لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۱۶:۲۶

ژاک دريدا فيلسوف مشهور فرانسوي در گذشت. تاثير تفکر وي در جامعه ايران از ديد يک استاد فلسفه


(rm) صدا | [ 5:29 mins ]
ژاک دريدا فيلسوف مشهور فرانسوي در سن 74 سالگي در بيمارستاني در پاريس در پي نبردي طولاني با بيماري سرطان در گذشت. دريدا در زمره فيسوفان پسامدرن معاصر خود مانند ميشل فوکو و ژان فرانسوا لیوتارد بود که معتقدند حقيقت مطلقي در جهان وجود ندارد. علم جديد هم از کشف چنين حقيقتي عاجز است. رامين جهان بيگلو، رئيس گروه انديشه معاصر در دفتر پژوهشهاي فرهنگي ايران و استاد فلسفه در دانشگاه شهيد بشهتي ايران که در دوران تحصيل در فرانسه با ژاک دريدا آشنايي داشته است، در مصاحبه با رادیو فردا به بررسی اندیشه های دریدا و تاثیر او در تفکر ایران می پردازد. شيرين فاميلي (راديو فردا): ژاک دريدا فيلسوف مشهور فرانسوي که از او به عنوان پدر شالوده شکني يا ساختار زدايي ياد مي شود، شب گذشته در سن 74 سالگي در بيمارستاني در پاريس در پي نبردي طولاني با بيماري سرطان در گذشت. دريدا که به ويژه از نيچه و هايدگر دو فيلسوف آلماني منتقد مدرنيسم تاثير گرفته بود، از سال 1967 که کتاب مشهورش نوشتار و تفاوت را منتشر کرد در زمره فيسوفان پسامدرن معاصر خود مانند ميشل فوکو و ژان فرانسوا لیوتارد قرار گرفت. فيلسوفاني که از جمله معتقدند حقيقت مطلقي در جهان وجود ندارد. علم جديد هم از کشف چنين حقيقتي عاجز است و ادامه و تشديد جنگ، خونريزي، اسارت و نسل کشي در قرن بيستم نشان از اين دارد که تجدد و مدرنيته منادي رهايي بشر نيست، بلکه گونه اي تازه از سرکوبي انسان را در پي داشته است. درمصاحبه با رامين جهان بيگلو، رئيس گروه انديشه معاصر در دفتر پژوهشهاي فرهنگي ايران و استاد فلسفه در دانشگاه شهيد بشهتي ايران که در دوران تحصيل در فرانسه با ژاک دريدا آشنايي داشته است به بررسي انديشه دريدا نشسته ايم. همکارم امير مصدق کاتوزيان در آغاز گفتگو پرسيده است عده اي در ايران بر اين باورند که شک و ترديد حاصل از انديشه دريدا در جامعه سنتي و ايدئولوژي زده موجب پرورش انديشه و عمل مستقل مي شود و عده اي برعکس معتقدند تاکيد بر نسبي بودن حقيقت باعث مي شود هر انديشه و عمل خلاف تجدد، دموکراسي و حقوق بشر تحت عنوان نسبيت فرهنگي توجيه شود. در ايران سهم غالب از انديشه دريدا در سالهاي گذشته دچار چه تحولاتي شده است. رامين جهان بيگلو: اولا با فلسفه دريدا خيلي دير در ايران آشنا شدند. در اين 10 سال گذشته که نوشته هاي بيشتري از او ترجمه شد و يکي دو تا کتاب در مورد او نوشته شده و شايد يکي دو سخنراني هم شده، ولي دريدا هنوز فيلسوفي نيست که در ايران خيلي خوب با او آشنا شده باشند. بيشتر شايد بتوانيم بگوييم اولين کساني که در 10، 15 سال گذشته دريدا را به ايرانيان معرفي کردند قبل از اين که فيلسوفها باشند، اول معماران ايراني بودند که داشتند در زمينه شالوده شکني کار مي کردند. دريدا خودش معناي مطلقي از ساختارزداييش نداده بود هيچ وقت و از اين دادن يک معناي مطلق امتناع مي ورزيد، ولي آن را يک بار تجربه اي از امر ناممکن معنا کرده بود. اين تجربه، تجربه اي است که بيشتر در غرب شده و ما به سختي مي توانيم که همان تجربه اي که فيلسوفي مانند دريدا که فيلسوفي بعد از آشويتس هست، بعد از گولاک است، با تمام اين تجربه هايي که براي پيش کسوتان آن داشتند و خودش به يک نوعي مي توان گفت که دنباله روي آن بوده ما اين را در ايران داشته باشيم. ولي فکر مي کنم که انديشه افراد فلاسفه اي مانند دريدا در ايران به ما خيلي مي تواند کمک کند در اين که نه اينکه ما را به يک طرف نسبي گرايي ببرد که من فکر مي کنم امروزه احتياج نداريم در جامعه ايران، بلکه ما را به طرف يک نوع خوانش جديدي از متون کلاسيکمان ببرد و اين که ما مي توانيم تعبيرها و تفسيرهاي گوناگوني داشته باشيم در زمينه متون ادبي و حتي متون ديني و متون فسلسفي. امير مصدق کاتوزيان (راديو فردا): دريدا در عين حال بعد از فوکو و سارتر، هم ميهنان فيلسوفش، مطرح ترين نام در خود فرانسه هم بود و شما زماني در آنجا تحصيل مي کرديد. درباره اين که الان چنين شخصيتي ديگر وجود نخواهد داشت در فرانسه و تاثيرات آن چه مي توانيد بگوييد؟ رامين جهان بيگلو: من افتخار آشنايي با دريدا را داشتم چندين بار. هم در اکول نرمال يعني آن مدرسه اي که درس مي داد، هم در جلساتي که گذاشته بود براي آموزش در اوايل سالهاي 1980 که من در آن کنگره شرکت کرده بودم و يکي دو بار هم ديداري که شخصي با او داشتم. فکر مي کنم که با رفتن دريدا آخرين فرد از آن انديشه 68 که فوکو، دلوز، ليوتار، گواتاري، جزو اين گروه بودند، يعني دريدا واپسين فرد بود از اين گروه که با فوتش ديگر انديشه 68 هم به پايان رسيد. اينها اکثرشان اعتقاد دارند که انديشه فلسفي يک نوع مقاومت اجتماعي و سياسي است. براي کشورهاي ديگر و جنبشهاي مقاومتهاي ديگر فعايت کردند. مثلا دريدا عليه آپارتايد مبارزه کرد و حتي در زماني که چارت 77 يعني افرادي مثل هاول و اينها در چکسلواکي داشتند براي آزدي فعاليت مي کردند به آنجا رفت و در آنجا زندانيش کردند چند روزي و بخشي از شهرتش از اين بود که فيلسوف فرانسوي به چکسلواکي يک کشور کمونيستي رفته و در آنجا دستگير شده به خاطر فعاليتهايي که در زمينه آزادي خواهي کرده. يکي از راديکالترين فلاسفه اي بود که در اروپا و غرب به طور کلي و حتي مي توانيم بگوييم در جهان وجود داشت.
XS
SM
MD
LG