(rm) صدا | [ 3:23 mins ]
نابسامانیهای اقتصادی ناشی از انقلاب اسلامی ایران، زیر فشار جنگ چند برابر شد، فرار سرمایهها و کادرها از کشور شدت گرفت و سیاستگذاری اقتصادی بیش از بیش به تمرکز و تسلط دولت بر اهرمهای تولیدی و بازرگانی و خدماتی گرایش یافت، در سالهای جنگ حدود یک سوم بودجه سالانه ایران به هزینههای نظامی اختصاص می یافت و به همان نسبت از بودجه آموزش، بهداشت و مسکن کاسته میشد. جنگ هشت ساله و زوال اقتصادی ایران و عراق زمینه مساعدی را برای توسعه سریعتر بعضی از کشورهای منطقه از جمله امارات متحده عربی و ترکیه فراهم آورد. فریدون خاوند (رادیوفردا، پاریس): جنگ هشتساله ایران و عراق، که امروز بیست و پنج سال از آغاز آن می گذرد، در ورای تلفات فاجعه آمیز انسانی آن، زندگی اقتصادی دو کشور درگیر را نیز دگرگون کرد و مردمانشان را، که طی دهه 1970 میلادی سالهای پررونق حاصل از اوجگیری در آمدهای نفتی را تجربه کرده بودند، در کام دشواریهای عظیم مادی فرو برد.
در همان نخستین ماههای جنگ، که با تجاوز نظام بعثی بغداد بر افروخته شد، شمار زیادی از شهرها و روستاهای ایران ویران شدند و صدهاهزار نفر از ساکنان آنها آواره. از سوی دیگر نابسامانیهای اقتصادی ناشی از انقلاب اسلامی ایران، زیر فشار جنگ چند برابر شد، فرار سرمایهها و کادرها از کشور شدت گرفت و سیاستگذاری اقتصادی بیش از بیش به تمرکز و تسلط دولت بر اهرمهای تولیدی و بازرگانی و خدماتی گرایش یافت، گرایشی که هنوز بر اقتصاد جمهوری اسلامی سنگینی می کند.
بر پایه آمار بانک جهانی، در سالهای جنگ حدود یک سوم بودجه سالانه ایران به هزینههای نظامی اختصاص می یافت و به همان نسبت از بودجه آموزش، بهداشت و مسکن کاسته میشد. در پایان جنگ، تولید ناخالص سرانه ایران به ریال ثابت بیست سال به عقب بازگشته بود.
و اما در عراق، صدام حسین با تکیه بر ذخایر ارزی بر جای مانده از سالهای پیش و سیل کمکهای خارجی، طی دو سه سال نخست جنگ توانست در بخش بزرگی از کشورش پیآمدهای مرگبار درگیریها را تا اندازه ای پنهان کند. اما زوال ذخایر، فرو کشیدن کمکهای خارجی، هزینههای کمر شکن نظامی و سقوط در آمدهای نفتی، عراقیها را نیز بیش از بیش در گرداب سختیها فرو برد، سختی هایی که بعدها با جنگ کویت و تحریم بین المللی به اوج رسیدند.
جنگ هشت ساله و زوال اقتصادی ایران و عراق زمینه مساعدی را برای توسعه سریعتر بعضی از کشورهای منطقه فراهم آورد. در امارات عربی متحده، دوبی در تامین نیازهای بازرگانی دو قدرت در گیر تخصص یافت و در نقش قلب تپنده اقتصاد خلیج فارس، اوجگیری خود را شتاب بخشید. ترکیه نیز که به برکت اصلاحات اقتصادی آغاز دهه 1980 فصل تازه ای را در تاریخ خود آغاز کرده بود، از راه صدور انبوه کالا به بازارهای ایران و عراق با گام هایی سریع تر به سوی تبدیل شدن به یک قدرت نوظهور صادراتی پیش رفت.