسئله رفع هرگونه تبعیض علیه زنان است. یاکین ارترک: ایران یکی از کشورهای معدودی است که به عضویت میثاق جهانی رفع تبعیض علیه زنان در نیامده. مجلس ششم پیوستن به این میثاق را تصویب کرد اما شورای نگهبان آن را نپذیرفت و اکنون هم این لایحه به مجمع تشخیص مصلحت نظام سپرده شده. مسئولان مختلف در ایران دیدگاه های متفاوتی در این زمینه داشتند. بعضی ها این لایحه را نقض چارچوب فرهنگی و حقوقی کشور می دانند و تعدادی دیگر فکر می کنند می توان این قانون را پذیرفت. امیدوارم در سال 2005 ایران این میثاق را بپذیرد زیرا پذیرش این پیمان می تواند باعث گفتگوی ایران با جامعه جهانی بر سر حقوق زنان شود در حال حاضر ایران در مورد حقوق زنان به هیچ نهاد بین المللی جوابگو نیست. ا.م.: در مورد پرونده قتل عکاس و روزنامه نگار کانادائی - ایرانی، زهرا کاظمی، در زندان اوین، خانم یاکین ارترک، نماینده کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد در امر مبارزه با خشونت علیه زنان، می گوید یاکین ارکین: به من از سوی مقام های مسئول ایران اطلاع داده شد که پرونده قتل زهرا کاظمی مورد تحقیق و تفحص قرار دارد و نتیجه آن راضی کننده خواهد بود اما چند سامزمان غیردولتی و فعالان حقوق بشر نگران هستند که نتیجه ای از این تحقیق بدست نیاید. نگرانی از این است که دادرسی متوقف شود و نتیجه نهائی اعلام نشود. شیرین عبادی، وکیل خانواده زهرا کاظمی هم از چگونگی تحقیق در باره این پرونده مطمئن نیست، اما دست کم از سوی مسئولان قول گرفته ام که در باره این پرونده تحقیق شود و من هم البته آن را پیگیری خواهم کرد.