(rm) صدا |
فريبا مودت (راديو فردا): سرانجام امروز صبح شوراي حکام آژانس بين المللي انرژي اتمي متن قطعنامه مربوط به فعاليتهاي هسته اي ايران را به تصويب رساند. اين قطعنامه که توسط بريتانيا، فرانسه و آلمان و با کمک ايالات متحده تنظيم شده، نسبت به سطح همکاريهاي ايران با آژانس بين المللي ابراز تاسف کرده و ايران را مورد نکوهش قرار داده است. برخي از تحليلگران لحن قطعنامه را ملايم و برخي ديگر آن را شديد و سرسختانه توصيف کرده اند، اما اصل قضيه آن است که ضمن آن که شوراي حکام ايران را مورد انتقاد قرار داده، اما نه ضرب العجلي براي ايران تعيين شده و نه از آنکه مورد ايران به شوراي امنيت ارجاع شود ذکري به ميان آمده است. در اين ميان کمال خرازي، وزير خارجه ايران ضمن انتقاد از متن قطعنامه گفت که در هر حال ايران همچنان به تعهدات خود در قبال آژانس بين المللي عمل خواهد کرد. اميرحسين زماني نيا، يکي از مقامات وزارت خارجه ايران نيز گفت: اين قطعنامه در زمينه ميزان همکاريهاي ايران از واقعيت به دور است. اما کنث بريل، نماينده آمريکا در آژانس بين المللي مي گويد: قطعنامه مذکور معرف وجود نگراني در جامعه بين الملل است.
کنث بريل (نماينده آمريکا در آژانس بين المللي انرژي اتمي): دلايل بسياري وجود دارد که مورد ايران به شوراي امنيت ارجاع شود و جالب است که گزارشها حاکي از وجود تاسيسات اتمي در نزديکي تهران است.
ف.م.: آقاي بريل افزود که قطعنامه امروز گامي مهم و نظري قاطع در مورد مساله برنامه هاي اتمي ايران است، اما عليرغم اينها همه هم ايران و هم اروپا نظري متفاوت نسبت به متن قطعنامه دارند. ايران مي گويند متن قطعنامه نسبت به قطعنامه هاي پيشين ملايمتر است و از سوي ديگر از مفاد آن انتقاد مي کند. و تحليلگران غربي آن را شديداللحن توصيف مي کنند. اين نکته را با دکتر هرميداس باوند، استاد علوم سياسي و روابط بين الملل در دانشگاه تهران در ميان گذاشتم.
دکتر هرميداس باوند (استاد علوم سياسي و روابط بين الملل در دانشگاه تهران): ببينيد در قطعنامه ها ممکن است يکي محکوم بشود، تقبيح بشود يا سرزنش بشود. معمولا کمترينش و پايين ترنيش سرزنش است. در اين قطعنامه سرزنش را مطرح کرده. يک از اين که ايران اطلاعاتي داده، يک نوع قدرداني ضمني کردند. بعد از اينکه تمام و کمال نبوده، يعني اطلاعات کامل و جامعه نبوده، سرزنش کردند و سرزنش خيلي ملايم است. نکته دوم اينکه ضرب العجلي هم پيش بيني نکردند. و نکته بدي اين است که پيوستن ايران به پروتکل به تصويب مجلس برسد. معمولا بايد به تصويب برسد کنوانسيونها يا پروتکلهايي که سند حقوقي است و اعتبار کنوانسيوني دارد بايد به تصويب برسد. بنابراين اين چيزي است که قابل پيش بيني بوده، خواستند که به تصويب برسد. اين يک پروسه متداولي است و نکته بعدي اين که نوعي سرزنش است.
ف . م : در هر حال از واکنش آژانس بين المللي گرفته تا آمريکا، اروپا و جمهوري اسلامي به نظر مي رسد در قطعنامه مذکور براي ارضاي خاطر همگان بخشهايي در نظر گرفته شده است. ساعتي پيش ضمن طرح اين مساله با دکتر شهرام چوبين، استاد انستيتو تحقيقات استراتژيک در ژنو از او پرسيدم که طرفين تا چه حد در مورد متن قطعنامه مصالحه کرده اند. او گفت:
شهرام چوبين (استاد انستيتو تحقيقات استراتژيک، ژنو): فکر مي کنم کرده اند. اصل قضيه اين است که ايران نمي خواهد پرونده اش به شوراي امنيت ارجاع شود، براي اينکه نمي داند اين امر چه عواقبي به دنبال خواهد داشت. ممکن است شوراي امنيت ايران را مورد تحريم قرار دهد يا ندهد، اما بدون شک بر سر اين قضيه در ميان اعضاي شوراي امنيت اختلاف خواهد افتاد، زيرا هيچ کس مدرک دقيقي از فعاليتهاي مخفي ايران براي توليد سلاحهاي اتمي نيافته است که به اصطلاح به ايران بگويد مچت را گرفتيم. در عين حال ايران نمي خواهد با عراق و کره شمالي در يک کفه گذاشته شود و به همين دليل ايران به بازيهاي ديپلماتيک خود با جامعه بين المللي ادامه داده و مي گويد ما با شما همکاري مي کنيم، ولي در اين راه مشکلات فني وجود داشته که البته مورد انتقاد آمريکا قرار گرفته و از اين قبيل. اما از آن مهمتر اين که ايران نگران آن است که اتحاديه اروپا و سايرين موضعي عليه ايران اتخاذ کنند که اين کشور را به ويژه از نظر اقتصادي مورد خطر قرار دهند. در عين حال ايران مي خواهد از خود تصوير يک دولت منطقي را به جامعه بين المللي بدهد.
ف . م : اما از تب و تابي که اطراف قطعنامه جديد آژانس را فرا گرفته، بگذريم، اگر از دور به قضيه نگريسته شود، اين تصور به وجود مي آيد که به نظر مي رسد از لفاظيها که بگذريم، غرب چندان هم از موضع گذشته خود در مورد ايران دور نشده و همچنان نشانه هايي از وجود ترديد و تردد در برخورد جامعه بين الملل نستب به برنامه هاي اتمي ايران وجود دارد. نظر شهرام چوبين را در اين مورد جويا شدم.
شهرام چوبين: تا جايي که به غرب مربوط است، مدرک محکمه پسند عليه ايران در دست نيست و مشکل هم همينجا است و بنابراين غرب به زمان بيشتري نيازمند است که تا جايي که ايران تحت نظارت و بازرسيهاي آژانس است، نمي تواند برنامه اتمي خود را به آن گونه که مي خواهد گسترش دهد. ديگر آنکه غرب و ايالات متحده مطمئن نيستند که اگر ايران را به شوراي امنيت ارجاع کنند، آيا روسيه و چين با آنها همکاري خواهند کرد يا نه. اما از همه اينها مهمتر آمريکا در حال حاضر نمي تواند به موضوع ايران بپردازد، زيرا هم بايد مساله عراق را حل کند و هم به انتخابات رياست جمهوري بپردازد و هم به موضوع کره شمالي.
ف. م.: اما اين سکه دو روي دارد. اگر غرب خود به دلايل سياسي، فني، ملاحظات بين المللي يا اقتصادي نمي تواند يا نمي خواهد در مورد ايران تصميمي قاطع و گامي مشخص بردارد، ايران هم با آگاهي از اين نکته در تلاش به دست آوردن فرصت و توسل به آنچه است که در اصطلاح عام به آن : از اين ستون به آن ستون فرج است، اطلاق مي شود.
شهرام چوبين: کاملا درست است. ايران در صدد خريد وقت است. ايران مي داند که آمريکا ممکن است در ارتباط با برنامه اتمي ايران از واژه تاسف در عوض تقبيح استفاده کند، اما مي داند که هيچ يک از آنها حداقل تا سال آينده راه به جايي نخواهد برد و ايران در نتيجه يک سال ديگر فرصت دارد که به اين بازي ادامه دهد.
ف . م : اما اين قضيه بعد ديگري نيز دارد و آن روابط ميان ايران و اروپا است. ايران شکايت کرده است که در ماه فوريه که نمايندگان سه قدرت عمده اروپا يعني بريتانيا، فرانسه و آلمان از ايران ديدن کردند، قولهايي ميان طرفين رد و بدل شد که ايران را بر اين تصور قرار داد که پرونده ايران در اجلاس جاري آژانس بسته خواهد شد که نشد. اين امر ايران را نسبت به اروپا برانگيخته است.
داوود هرميداس باوند: از همان ابتدا که وزراي خارجه سه کشور به ايران آمدند، تفسير ايران اين بود که اروپاييان متعهد بشود در صورتي که ايران به تعهدات خودش عمل کند، همکاريهاي لازم را براي دستيابي به تکنولوژي هسته اي براي مقاصد صلح جويانه اروپاييان عهده دار بشوند. اروپاييان تفسيرشان اين بود که چنين تعهدي را انجام ندادند، بلکه آنها اعلام داشتند در صورتي که ايران تعهدات خودش را انجام بدهد، همکاري را مورد بررسي قرار خواهند داد. اين دو تفسير متفاوتي است از سوي سه کشور اروپايي و ايران. ولي نکته فرايند همه اينها اين است که جو بين المللي و فشار آمريکاييها که تا حدودي اروپاييها هم همکاري با آمريکا داشتند، اين است که پرونده ايران بسته نشود و اين مساله را زنده نگاه دارند. از ابتدا روشن بود که موضع آژانس و اظهارات البرادعي گهگاهي مثبت، گهگاهي توام با نوعي انتقاد به نعل و ميخ کوبيده مي شد يا کجدار مريض مي خواستند اين پرونده باز بماند. منتها طرحي که سه کشور اروپايي دادند در اين جهت بوده که به هيچ وجه زمينه براي ارجاع به شوراي امنيت مطرح نشود.
ف . م : اما هرچند ايران از بابت آنکه موردش به شوراي امنيت ارجاع نشده خشنود است، ولي در هر حال روابطش با اروپا احتمالا تيره شده و احساس مي کند اروپا به جمهوري اسلامي نوعي خيانت کرده است.
شهرام چوبين: من فکر مي کنم ايران در تابستان گذشته بود که تصور کرد اروپا و جنبش غير متعهدها سياستي جداگانه از ديگران در مورد ايران اختيار خواهند کرد، اما موضع اروپا تنها اندکي با سايرين متفاوت بود، به اين گونه که هرچند به ايران پيشنهاداتي داد، اما بدون شک سه کشور عمده اروپا همراه با سايرين معتقدند که برنامه اتمي ايران به اين گونه بايد متوقف شود. تنها تفاوت اينجا است که اروپا در تاکتيک و برخورد با ديگران قدري متفاوت بوده است و اينجا بود که ايران مرتکب اشتباهي بزرگ شد. براي ايران اين تصور پيش آمد که اگر اين دست و آن دست کند، اگر با لبخند و خوش آمد گويي با اروپا برخورد کند، مي تواند به سلامت از مهلکه بجهد و اروپا جايي براي اعمال سياستهاي سختگيرانه نخواهد داشت. دولت ايران مرتبا خود را به مراتب بزرگتر و مهمتر از آنچه هست مي پندارد. هر کشوري در منطه و در جهان براي کره جنوبي، ژاپن و حتي روسيه و چين مساله برنامه اتمي مساله بسيار جدي است و مرتبط با امنيت مليشان و اگر به ايرانيها اجازه فرار از شرايط و فرار از مقررات معاهده منع گسترش سلاحهاي هسته اي داده شود، از کره شمالي گذشته که موردش متفاوت است، ايران نخستين کشوري خواهد بود که معرف شکست کامل معاهده مذکور است. من تصور نمي کنم ايرانيها متوجه اين مساله باشند که مساله مطرح ربطي به ايران به خصوص ندارد، بلکه موضوع امنيت جهاني است و رفتار ايران، بالقوه حفره بزرگي را در ارزش و اعتبار مفاد معاهده باز مي کند و بنابراين اگر مي گوييد ايران نسبت به اروپا احساس خشم مي کند، تقصير از خودشان است. آيا کسي مي تواند تصوير کند که براي مثال روسيه و چين يا حتي غير متعهدها ميان ايران و آمريکا، ايران را انتخاب خواهند کرد؟
ف . م : ولي در هر حال مساله برنامه هاي هسته اي ايران و جامعه بين الملل نمي تواند براي هميشه ادامه يابد. اينکه چه خواهد شد، سئوالي است که امروز با لرد تمپل موريس، عضو مجلس اعيان بريتانيا و کارشناس امور ايران در ميان گذاشتم.
لرد تمپل موريس: فکر مي کنم اوضاع جدي و بالقوه مشکل مي شود. اوضاع به وخامت مي گرايد و فکر مي کنم آنچه خواهد شد، اين است که موضع اروپا سختتر و سختتر شود. موضع آژانس سختتر مي شود و سرانجام اگر ايران به اندازه کافي با جامعه بين الملل همکاري نکند که تا به حال نکرده، ممکن است پرونده ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد ارجاع شود که اين شکستي است عظيم براي همه و نه تنها ايران. سرانجام امروز صبح شوراي حکام آژانس بين المللي انرژي اتمي متن قطعنامه مربوط به فعاليتهاي هسته اي جمهوري اسلامي را به تصويب رساند. اين قطعنامه که توسط بريتانيا، فرانسه و آلمان و با کمک آمريکا تنظيم شد، نسبت به سطح همکاريهاي جمهوري اسلامي با آژانس بين المللي ابراز تاسف کرده و ايران را مورد نکوهش قرار داده است. دکتر هرميداس باوند، استاد علوم سياسي و روابط بين الملل در دانشگاه تهران، در مصاحبه با راديوفردا مي گويد که در قطعنامه ها ممکن است يکي محکوم بشود، تقبيح بشود يا سرزنش بشود، و معمولا کمترين آن سرزنش است، که اين قطعنامه سرزنش را مطرح کرده است. دکتر شهرام چوبين، استاد انستيتو تحقيقات استراتژيک در ژنو، مي گويد که ممکن است شوراي امنيت جمهوري اسلامي را مورد تحريم قرار دهد يا ندهد، اما بدون شک بر سر اين قضيه در ميان اعضاي شوراي امنيت اختلاف خواهد افتاد، زيرا هيچ کس مدرک دقيقي از فعاليتهاي مخفي جمهوري اسلامي براي توليد سلاحهاي اتمي نيافته است. لرد تمپل موريس، عضو مجلس اعيان بريتانيا و کارشناس امور ايران، نيز مي گويد که اوضاع به وخامت مي گرايد و موضع اروپا سختتر و سختتر مي شود، و سرانجام اگر جمهوري اسلامي به اندازه کافي با جامعه بين الملل همکاري نکند ، ممکن است پرونده ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد ارجاع شود.
