(rm) صدا |
محمد خاتمي رشته سفرهاي خود را به يمن، بحرين، سوريه و لبنان امروز آغاز كرد. آقاي خاتمي امروز وارد بيروت شد. سپهبد اميل لحود، رئيس جمهوري و رفيق الحريري نخست وزيري لبنان از آقاي خاتمي استقبال كردند. در اين سفر وزير خارجه و وزير اقتصاد و بازرگاني جمهوري اسلامي، رئيس جمهوري را همراهي مي كنند. درباره اهميت اين سفر مهدي خلجي گزارشي دارد كه در آن ديدگاه صاحبنظران لبناني و ايراني مطرح مي شود. طلال عطريسي مدير سابق سازمان مطالعات استراتژيك لبنان، سالم مشكور، نويسنده روزنامه النهار در بيروت و احمد سلامتيان تحليلگر مسائل سياسي در پاريس.
مهدي خلجي (راديو فردا): محمد خاتمي رئيس جمهوري اسلامي همراه هيئتي سياسي و اقتصادي به بيروت سفر كرده است. در اين سفر قرار است قراردادهاي چند گانه اي در مورد مبادلات اقتصادي و بازرگاني و همچنين در زمينه كشاورزي ميان ايران و لبنان بسته شود. ايران در بيست سال اخير يكي از كشورهايي بود كه بيشترين كمكها را در قلمرو عمران، خدمات رساني و سرمايه گزاري به لبنان کرده است. بسياري از پروژه هاي بازسازي لبنان پس از حملات هوايي اسرائيل به اين كشور در بيروت و جنوب لبنان با كمك مستقيم جمهوري اسلامي انجام شده است. اما طلال عطريسي مدير سابق موسسه مطالعات استراتژيك لبنان و استاد دانشگاه در بيروت مي گويد:
طلال عطريسي: با آنكه در برنامه سفر امضاي قراردادهاي زيادي در زمينه هاي بازرگاني و كشاورزي پيش بيني شده، فكر مي كنم اهميت سياسي سفر آقاي خاتمي بيش از اهميت اقتصادي آن است. چون موضع ايران معروف است كه از سوريه حمايت مي كند و نسبت به حضور آمريكا در عراق معترض است. خصوصا از اين لحاظ كه كولين پاول وزير امور خارجه آمريكا اخيرا در لبنان و سوريه بود و فشارهاي زيادي بر اين كشورها درمورد مسئله اسرائيل آورد و مي دانيم كه موضع جمهوري اسلامي متفاوت است و در اين شرايط سخت از سوريه و لبنان در برابر اسرائيل حمايت مي كند.
م خ: اگر آنگونه كه آقاي عطريسي مي گويد اهميت سفر محمد خاتمي به شرايط كنوني منطقه وابسته است، موضوع مذاكرات ميان مقامات ايران و لبنان چه مي تواند باشد؟ بسياري از ناظران مي گويند مسئله حزب الله لبنان يكي از دغدغه هاي سياست خارجي جمهوري اسلامي است.
آمريكا پس از سقوط صدام حسين در عراق، فشارهاي خود را بر كشورهاي سوريه، لبنان و ايران براي دست برداشتن از گروههاي مسلح ضد اسرائيلي افزايش داده است. شماري از تحليلگران مي گويند يكي از اهداف سفر آقاي خاتمي، بحث درباره حزب الله و تحول نقش نظامي آن به نقش سياسي است. احمد سلامتيان تحليلگر سياسي مقيم پاريس بر اين باور است.
احمد سلامتيان: مدت مديدي است كه جمهوري اسلامي بخصوص ديپلماسي آقاي خاتمي، اگر قبول كنيم كه فضايي در ديپلماسي ايران دارد، در لبنان طرفدار اين نظر بوده كه حزب الله بايد هرچه سريعتر از يك ميليشياي نظامي بدل به يك حزب سياسي شود و در چهارچوب سياسي داخل خود لبنان ادغام شود و علاوه بر اين از نقطه نظر نظامي حزب الله گرچه در گذشته جمهوري اسلامي كمكهاي زيادي كرده، اما بالاخره عنصر تعيين كننده اجازه دادن يا ندادن براي فعاليتهاي نظامي حزب الله دولت سوريه بوده. و اگر قبول كنيم كه دولت سوريه بخصوص بعد از سقوط صدام حسين در روند سياسي كنار آمدن با ايالات متحده آمريكا در مورد مسائل سياسي لبنان، دارد به سرعت پيش مي رود، من فكر نمي كنم در دورنماي آينده اي كه بايد منجر به استقرار واحدهاي ارتش لبنان در نوار مرزي با اسرائيل مي شود و منجر به عقب نشيني نيروهاي نظامي حزب الله و خلع سلاح حزب الله و تبديلش به يك جريان كاملا سياسي شود، نه بيان و نه امكانات جمهوري اسلامي و بخصوص آن بخشي كه آقاي خاتمي گوينده اش است، بيان و امكاناتي نيست كه بتواند با چنين تحولي مقابله كند و به همين علت در اين تحول هم من فكر مي كنم كه جمهوري اسلامي، بيشتر و بيشتر دارد به طرف يك سياست واقع بينانه تري مي رود.
م خ: اما طلال عطريسي كه خود از نزديكان به حزب الله لبنان و حزب عمل است، باور دارد كه رابطه پيشين حزب الله لبان با جمهوري اسلامي ممكن نيست عوض شود.
طلال عطريسي: من فكر نمي كنم رابطه ايران با حزب الله لبنان تغيير كند. اين رابطه از اصول ثابت سياسي ايران دربرابر لبنان و حزب الله است. ايران از جنبشهاي مقاومت عليه اسرائيل، چه در لبنان و چه در اسرائيل حمايت مي كند. آمريكا از طريق وزارت امور خارجه حتي مستقيما بر لبنان و سوريه فشار آورد تا جنبش مقاومت و حزب الله را متوقف كند، ولي فكر نمي كنم اين امر تحقق پيدا كند، چون موضع رسمي دولت لبنان و همينطور افكار عمومي در اين كشور پشتيباني از جنبش مقاومت است. فكر نمي كنم ايران هم موضع خود را در اين مورد تغيير دهد.
م خ: دركنار اينها هم ناظراني هستند كه ارتباط اندكي ميان سفر رئيس جمهوري اسلامي و مسائل منطقه از جمله خواست آمريكا براي خلع سلاح حزب الله مي بينند. زيرا معتقدند رابط حزب الله با حكومت ايران، محافظه كاران ايران هستند، نه آقاي خاتمي و اصلاح طلبان. سالم مشكور نويسنده روزنامه النهار در بيروت مي گويد:
سالم مشكور: سفر آقاي خاتمي به لبنان اهميت بزرگي دارد ولي اهميت آن هيچ ارتباطي با شرايط فعلي منطقه نيست، هرچند خيليها سعي ميكنند يك ربطي بين اين دو ايجاد كنند. اين اولين رئيس جمهوري ايران است كه از لبنان ديدار مي كند، درحاليكه تعداد زيادي از روساي جمهور لبنان قبلا به ايران رفته بودند، كه آخريش هم آقاي لحود در دو سال قبل است. مخصوصا كه يك علاقه خاصي به لبنان دارند. گفته مي شود كه خانم ايشان تابعيت لبناني دارد، و در سفري كه قبل از رئيس جمهور شدن به لبنان كرده بود،اظهار محبت زيادي به لبناني ها كرد و لبناني ها از ايشان خيلي استقبال كردند، ولي اين سفر آقاي خاتمي به لبنان اولا وقتش از يكسال قبل مشخص شده بود و فكر نكنم ارتباطي با شرايط فعلي داشته باشد. ثانيا اگر بگوييم كه اين سفر مربوط به شرايط منطقه و فشارهاي آمريكا به لبنان و سوريه دارد، بايد گفته شود كه آقاي خاتمي خود، توان همچين هماهنگي بين ايران و لبنان را ندارد. رابطه حزب الله با ايران كنارش آقاي خاتمي نيست بلكه از جاهاي ديگر دولت ايران است. يعني هماهنگي ها و گفتگو ها در زمينه ديگري مي شود.
م خ: سالم مشكور در عين حال مي گويد حزب الله لبنان شرايط ايران را درك مي كند و ممكن است با سفر آقاي خاتمي نوعي انعطاف از خود نشان دهد.
سالم مشكور: حزب الله خودش شرايط را درك مي كند كه شرايط در اين مرحله خيلي با گذشته فرق كرده و مسئولين حزب الله خودشان در اين چند روز گذشته تاكيد مي كنند كه در اين مرحله بايد خيلي با احتياط رفتار كرد و از خيل از مسائل گذشت و اشاره به اينكه شرايط و فشارهاي فعلي بايد يكجوري در مقابلش رفتار كرد كه بهانه اي دست آمريكا داده نشود.
م خ: حزب الله لبنان تنها مسئله مناقشه برانگيز ميان ايران و آمريكا نبوده است. حزب الله لبنان در روابط ديپلماتيك ايران و لبنان براي مدتي طولاني خلل وارد كرده بود. حزب الله لبنان به عنوان يك گروه سياسي مسلح كه از پشتيباني نيروهاي خارجي مانند ايران برخوردار بود، ارتش اين كشور را تهديد مي كرد و قدرت دولت را تضعيف مي نمود. به نظر مي رسد كه بدون حل مشكل رابطه حزب الله لبنان با دولت اين كشور، بسياري از مسائل ديپلماتيك ميان ايران و لبنان نيز حل نشده مي ماند. سالم مشكور از تغيير سياست لبنان در قبال حزب الله مي گويد:
سالم مشكور: ما بايد به دو مرحله اشاره كنيم. اولا مرحله رياست جمهوري قبلي لبنان، در آن مرحله رابطه حزب الله و دولت بد بود، مرحله بعد از روزي كه آقاي لحود رئيس جمهور شدند رابطه بين دولت و حزب الله خيلي بهبود پيدا كرده و به مرحله اوج رسيده. در اين مرحله به نظرم رابطه ايران با لبنان بهتر از مرحله گذشته خيلي پيشرفت كرده و چون هدف هردو دولت كمك به حزب الله به عنوان جانشين ارتش لبنان، براي آزاد سازي سرزمينهاي لبناني كه در دو سال پيش آزاد شده بود، البته يكمقداريش هم هنوز باقي مانده.
م خ: در كنار اينها رئيس جمهوري اسلامي خود انگيزه هاي سفر به لبنان را خود در فرودگاه تهران اينچنين بيان كرد.
(صداي حجت الاسلام محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي): هر چه تفاهم و نزديکي بيشتر شود، ثبات بهتر و بيشتر خواهد شد و زمينه بحران سازي ديگران در اين منطقه کم خواهد شد. و منطقه ما نياز به امنيت و آرامش و ثبات دارد، چون همه ما نياز داريم که تلاش بکنيم براي جبران عقب ماندگيهايي که بر ما تحميل شده است و نيز پيدا کردن موقعيت ممتاز خودمان در منطقه و جهان. طبعا در همه زمينه ها صحبت خواهد شد. خوشبختانه، با تفاهمي که هست، من معتقدم که اين سفر مي تواند هم در زمينه دو جانبه هم براي خود منطقه و به طور کلي براي جهان مفيد باشد، انشاء الله.
م خ: اكنون پرسش اين است كه آيا ايران مي تواند با بازنگري در سياستهاي كهن خود در قبال گروههاي مسلحي مانند حزب الله لبنان و حماس در فلسطين ثبات منطقه را تضمين كند.
احمد سلامتيان: جمهوري اسلامي در روابط منطقه اي اعم از عراق و لبنان بيش از آنچه كه به عنوان يك عامل ثبات زدايي و يك طرف مقابله قلمداد بشود، به عنوان يك عاملي كه در صورت تمكين به سيطره و هژيموني اخير ايالت متحده مي تواند عامل آرام كننده هم باشد، تلقي مي شود و در داخل دستگاه اداري ايالات متحده، نظريه بسيار قوي در اين زمينه وجود دارد و سياست آقاي خاتمي و تنش زدايي ايشان هم عليرغم تمام خرابكاري هايي كه در آن شده، حداقل در منطقه خليج فارس به موفقيتهايي دست يافته. امروز اولين باري است كه رئيس جمهوري اسلامي به لبنان مي رود. علتش اين است كه اصحاب ديگر دعوي در لبنان يعني عربستان سعودي، سوريه و ايالات متحده آمريكا، همگي قبول كردند كه جمهوري اسلامي به عنوان يك سياست تعديل كننده در لبنان مي تواند تاثير داشته باشد.
م خ: آقاي خاتمي نخستين رئيس جمهوري است كه در تاريخ جمهوري اسلامي به لبنان سفر مي كند و اين درحالي است كه لبنان يكي از پايگاههاي ايدئولوژيك ايران در اين بيست سال گذشته بوده است. بحرين نيز يك كشور شيعه نشين است كه براي نخستين بار رئيس جمهوري را مي پذيرد. بسياري از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و نيز ناظران سياسي در ايران اين امر را نشانه آغاز يك تحول و رويگرداني از سيطره ملاحظات ايدئولوژيك بر تصميم گيري هاي ديپلماتيك ارزيابي مي كنند. حجت الاسلام محمد خاتمي، رييس جمهوري اسلامي امروز براي ديدار با مقامات لبنان وارد بيروت شد. در اين سفر وزيران امور خارجه و اقتصاد و بازرگاني جمهوري اسلامي نيز وي را همراهي مي كنند. طلال عطريسي، مدير سابق مطالعات استراتژيك لبنان، سالم مشكور، نويسنده روزنامه النهار در بيروت و احمد سلامتيان، تحليلگر مسايل سياسي در پاريس در گفتگو با راديو فردا به اهميت اين سفر و جوانب سياسي و اقتصادي آن مي پردازند.
