(rm) صدا |
شيرين فاميلي (راديوفردا): فيلم سينمايي «فهرست شيندلر» ساخته استيون اشپيلبرگ، داستان زندگي يک مرد آلمانيست که در اوج قدرت نازيها در آلمان، يهوديان را از فرستاده شدن به اردوگاههاي مرگ نجات مي دهد. اسکار شيندلر با منابع مالي يهودياني که در تلاش ِ جان ِ خود، از مال مي گذرند، کارخانه ورشکسته اي را جان و رونق تازه اي مي بخشد و با کمک دوستي و نزديکي با ماموران ارشد نازي، زندانيان اردوگاههاي کار اجباري را براي کار در کارخانه خود اجير مي کند و بدين ترتيب از مرگ آنها جلوگيري مي کند.
اما بنظر مي رسد يک مدل ايراني هم براي اسکار شيندلر وجود داشته باشد. «ابوالحسن سرداري» ديپلمات ايراني در فرانسه در زمان نازي ها در دوران جنگ جهاني دوم، مرديست که با استفاده از موقعيت ديپلماتيک خود، با صدور گذرنامه ايراني براي يهوديان، بسياري از آنها را از مرگ نجات مي دهد.
دکتر فريبرز مختاري پژوهشگر مرکز مطالعات خاور نزديک و جنوب آسيا در دانشگاه دفاع ملي، در اين زمينه تحقيق مي کند.
فاطمه امان (راديوفردا): با اشغال پاريس توسط نازي ها در سال 1941، سفارتخانه هاي کشورهاي مختلف از پاريس به ويشي منتقل شد. در آنزمان سفير ايران در فرانسه، انو شيروان سپهبدي بود که او نيز به همراه خانواده خود به شهر ويشي نقل مکان کرد و مسئوليت سفارت را به برادر همسر خود که جواني بود و در سفارت ايران در فرانسه شاغل بود، سپرد.
اين شخص ابوالحسن سرداري بود که در پاريس ماند. پس از مدتي سرداري متوجه تعداد زياد يهودي ها ي ايراني در پاريس شد که در کار تجارت فرش و پارچه و عتيقه بودند و خطر دستگيري توسط نازي ها و فرستاده شدن به اردوگاه هاي کار اجباري آنها را تهديد مي کرد.
دکتر فريبرز مختاري پژوهشگر مرکز مطالعات خاور نزديک و جنوب آسيا در دانشگاه دفاع ملي:
دكترفريبرز مختاري: سرداري از يک طرف در سفارت ايران شروع مي کند به ميهماني دادن و با آلمانها دوست شدن، از طرف ديگر شروع مي کند به آلمانها قبولاندن که ايرانيها ي يهودي اصلا از نظر نژادي با يهودي هاي اروپا فرق دارند...از نظر نژادي اينها ايراني الاصل هستند و فقط بعد از جريان آزادي يهوديان در زمان کوروش کبير (دو هزار و پانصد سال پيش) از آن زمان به بعد تعدادي از ايراني ها دلشان خواسته که پيرو درسهاي حضرت موسي باشند. بنا براين يهوديان ايراني، ايراني الاصل هستند که در بسياري امور اصلا با مسلمانها خيلي نزديکترند تا يهوديان اروپا. به اين ترتيب نازي ها قبول مي کنند که يهودي هاي ايراني جويش نيستند بلکه يوگوتن هستند (اصلا يک لغت جديدي بوجود آمد براي اينها) و به اين ترتيب يهوديان ايراني در پاريس و بعد از آن فرانسه نجات پيدا کردند.
ف.ا.: در مورد يهودي هاي غير ايراني هم کاري کرده بود اين آقاي سرداري، در اين مورد بگوئيد.
فريبرز مختاري: سراري مي رود در صندوق حفاظتي سفارت که کليدش را البته داشته، تعدادي گذرنامه سفيد ايراني پيدا مي کند و اين گذرنامه ها را شروع مي کند صادر کردن براي برخي يهودياني که بوسيله يهوديان ايراني به او معرفي شده بودند و به اين ترتيب خيلي ها را نجات مي دهد.
ف.ا.: اينرا آقاي عباس ميلاني هم در کتاب معماي هويدا نوشته اند، شما چطور توجهتان به اين مسئله جلب شد؟
فريبرز مختاري: من هم اتفاقا همين کتاب آقاي ميلاني را مي خواندم. در يک پاورقي اشاره اي به اين موضوع شده بود و من از طريق ناشرکتاب ايشان با او تماس گرفتم ببينم ايشان آنرا از کجا شنيده اند و ايشان گفتند از آقاي فريدون هويدا و آقاي توکلي که يک ديپلمات بازنشسته ايراني هستند شنيده اند. آقاي توکلي در سفارت ايران در ايتاليا کار مي کردند و مدتي مسئول کنسولگري در ميلان بودند. با اينها بنده تماس گرفتم و از طريق اين آقايان با چند نفر ديگر از جمله آقاي فرهاد سپهبدي که آخرين سفير ايران در مراکش بودند در زمان رژيم گذشته تماس گرفتم. در ضمن آقاي فرهاد سپهبدي پسر آقاي انوشيروان سپهبدي سفيرسابق ايران در پاريس هم هستند. بهر حال بعد از تماس با اينها من با يک آقاي ديگري بنام دکتر مهراد در آلمان تماس گرفتم و بعد به آرشيو ملي آمريکا رفتم و مدارک مال نازي ها را که تمامش را مي دانيد آمريکا بصورت ميکروفيلم تهيه کرده اند و نگه مي دارند در اينجا.
ف.ا: پس در اسناد مربوط به آرشيو آمريكا چي پيدا كرديد؟
فريبرز مختاري: نامه هايي كه آقاي سرداري نوشته بود به نازي ها و توضيحاتي كه داده بود كه يهودي هاي ايراني اصلا ايراني الاصل هستند و نمي شود اين ها را با ديگران تشخيص داد، ما در پاسپورت نمي نويسيم مذهب مردم چي هست.
ف.ا: به جز آرشيوآمريكا منابع ديگري هم داشتيد.
فريبرز مختاري: بعد از National Archive با چند تا مركز و چندتا آرشيو ديگر در فرانسه در موزه Holocaust اينجا و جاهاي ديگر تماس گرفتم و بعد موفق شدم يك فاميلي را در لس آنجلس پيدا كنم. كه يكي از بازماندگان كساني كه نه تنها سرداري بهشان كمك كرده، يكي از آن پنج نفر كه گفتم، آقايي به اسم ابراهيم مرادي، كه ايشان الان 92 سالشان هست. من رفتم باهاشان 9 ساعت صحبت كرديم و آنچه كه بياد داشتند به من گفتند. اين از يك طرف تكان دهنده است از يك طرف الهام بخش. ابوالحسن سرداري، ديپلمات ايراني در فرانسه در زمان حكومت نازي ها نيز مانند شيندلر با استفاده از موقعيت ديپلماتيك خود با صدور گذرنامه ايراني براي يهوديان بسياري از آنها را از مرگ نجات داد. دكتر فريبرزمختاري، پژوهشگر مركز مطالعات خاورنزديك و جنوب آسيا در دانشگاه دفاع ملي آمريكا كه در اين زمينه تحقيق كرده است، در مصاحبه با راديو فردا مي گويد: سرداري با استفاده از موقعيت خود به آلمان ها قبولاند كه ايرانيان يهودي از نظر نژادي ايراني الاصل و آريايي هستند. وي مي گويد سرداري با دستيابي به تعداي گذرنامه سفيد ايراني، برخي يهوديان را كه بوسيله يهوديان ايراني به او معرفي شده بودند، نجات داد. دكتر فريبرز مختاري كه از طريق مطالعه كتاب عباس ميلاني، معماي هويدا، به نام اين ديپلمات برخورد، استفاده از مدارك آرشيو ملي آمريكا و منابع ديگر با شخصي بنام ابراهيم مرادي آشنا شد و به اطلاعات دست اولي در اين زمينه بدست آورد.
