نظرات يک کارشناس در باره مسائل انتخابات رياست جمهوري افغانستان

خستین انتخابات آزاد افغانستان روز نهم اکتبر برگزار شد، و اگر چه نتیحه نهایی این انتخابات هفته پیش اعلام شد اما تاکنون جزئیاتی از چگونگی برگزاری این انتخابات و تلاشهایی که برای برگزاری آن انجام شده از چشم ایرانیان دور مانده است. رادیو فردا در مصاحبه با حمیرا مختارزاده مسؤول بخش افغانستان موسسه «آی فِس» که مرکز آن در شهر واشنگتن قرار دارد و در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نقش مهمی ایفا کرد؛ به برخی از جزئیات و چگونگی آن پرداخته است. علی سجادی (رادیوفردا): تقریباً همه ناظران انتخاباتی جهان متفق‌القول اند که انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که ماه گذشته برگزار شد با توجه به شرایطی که افغانستان جنگ زده دارد، کاری بوده است بسیار مهم، اگرچه درباره تاثیر بلند مدت این انتخابات بر سرنوشت کشور اتفاق نظر وجود ندارد و برخی معتقدند معلوم نیست با خروج نیروهای پاسدار صلح موسوم به ایساف از افغانستان ، چه در این کشور پیش خواهد آمد، زیرا هنوز درگیریها میان نیروهای دولتی و حامیان غربی آنها از یک سو با شبه نظامیان و مسلمانان افراطی طالبان از سوی دیگر جریان دارد و گاه اوج هم می گیرد. با این همه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، در حلی که نیروهای خارجی در این کشور حضور دارند، و نیز با توجه به در پیش بودن انتخابات پارلمانی این کشور – که قرار است در بهار آینده برگزار شود – از اهمیت بسزایی برخوردار است و آشنایی با جزئیات برگزاری آن و نیز تلاشهایی که در آن به کار رفته بسیار آموزنده است. سازمان آی فس که از سازمانهای پیشروی جهانی در امر گسترش دموکراسی و کمک به برگزاری انتخابات به شمار می رود در برگزاری انتخابات افغانستان نقش مهمی به خصوص در امر آموزش و بسیج مردم آن کشور ایفا کرد. تلاشهای این سازمان با توجه به انتخابات پارلمان افغانستان که در پیش است کماکان ادامه دارد. در مصاحبه ای با خانم حمیرا مختارزاده - یکی از کارشناسان این سازمان – از او پرسیدم که آیا سازمان او از چگونگی برگزاری انتخابات ماه گذشته رضایت دارد؟ حمیرا مختار زاده: ما به طور نسبی از روند انتخابات در افغانستان راضی هستیم. این انتخابات بطور نسبی در محیطی آرام و امن برگزار شد و با مشارکت وسیع و اشتیاق مردم و مهمتر از آن مشارکت قابل توجه زنان. البته در هر انتخاباتی در هر کجا که برگزار شود، در ایالات متحده، اروپا یا افغانستان چیزهایی رخ می دهد که به ما می گوید باید در بهبود روشها کوشید. ولی به طور کلی انتخابات موفقیت آمیز بود. ع. س.: از خانم مختار زاده پرسیدم شما چگونه مردم افغانستان را برای شرکت در انتخابات تشویق کردید و از چه روشهایی برای آوردن آنها به صحنه انتخابات یاری جستید. خانم مختارزاده گفت: سازمان ما چندین سال است که در افغانستان فعال است و در آغاز امسال ما برنامه وسیعی برای آموزش مدنی مردم آغاز کردیم. ما و همکاران ما با بیش از یک میلیون نفر افغان تماس گرفتیم و با آنها درباره مفهوم دموکراسی بحث کردیم و درباره موافقتنامه بن که به تهیه قانون اساسی و برگزاری انتخابا ت ریاست جمهوری انجامید توضیح دادیم. برنامه آموزشهای مدنی ما همه چیزهای اساسی را شامل می شد مثل این که رای دادن چگونه است، یا چگونه روی ورقه های رای باید علامت زد و یا این که، بله ورقه های رای مخفی خواهد بود و به این ترتیب به کاهش نگرانیهای آنها کمک کردیم. این نوع دیدارها با مردم در سراسر کشور انجام شد. در مدارس – در مسجدها – در اداره های دولتی و برای مردان و زنان برای همه انجام شد. توسط این برنامه های آموزش مدنی با حدود سه میلیون نفر تماس گرفته شد و از آنها که حدود 7 میلیون نفر رای دادند ما تقریباً نیمی از رای دهندگان را آموزش داده بودیم که میزان قابل توجهی ست. ع.س.:به خانم مختارزاده گفتم برخی از مخالفان انتخابات افغانستان می گفتند که دولت برای شرکت مردم در انتخابات بر آنها فشار وارد کرده در حالی که شواهد حاکی است که طالبان سعی در ترساندن مردم داشتند تا آنها را از شرکت در انتخابات بازدارند. خانم مختارزاده در این باره می گوید: حمیرا مختار زاده: فشار از سوی طالبان بمراتب بیشتر بود و تهدیدهای آنان قابل لمس بود. ولی دولت مرکزی، بازیگران بین المللی، از جمله سازمان ملل در افغانستان شهروندان را تشویق می کردند که در انتخابات شرکت کنند اما اجباری در کار نبود. ما در سطح کلی گزارشی دریافت نکردیم که اگر در انتخابات شرکت نکنند عواقبی برایشان داشته باشد. ع. س.:از خانم مختارزاده پرسیدم پس شرکت مردم در انتخابات اصیل و متکی به خود بود. وی گفت: حمیرا مختار زاده: بدون شک، بدون شک. من فکر می کنم آنچه ما در ملاقات با بیشماری از مردم در سطح کشور درک کردیم این بود که آنها می دانند دموکراسی چیست و این فرصتی ست برای انتخاب یک دولت جدید که نسبت به مردم پاسخگو باشد و کارهای مفیدی برای کشور انجام دهد. اینها موضوعهایی بود که باعث شد مردم به میدان بیایند. ع.س.: سوال بعدی من درباره انتخابات پارلمان افغانستان بود واین که آیا سازمان آی فس در برگزاری این انتخایات نیز نقشی بازی خواهد کرد یا نه. حمیرا مختار زاده می گوید: حمیرا مختار زاده: حتما، سازمان ما در حال حاضر تنها سازمان انتخاباتی ست که در افغانستان حضور فعال دارد. سازمان ما همان نوع آموزشهای مدنی را که از آن یاد کردم شروع کرده تا به افغانان آموزش دهد که انتخابات پارلمان چگونه خواهد بود و نمایندگان چگونه انتخاب خواهند شد. ما به اجرای برنامه هایمان تا زمان برگزاری انتخابات در بهار آینده ادامه می دهیم. ع.س.: از این کارشناس مسائل انتخابات پرسیدم آیا درسی از برگزاری این انتخابات گرفته اند و آیا در برگزاری این انتخابات اشتباهی صورت گرفته که در برگزاری انتخابات بعد باید از آن پرهیز شود؟ خانم مختار زاده می گوید: حمیرا مختار زاده: در انتخابات ریاست جمهوری مهمترین شکایت مساله نوع مرکبی بود که استفاده شد برای علامت زدن انگشتان رای دهندگان – بعد از رای دادن. این شیوه معمولی ست برای جلوگیری کردن از رای دادن مجدد. و متاسفانه در افغانستان نوع مرکب استفاده شده به راحتی قابل تشخیص از مرکبی که برای نوشتن به کار می رود نبود و سردرگمی به وجود آورد. این بار مطمئن خواهیم شد که چنین چیزی روی ندهد. مساله دیگر که روی آن کار می شود چگونگی تقسیم بندی جغرافیایی است برای انتخابات جدید. ع.س.:سوال دیگر من این بود که آیا مردم افغانستان از این انتخابات راضی بودند و آیا این انتخابات توانسته اعتماد مردم را جلب کند؟ خانم مختارزاده می گوید: حمیرا مختار زاده: من فکر می کنم نتیجهٌ انتخابات خود گواه آن است. بیش از ده میلیون نفر افغان برای شرکت در انتخابات ثبت نام کردند. بیش از 41 درصد آنان زنان بودند. در روز انتخابات بیش از 7 میلیون نفر رای دادند که اکثریت جمعیت افغانستان را تشکیل می دهد. فکر می کنم این حقیقت که انتقال قدرت از حکومت موقت به رئیس جمهوری منتخب بدون هیچ خشونتی انجام شد علامت خوبی باشد بر این موفقیت. ع.س..: سئوال آخر من – با توجه به این که سازمان آی فس در برگزاری انتخابات عراق در ماه ژانویه آینده نیز فعال است – این بود که آیا تجربه ای که از برگزاری انتخابات در افغانستان به دست آمده، در چگونگی برگزاری انتخابات عراق نیز مفید خواهد بود؟ خانم مختارزاده در این باره می گوید: حمیرا مختار زاده: من فکر می کنم حتماً. این مدلی است که می تواند تکرار شود به خصوص وقتی درباره جمعیت جا به جا شده باشد. ما کمک کردیم و حدود 580 هزار نفر پناهنده افغان در در پاکستان در انتخابات رای دادند. 240 هزار افغان که در ایران زندگی می کنند نیز در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردند و این می تواند مدلی باشد برای جلب رای عراقی هایی که در خارج از کشورشان زندگی می کنند.