لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۱۱:۵۸

ايران، آمريکا و پيکار جهاني با تروريسم (بخش ششم): فتوای بنیانگذار جمهوری اسلامی برای قتل یک نویسنده انگلیسی


(rm) صدا | [ 11:52 mins ]
در این بخش از مجموعه رادیوفردا، به ماجرای فتوای آیت الله روح الله خمینی ، بنیانگذار جمهوری اسلامی برای قتل سلمان رشدی، نویسنده بریتانیائی پرداخته می شود که در روابط بین المللی و سیاست خارجی ایران تاثیر گذاشت. روز 25 بهمن ماه سال 1367 خورشيدي دولتي، راديو دولتي ايران اعلام کرد: آيت الله خميني فتوايي صادر کرده و در آن سلمان رشدي را کافر و مستوجب قتل دانسته است. سازمان ها و نهادهاي حکومتي مانند بنياد 15 خرداد نيز براي کشتن سلمان رشدي جايزه نقدي تعيين کردند. سلمان رشدی گفت واکنش ها به کتاب او حاصل از تحریف و بدخوانی مطالب آن بود. احمد سلامتیان، تحلیلگر مقیم پاریس در مصاحبه با رادیوفردا می گوید این فتوا اقدامی نمایشی برای حضور خارق العاده یافتن در صحنه جهانی بود. احمد کاظمي موسوي استاد حقوق اسلامي دانشگاه بين المللي مالزي می گوید فتوای آیت الله خمینی جنبه سیاسی داشت و بر اساس مطالعه مستقیم کتاب سلمان رشدی داده نشده بود. فريبا مودت (راديو فردا): ماجراي فتواي آيت الله خميني، بنيانگذار جمهوري اسلامي درباره قتل سلمان رشدي نويسنده هندي تبار بريتانيايي رويدادي پراهميت بود که بازتاب بين المللي آن تاثيري ژرف در مناسبات ديپلماتيک ايران در صحنه جهاني گذاشت و تصوير حکومت مذهبي ايران را در مقام نظامي نامداراگر با مخالفان فکري خود در بخش عمده اي از افکار عمومي جهان تيره کرد. پيش از آن رمان هاي شرم و بچه هاي نيمه شب سلمان رشدي در ايران ترجمه و منتشر شده بود. سلمان رشدي در سال 1988 رمان آيات شيطاني را منتشر کرد. مهدي خلجي (راديو فردا): شماري از رهبران مذهبي در هند و پاکستان، درونمانه اين کتاب را توهين به پيغمبر اسلام و مقدسات اين دين دانستند و با حمله به کتاب فروشي ها رشته اي از اعتراض آميز به انتشار و فروش اين کتاب را سامان دادند. در ايران با تاخيري چند ماهه نخست مجله کيهان فرهنگي به سردبيري رضا تهراني و ماشاءلله شمس الواعظين مقاله اي با عنوان چراغ مصطفوي با شراب بولهبي است، درباره مقدس ستيز بودن اين رمان منتشر کرد. پس از مدتي روز 25 بهمن ماه سال 1367 خورشيدي دولتي، راديو دولتي ايران اعلام کرد: آيت الله خميني فتوايي صادر کرده و در آن سلمان رشدي را کافر و مستوجب قتل دانسته است. در متن اين فتوا که هرگز دستخط آن منتشر نشد و همه جا از راديو ايران نقل مي شد، آيت الله خميني از همه مسلمانان جهان خواست براي کشتن سلمان رشدي اقدام کنند و اگر در اين راه کشته شوند شهيد به شمار خواهند آمد. صداي راديو دولتي ايران: بسمه تعالي. انالله و انااليه راجعون. به اطلاع مسلمانان غيور سراسر جهان مي رسانم مولف کتاب آيات شيطاني که عليه اسلام، پيامبر و قرآن تاليف و چاپ و منتشر شده است، همچنين ناشرين مطلع از محتواي آن محکوم به اعدام مي باشند. از مسلمانان غيور مي خواهم تا در هر نقطه که آنان را يافتند، سريعا آنها را اعدام نمايند تا ديگر کسي جرات نکند به مقدسات مسلمين توهين نمايد و هر کس در اين راه کشته شود، شهيد است، انشاءلله. ضمنا اگر کسي دسترسي به مولف کتاب دارد، ولي خودقدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفي نمايد تا به جزاي اعمالش برسد. والسلام عليکم و رحمت الله و برکاته، روح الله موسوي خميني 25/11 /67. ف . م : سازمان ها و نهادهاي حکومتي مانند بنياد 15 خرداد نيز براي کشتن سلمان رشدي جايزه نقدي تعيين کردند. سلمان رشدي به سرعت به اين واکنش ها پاسخ داد و گفت: تفسير ضد ديني از رمان او نادرست است و قصد وي هرگز توهين به نهادهاي ديني نبوده است. صداي سلمان رشدي: اين رويدادها واپسين مرحله اعتراض هاي سازماندهي شده است که با تحريف و بدخواني متن آغاز شد و در نهايت به خشونت انجاميد. کاش دست کم کتابي انتقادي تر درباره اسلام نوشته بودم. رهبران مذهبي ثابت مي کنند که مي توانند چنين رفتار نامداراگرانه اي داشته باشند، در حالي که ادعا مي کنند دين آنها براي همه انتقادها پاسخ درخور دارد. اين دو با هم سازگار نيستند. همه اينها نشان مي دهد که اکنون وقت نقادي بنيادگرايي اسلامي فرا رسيده است. م . خ: اگرچه ماجراي سلمان رشدي موجب کاهش چشمگير مناسبات ايران و بريتانيا شد، دامنه آن بسي گسترده بود. جدا از پيامدهاي بين المللي فتواي قتل سلمان رشدي، کارشناسان سياسي بر اين باورند که ظهور اين فتوا براي چيره شدن بر رشته اي از بحران هاي داخلي و خارجي بود که پس از پايان جنگ ايران و عراق و با شدت گرفتن بيماري آيت الله خميني، ژرفا و پهنايي گسترده يافت. احمد سلامتيان، تحليلگر مسائل سياسي مقيم پاريس: احمد سلامتيان: فتواي مربوط به قتل سلمان رشدي يکي از اقدامات نمايشي بزرگ حاکميت جمهوري اسلامي به منظور حضور خارق العاده پيدا کردن در صحنه داخلي و بين المللي به هدف بسيج کردن مجدد بخش هايي از طرفداران خودش است. از اين نقطه نظر مقدار خيلي زيادي شبيه حادثه گروگان گيري است. مصادف است با دوراني که با قبول آتش بس جنگ ايران و عراق جمهوري اسلامي ناتواني خودش را از پيش بردن صدور انقلابش از طريق يک جنگ کلاسيکي بسيار وحشتناک هشت ساله به آن اذعان کرده، يعني به نوعي جام زهر را نوشيده است. زمان ديگري است که در ارتباط با مساله کشتار زندانيان سياسي بعد از پذيرش آتش بس يک بحران عمده اي در بين ارگان هاي اساسي اطلاعاتي جمهوري اسلامي به وجود آمده و بالاخره زماني است که از يک سال و نيم قبل وضع سلامتي آقاي خميني فوق العاده بد شده به ترتيبي که بنا بر اطلاعاتي که الان نزديکان خود ايشان مي دهند، زمان هايي پيش آمده که چند روز يا حتي چند هفته ايشان در حالت اغما بوده و اين شرايط در وضعي اتفاق مي افتد که حاکميت ايران در غيبت آقاي خميني به علت کسالت، يک حاکميتي است داراي سه راس: آقاي احمد خميني، آقاي خامنه اي و ديگري آقاي رفسنجاني که اين سه راس هم با همديگر در رقابت بسيار شديدي در روند تعيين نحوه جانشيني آقاي خميني هستند. ف . م: به گفته احمد سلامتيان فتواي قتل سلمان رشدي براي پوشاندن پاره اي از شکاف ها در هرم قدرت و برانگيخته نگاه داشتن سياسي جامعه توده گراي ايران بود. مساله اساسي رويداد جنگ ايران و کشور مسلمان ديگر بود که به نوعي ادعاي سردمداري ايران براي جهان اسلام را مخدوش کرده بود. در نتيجه به باور شماري از اهل نظر شايد طرح تازه اي لازم بود تا پس از پايان گرفتن جنگ ايران دوباره بتواند با بسيج مسلمانان جهان در چارچوب برنامه صدور انقلاب پيشروي کند. احمد سلامتيان: مساله بيشتر حالت جنجال تبليغاتي دارد، عاجز از انجام بسيج در داخل کشور است و بيشتر اتکا دارد به اين که شبکه هاي وابسته جمهوري اسلامي در خارج بتوانند روي آن بسيج شوند. به خصوص در خارجي که به دنبال حوادثي که بر جمهوري اسلامي اتفاق افتاده، جمهوري اسلامي هرچه بيشتر و بيشتر در روند صدور انقلاب خودش شکل يک انقلاب و نظام حکومتي شيعي را مي گيرد و بردي ديگر در بين مردم سني مذهب ندارد، زماني است در افغانستان هم حتي ما مي بينيم گروه هايي مانند طالبان در حال رشد پيدا کردن هستند، جريانات تماميت طلب اسلامي سني در سرتاسر دنيا در حال گسترش هستند و اينها نگاه خوبي به حکومت اسلامي در ايران و نتايج آن ندارند. م . خ: فتواي آيت الله خميني با انتقاد بسياري از صاحبنظران ديني و حتي مراجع تقليد روبرو شد. مهدي حائري يزدي يکي از شاگردان برجسته و مجتهد آيت الله خميني و فرزند شيخ عبدالکريم حائري يزدي بنيانگذار حوزه علميه قم در انتقاد ريشه اي از اين فتوا نوشت: فتواي فقيه تنها در چارچوب دارالاسلام نافذ است و اين فتوا با مباني فقهي سازگار نيست و علاوه بر آن با مصالح جامعه مسلمين که بر اصول فقهي هم تقدم دارد، در تضاد است. احمد کاظمي موسوي استاد حقوق اسلامي دانشگاه بين المللي مالزي نيز بر همين باور است. احمد کاظمي موسوي: آقاي خميني يک فتواي سياسي دادند در آن زمان و مبنايشان اطلاعاتي بود که از طريق جرايد و خبرگزاري ها بر اساس فتاوي که ايشان شنيده بودند علماي هند و پاکستان دادند، حرف هايي زدند، ايشان دادند. فتوايشان فتواي فقهي به معناي اخص نبوده و همانطوري که اشاره کردند بعدا اين فتوا را به صورت يک حکم گرفتند از سوي فقيه و رهبر ايران که هم يک اشتباه فقهي بوده، چون ايشان حکم نداده بودند و در مقام حاکم هم نبودند. چون حاکم وقتي حکم مي دهد که رسيدگي کند، رسيدگي وقتي انجام مي شود که لااقل کتاب طرف را بخواند و ببيند. اشخاصي بودند که از همان کتاب رايحه عرفاي استشمام کردند و نه اين که اين کتاب خوبي بوده، اما تشخيص صب نبي احتياج به رسيدگي دارد. اين کار نشده و ايشان هم در مقام حاکم نبوده. ف . م : به هر روي چنانچه که بسياري از نويسندگان غربي تاکيد کرده اند، در بخش عمده افکار عمومي غرب جهان، ماجراي سلمان رشدي به نماد پيوند جمهوري اسلامي با تروريسم يا حتي خود اسلام با تروريسم بدل شد. روابط ايران و بريتانيا پس از آن بهبود يافت که جمهوري اسلامي رسما اعلام کرد کسي را براي قتل سلمان رشدي مامور نخواهد کرد. با اين همه جمهوري اسلامي سال ها پس از درگذشت آيت الله خميني هنوز نتوانسته است موضع رسمي حکومت ايران را در اين باره تغيير دهد.
XS
SM
MD
LG