گزارش ويژه: جنبش دانشجويي و مطالبات سياسي مردم

مهدي خلجي (راديو فردا): رويداد كوي دانشگاه در 18 تير ماه سال 78 به آشكارترين نمود نخبگان و عموم مردم به سياستهاي رسمي و حتي ساختار رسمي جمهوري اسلامي ايران بدل شده است. در 23 تير همان سال نيروهاي پليس ضد شورش، انصار حزب الله و لباس شخصيها اين تظاهرات گسترده را مهار كردند و دانشجويان را دستگير و روانه زندان نمودند كه بسياري از آنها هنوز هم در زندانهاي اوين به سر مي برند. جنبش دانشجويي به نظر مي آمد از آن هنگام تا كنون روي در ركود نهاده و زمينه اي براي نشان دادن ناخرسندي هاي خود نمي يابد. در ماههاي اخير دانشگاههاي ايران دچار التهاب و تب و تاب شديدي شده است. اعتراض سراسري دانشجويان به حكم اعدام يك استاد دانشگاه به نام هاشم آغاجري و نيز رويدادهاي اخير دانشگاه صنعتي اصفهان، بو علي همدان، شهيد چمران اهواز، فردوسي مشهد و علامه طباطبايي تهران، از نشانه هاي اين وضعيت غير عادي بود. اما ناآرامي هاي دو شب گذشته كوي دانشگاه، بعد تازه اي به اين اعتراضها داده است. در اين شبها نيروي انتظامي با محاصره دانشجويان مانع از آنان مي شد كه مردم در محل بپيوندند و حلقه گسترده اي از يك تظاهرات فراگير خياباني را تشكيل دهند. رسانه هاي رسمي جمهوري اسلامي كوشيدند تا اين اعتراضها را اغتشاش شده نام گذارند و آنرا هدايت شده دولتهاي خارجي و اپوزوسيون خارج از كشور بنمايانند. اما هادي لطفي، عضو شوراي عمومي دفتر تحكيم وحدت، هسته اصلي اعتراضهاي دو شب گذشته را كاملا دانشجويي مي داند. هادي لطفي: هسته شكل گيري فشار دو شب گذشته، كاملا دانشجويي بوده و از خوابگاه دانشجويان آغاز شد اين مسئله و بعد از اينكه دانشجويان از خوابگاه به سمت بيرون آمدند، مردم محل به صحنه پيوستند و در محل حاضر بودند، اما اينكه اينطور عنوان شود كه از جانب جايي هدايت مي شده و يا اينكه هسته غير دانشجويي بوده كه ما آنرا از رسانه هاي داخلي مي شنويم، شكل دهنده و ادامه دهنده اعتراض بوده، اين كاملا غلط است و مانند اتفاقاتي كه 18 تير رخ داد، كاملا به صورت دانشجويي شكل گرفت. م خ: آقاي لطفي باور دارد كه يك سازماندهي مشخص يا از پيش تعيين شده اي فراپشت اعتراضهاي دانشجويي دو شب گذشته نيست و هسته هاي خودجوش آنرا اداره مي كنند. هادي لطفي: اين اعتراضاتي كه معمولا در كوي و خوابگاهها صورت مي گيرد يا بر اساس يك شيوه قبلش برنامه ريزي شده براي اينكه اعتراض جنبه ديگري دارد و وقتي كه دانشجويان آنجا جمع مي شوند، يك هسته خودجوشي آنجا جمع مي شوند و حركت را شكل دهي مي كنند. مسائلي كه از قبل اعلام نشده، طبعا به صورت خودجوش شكل مي گيرد و هسته شركت كننده خاصي به آن صورت ندارد. م خ: اما اگر سازمانها و گروههاي سياسي در رهبري اين اعتراضها نقشي ندارند، اميد زيادي به آن بسته اند. احمد سلامتيان، تحليلگر سياسي مقيم پاريس: احمد سلامتيان: در چنين وضعيتي هر حادثه كوچك مرحله اي حاشيه اي در ايران، مي تواند بلافاصله انعكاس عظيم داخلي و بين المللي پيدا كند و بلافاصله بدل به يك مسئله بزرگ سياسي چه در ايران و چه در سطح جهاني در ارتباط با ايران شود. مسئله عمده ناآرامي هاي اخير كوي دانشگاه، بيش از آنچه كه كميت نظام كساني باشد كه در اين ناآراميها شركت كردند، اين وضعيت سياسي است كه اين وضعيت سياسي باعث مي شود كه بار بسيار زيادي بر دوش يك حركت دانشجويي گذارده شود، باري كه شانه هاي خود آن حركت، توانايي لازم براي تحملش را نداشته باشد، و اين وضعيتي را بوجود آورده كه در حوادث اخير ايران، هركسي ظن خودش را در آب مي بيند، عده اي خواب 18 تير مي بينند، عده اي در اين حوادث، خواب 22 بهمن را به شكل ديگري مي بينند و عده اي هم خواب 23 تير و فراهم كردن مقدماتي براي يك سركوب و بستن فضاي سياسي را مي بينند. م خ: آقاي سلامتيان باور دارد كه دليل عمده دلبستگي بيش از اندازه واقعي گروههاي اپوزوسيون به جنبشهاي دانشجويي اينست که آنها مي كوشند با برجسته كردن اين اعتراضها و نهادن بار بيش از توان دانشجويان بر دوش اين اعتراض ها، كاستي ها و خلل هاي سياسي و سازماني خود را بپوشانند. احمد سلامتيان: جنبشهاي جوانان ودانشجويان را از نقطه نظر جامعه شناسي سياسي اعتراض به عنوان آتش زنه اي براي ايجاد حركتهاي اجتماعي عمده تر قلمداد مي كنند. مشخصه آتش زنه عبارت از اين است كه اگر همراه با يك سري سلسله ديناميسم هاي قوي اجتماعي از نقطه نظر ايجاد شرايط اعتراض ويك سري سازماندهي ها و تشكيلات سياسي گسترده از نقطه نظر سازمان دادن خود حركت نباشد، اين آتش زنه مي تواند به سرعت بسوزد و خودش را فدا كند. متاسفانه در شرايط كنوني اين به چشم مي خورد كه چه جريانات داخل و خارج كشور، حركت دانشجويي را مقداري رويش اميد و سرمايه گذاري مي گذارند كه يك مقدار زيادي پاسخگوي ضعف و ناتواني هاي خودشان هم براي انجام وظايف عمده شان در سازمان دادن اعتراضات و حركتهاي اعتراضي مردم و پاسخ دادن به نارضايتي هايشان هست. به همين علت هم هست كه مي توان گفت ما عملا مواجه با يك فضايي هستيم كه جوم موج سواري خيل بيشتر در آن حاكم است و مي تواند حتي براي حركت دانشجويي خطرناك باشد، چون اين نوع آماده بودن شرايط و اين نوع موج سواري ميتواند به سرعت يك بيان راديكالي در حركت اجتماعي بدهد كه تناسبي با سازماندهيش و اتكاي اجتماعي كه دارد، نداشته باشد و هرگاه كه يك حركت اجتماعي، بيانش راديكال شد و توانست مقابل خودش او را از تكيه گاه اجتماعي خودش جدا كند، زمينه براي آن دشمنان آن حركت اجتماعي فراهم مي شود كه به شدت آن را سركوب كنند. م خ: با اين همه به گفته ناظران، ناكامي دانشجويان در احقاق حقوق خود در حادثه كوي دانشگاه چهارسال پيش، برهم انباشتگي خواستها و آرمانهاي آنها كه رويارويي عملكرد جمهوري اسلامي قرار دارد، زمينه را براي اعتراضهايي مانند دو شب گذشته فراهم كرده است. يكي از رهبران سازمان دهنده اعتراضهاي دو شب گذشته، مهدي حبيبي، دبير انجمن اسلامي دانشگاه صنعتي اميركبير مي گويد: مهدي حبيبي: احساس ما اين است كه وضعيت جامعه ايران به دليل مطالبات انباشته شده سياسي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مثل يك بشكه باروت مي ماند كه يك امكان بروزي پيدا ميكنند، منشا مطالبات صنفي خودشان را به اين صورت نشان مي دهند، حوادث 18 تير هم هست، دانشجويان احساس مي كنند به خاطر وقايع 18 تيرماه كه در سال 78 اتفاق افتاد و ظلم و اجحافي كه در حق دانشجويان شد و هيچ كسي هم نبود كه براي دانشجويان دادرسي كند و حقوق آنها را پيگيري كند، خوب طبيعتا در پيش بودن اين حوادث هم تاثيرگذار است، منتها اصلش همان است، مطالبات سياسي اجتماعي پاسخ داده نشده اي كه هرزماني به هر شكلي امكان بروز پيدا كند، نمودش اين مي شود. م خ: اما خواسته هاي دانشجويان چيست؟ زنداني سياسي آزاد بايد گردد، رفراندوم، مرگ بر ديكتاتور و شعار عليه سران جمهوري اسلامي، از جمله شعارهاي اصلي تجمعات دوشب گذشته بود. از دبير انجمن اسلامي دانشگاه اميركبير مي پرسم اين شعارها تا چه اندازه نشان دهنده خواستهاي دانشجويان است. مهدي حبيبي: بحث ديكتاتور واقعا يك بحث جدي است، مردم ما ديگر به هيچ وجه پس از سالها تجربه حكومت جمهوري اسلامي، ديگر ملت ما و علي الخصوص جامعه دانشگاهي ما، وجود هيچ نوع ديكتاتوري را نمي پذيرد، بعد از 5- 6 سال هم كه از روند جريان اصلاحي در ايران مي گذرد و عملا اصلاحات به دليل اينكه به ديواره هاي صلب و سخت قانون اساسي در ايران برخورد كرده و عملا پاسخگوي نيازها و مطالبات ملت ما نبوده، امروز قضيه رفراندوم در مملكت ما بحث جدي است، مورد تاييد و قبول اكثريت جامعه دانشگاهي ايراني است، تعابير عقل ستيزي كه در مورد رهبري، ولايت فقيه، قانون اساسي و نهادهاي انتسابي در اين مملكت وجود دارد، از نظر ما بايد به رفراندوم گذاشته شود. اگر در جريان سال 58، ملت به قانون اساسي راي دادند، الان هم اين حق را بايد براي نسل جوان قائل شد كه به قانون اساسي و تعيين نظام سياسيش راي دهد. م خ: دفتر تحيكم وحدت كه سالهاي نخستين انقلاب براي پالايش دانشگاه از دگر انديشان پديد آمد، تنها نهاد حكومتي بود كه به خاطر سرشت پويا و دگر شونده دانشجويي كه چهارسال يكبار تغيير مي كند، نموداري از نقشه تحولات اجتماعي شد. اين خصيصه دفتر تحكيم وحدت كه سازمانده اصلي اعتراضات در چند سال اخير است، موجبش شده كه دانشجويان حتي درسالهاي اخير، مخالفت خود را با سياست ميانه روي محمد خاتمي، رئيس جمهور اصلاح طلب و ياران وي در دولت ابراز كنند و نشان دهنده سبقت گرفتن جامعه از رهبران آن باشند. هادي لطفي: جنبش دانشجويي بخصوص پس از دهه هفتاد، به هيچ عنوان حامي هيچ گروه خاصي نبوده، صرفا جنبش دانشجويي با اين شعار كه در نشست سال گذشته هم مطرح شد تحت عنوان «همراه ملت، نقاد قدرت»، صرفا با بيان ديدگاههاي خودش و در راستاي حركت در مسير خواست و اراده ملت، سعي در نقد همه جانبه حكومت و دولت داشته ، هركسي كه در هر برهه از زمان در راستاي اهداف ملت حركت كرده باشد، مورد تاييد جنبش دانشجويي خواهد بود و اگر كسي به هر صورت بخواهد خلاف اينها باشد و يا حداقل اينكه نخواهد همكاري كند با اين خواسته، طبعا مورد انتقاد جنبش دانشجويي واقع خواهدشد. م خ: وزير كشور جمهوري اسلامي ديروز اعلام كرد ت اكنون درخواستي براي برگزاري مراسم 18 تير به وزارت كشور نرسيده است، اين درحالي است كه يكي از اعتراضات دانشجويان به همين مسئله بوده است، مجوز ندادن به مراسم 18تير. هادي لطفي عضو شورای عمومي دفتر تحكيم وحدت سخن وزير كشور را تكذيب مي كند. مهدي حبيبي نيز با اشاره به تلاش دانشجويان براي برگزاري مراسم 18 تير در ورزشگاه شيرودي ، نقش رئيس جمهوري را در تضاد با حركتهاي دانشجويي ارزيابي ميكند. مهدي حبيبي: در دو سه سال گذشته عملا دولت آقاي خاتمي و مديران ايشان مانع شدند بر سر راه فعاليتهاي دانشجويي، نمونه اش را هم ديده ايم در جريانات تجمعات دانشجويي، در اكثر دانشگاهها با مخالفت روساي دانشگاههاي مواجه شده كه منصوب دولت آقاي خاتمي، منصوب وزير آقاي خاتمي بودند، دولت آقاي خاتمي و اصلاح طلبهاي داخل حاكميت در نقش يك كنترل كننده براي جريان دانشجويي درآمدند، در مورد 18 تير هم ديروز انجمن اميركبير به عنوان يكي از مجريان 18 تير، درخواستمان را به وزارت كشور ارائه داديم، منتها اصلا قبل از اينكه ما درخواستي ارائه دهيم به وزارت كشور، آقاي تعالي، مدير كل سياسي استانداري تهران فرموده بودند كه نه، چون تشكلهاي دانشجويي نميتوانند امنيت را تامين كنند، ما بهشان مجوز نميدهيم، درحاليكه جريان دانشجويي قرار نيست كه در اين مملكت پليس باشد، قرار نيست در اين مملكت تامين امنيت كند. يا اينكه شرايط مملكت ما يك شرايط حساسي است، اين مورد قبول جريان دانشجويي و نسل جوان نيست ، 25 سال است كه در اين مملكت مي گويند شرايط حساس، اين شرايط حساس كنوني كي قرار است تمام شود؟ ملت ما اين مملكتي را كه اينطور است و هر روزش حساس است نمي خواهد. آقايان وقتي صحبت مي كنند، از جانب ملت ايران صحبت مي كنند. اگر واقعا احساسشان اين است كه اكثريت ملت ايران پشتشان هستند، چرا از يك تجمع دانشجويي ميترسند؟ در مورد 18 تير هم ما درخواست به وزارت كشور داديم كه در ورزشگاه 18 تير بتوانيم اين برنامه را برگزار كنيم، منتها با توجه به فضاي كنوني بعيد مي دانيم از سوي وزارت كشور قبول شود، از يك طرف هم واقعا دانشجوها و بخصوص انجمنهاي اسلامي دانشگاهها مصرند به اينكه بالاخره در يك 18 تيري كه خيلي به حق آنها اجحاف شده، حرفهايشان را آنجا بزنند. م خ: اين دانشجوي فعال سياسي اصلاحات تعريف شده دولت آقاي خاتمي را طرحي پايان يافته ميداند. مهدي حبيبي: اصلاحات با تعاريفي كه آقاي خاتمي و مجموعه اصلاح طلبان داخل حاكميت در سال 76 مطرح كردند، به حد نهايي كاركرديش رسيده، كاربري بيشتر از اين هم ندارد، بنابراين ديگر ما لزومي نمي بينيم اصلاحات داخل حاكميت. اصلاحات پارلمانتاريستي از بالا به شكست انجاميده. به اعتقاد ما به يك گفتمان جديدي نياز است، اصلاحات به يك گفتمان جديد نياز دارد، درچهارچوب اين گفتمان جديد مهمترينش اين است كه دستهايي از حاكميت را وادار كنيم ... م خ: جامعه ايران به عقيده ناظران پس از ناكامي دولت محمد خاتمي در تحقق وعده هاي سياسي خود دچار رخوت و انفعال سياسي شده است، تا آنجا كه طبقه متوسط شهري گرايش چنداني به بيان اعتراض خود حتي به شيوه هاي مدني ندارد و از درگيري با حكومت مي پرهيزد. بسياري از تحليگران عامل اصلي را در عدم تطابق نقشه سياسي ايران با نقشه اجتماعي آن مي دانند، يعني طبقه متوسط شهري در ميان گروههاي و سازمانهاي سياسي داخل و خارج كشور، نماينده اي براي خواسته ها و آرمانهاي خود نمي يابد و در نتيجه از هرگونه كنش سياسي نا اميد است. اين درحالي است كه فضاي دانشجويي چندماهي است از حال ركود بيرون آمده و نشانه هاي سرزندگي دوباره در آن ديده ميشود. احمد سلامتيان: يكي از مشخصات عمده فضاي سياسي ايران، اكنون اين است كه توان حركت اجتماعي بسيار بالا است، بيان نارضايتي بسيار بالا است، بيان سياسي تقابل و نقد بسيار سرعت گرفته در چند هفته اخير، اما از نقطه نظر توانايي سياسي و تشكيلاتي جهت دادن و به حركت درآوردن اين اعتراضات سياسي، ما مواجه با يك انفعالي در بخشهاي عظيمي از جامعه بخصوص طبقه متوسط كه در ايران هميشه محمل اصلي ايجاد كننده حركتهاي اجتماعي بوده، هستيم. شايد يكي از دلايل اين مسئله عبارت از اين باشد كه ضعف نهادي و تاريخي تشكيلات سياسي در ايران امروزه پيوند خورده با يك انتظار نسبتا زيادي نسبت به تحول خارجي در ايران بازيگران سياسي، مدت بسيار زيادي است كه به پا و حركت خودشان نگاه كنند، به افق آسمان نگاه مي كنند ببينند ناجي از كدام طرف خواهد آمد و خود اين مقدار بسيار زيادي انفعال را در جامعه افزايش داده، حال اينكه در هيچ جامعه اي و هيچ زماني حركت اجتماعي بدون تلفيق پيدا كردن ديناميسم خودزا و خودجوش و درون زاي جامعه، با يك شرايط بين المللي مساعد بوجود نمي آيد. م خ: رهبر جمهوري اسلامي ، در سخنراني خود در شهر ورامين، براي نخستين بار به ناآراميهاي دو شب گذشته واكنش نشان داد . وی در سخنرانيهاي خود ابراز كرد كه از آمريكايي ها كاري ساخته نيست و به همين خاطر به صراحتا اعلام مي كنند كه راه مبارزه با ايران جنگ نيست، بلكه اغتشاش داخلي است. نسبت دادن ناآراميها به طرح آمريكايي در كنار توصيه رهبر جمهوري اسلامي به نيروهاي حزب اللهي براي وارد نشدن در اين ناآراميها بود. (صداي رهبر جمهوري اسلامي): ملت ملت ايران بايد هوشيار باشد، مسئولين هم بايد هوشيار باشند، بخصوص جوانان بايد هوشيار باشند، البته همينجا به جوانان مومن، به جوانهاي آزاد انديش، به جوانان حزب اللهي در سرتاسر كشور اين توصيه را بكنم: مبادا وقتي كساني زمينه هاي اغتشاش را فراهم كردند، شما وارد ميدان شويد، نه. نبايد فضا غبار آلود شود، نبايد اجازه داد كه يك عده اي فضاي جامعه را، فضاي دانشگاه را، فضاي مناطق مختلف را، با اغتشاش و ناامني آلوده كنند، بعد تهمت بزنند به جوانهاي مومن، بگويند اينها عامل بودند، نه نگذاريد. اگر ملت ايران در مقابله با اغتشاش گران بخواهد وارد شود، وارد شدن او مثل وارد شدن 23 تير سال 78 خواهند بود. م خ: رهبر جمهوری اسلامي در 23 تير سال 78 نيز خطاب به ملت ايران از آنها خواست تا جلوي اغتشاشها را بگيرند. حادثه كوي دانشگاه با حمله نيروهاي بسيجي و لباس شخصي به مردم در برابر دانشگاه تهران در 23 تيرماه پايان يافت. احمد سلامتيان: ايشان در دنياي بسته اي براي خودش باقي مانده. به همان اندازه كه امروز هم تصور ميكند كه ورامين امروز، ورامين قبل از 15 خرداد براي ارتباطات با ميدان ميوه تهران و كشتارگاه تهران و زمينه بسيار مطمئن روحانيون در آن زمان بوده، حال اينكه ورامين امروز زمين تاآسمان فرق كرده، به همان اندازه هم تصورش اين است كه در شرايط كنوني ايران، يك نوع فراافكني به دوش عامل خارجي و مربوط كردن هر حركت اعتراضي و تغيير خواه درون كشور و هرگونه دگرگوني و دگر انديشي به توطئه خارجي، مي تواند زمينه سركوب براي او را فراهم كند. حال اينكه تحولات سياسي ايران و وضعيت كنوني بين المللي، وضعيتي است كه هميشه براي آقاي خامنه اي و كساني كه به اين طريق در فكر سركوب و رعب گذشته باقي ماندند، مي تواند تعجب انگيز باشد و درست عكس و ضد اعتراضاتشان را برآورده كند. ولي در شرايط داخلي و بين المللي، جهت حركت فكري آقاي خامنه اي و اقدامات ايشان، درست شبيه كليه مستبديني كه در طول تاريخ زنگ پايان دوره استبداد خود را به سختي مي شنيدند. م خ: مهدي حبيبي نيز به عزم و برنامه دانشجويان براي تغييرات سياسي اشاره ميكند و در مورد احتمال برخوردهاي شبيه چهارسال پيش با تجمعهاي اخير دانشجويي مي گويد: مهدي حبيبي: تشكيل جبهه فراگير دموكراسي خواهي از سوي انجمنهاي اسلامي و دفتر تحكيم وحدت، نشانه اين است كه دفتر تحكيم وحدت، انجمنهاي اسلامي و جريانات دانشجويي در اين كشور، براي تغييرات اساسي آماده اند و وضعيت موجود را به هيچ وجه يك وضعيت بهينه نميدانند، هزينه هايش را هم دادند و از اين به بعد هم خواهند داد، بنابراين اينكه كسي بخواهد برخورد كند، اولا ما بعيد ميدانيم با توجه به فضاي كنوني كشور، بالاخره اگر كسي مي آيد رفراندوم را براي عراق تجويز مي كند، در مملكت خودش تن نمي دهد، وضعيت سياسي جامعه ايران شايد اين اجازه را به خيليها نمي دهد كه هركاري كه دلشان ميخواهد انجام دهند. خيلي اقداماتي كه از قبل مي شد در ايران انجام داد، ديگر حاكميت جمهوري اسلامي ، امكان انجامش برايش نيست، البته در نظام سياسي كه عقلانيت رفتاري وجود ندارد، هرگونه اقدامي مي توان متصور شد، ولي اين اقدامات، اقدامات انتحاري خواهد بود كه شايد آخرين اقدامات اين گروه های فاشيستي در ايران باشد. م خ: اينكه پايان اين اعتراضات كي و چگونه خواهد بود، امري است كه هنوز پيش بيني ناپذير است. هادي لطفي: همانطور كه شاهد بوديم اين تجمعات با اعلام قبلي صورت نگرفته كه بتوان در موردش و خصوصا كوي دانشگاه نظر داد، اما طبعا اگر قرار باشد اجازه بيان نظرات رسمي هرگروه و تشكلي داده نشود، ما متاسفانه شاهد اين خواهيم بود كه فعاليتها به صورت زيرزميني و غير رسمي انجام خواهد شد. م خ: مهدي حبيبي هم اميدوار است فرجام اين اعتراضات به سمتي غير خشونت بار پيش برود، با آنكه به هر روي جامعه ايران را آبستن رويدادهايي بزرگ مي داند. مهدي حبيبي: احساس ما اين است كه وضعيت مملكت ما بخصوص بعد از فروپاشي عراق، يك وضعيت فوق العاده اي شده و گذشته از اين كه تا 18 تير اتفاق بيفتد يا نيفتد، مملكت ما بخصوص در يكسال آينده آبستن حوادثي خواهد بود. به نظر من بهترين راه حل اين است كه اجازه ندهند آن چيزي كه در عراق اتفاق افتاد در مملكت ما هم اتفاق بيفتد. ما كشور ايران را در سال آينده آبستن حوادثي مي بينيم. حالا اين حوادث مي تواند در جهت خواست ملت باشد، آن چيزي كه ملت ما مي خواهد، يا اينكه نه به سمت بسته شدن فضا و ايجاد يك ديكتاتوري و يك حكومت توتاليتر شود كه آن هم از قضا به نظر ما خيلي نمي تواند دوام داشته باشد. م خ: حتي اگر اين اعتراضات دو شب گذشته ادامه نيابد، جنبش دانشجويي با يك كارنامه و تجربه بلند، وارد مرحله تازه اي شده است. تا همين اكنون نيز دانشجويان نشان دادند كه دانشگاه بيش از نهادهاي مدني ديگر در ايران، نسبت به ساختار سياسي كشور حساسيت دارد. با اين حال پرسشهاي بسياري در ذهن تحليلگران سرگردان است، از جمله اينكه آيا حركتهاي دانشجويي مي تواند مسير را به سمت شرايط منتهي به دموكراسي باز كند، بدون آنكه قرباني تعاملهاي سياسي پشت پرده يا سركوبهاي گسترده شود؟ نا آرامي هاي دو روز گذشته دانشجويان در تهران با وسعت يافتن اين اعتراض ها و پيوستن مردم به اين تظاهرات ادامه يافت. رهبر جمهوري اسلامي واكنش تندي به اين تظاهرات نشان داد. گزارش ويژه امشب راديو فردا اختصاص دارد به علل و ريشه هاي جنبش دانشجويي و مطالبات سياسي مردم . در نشست امشب، هادي لطفي، عضو شوراي عمومي دفتر تحكيم وحدت، احمد سلامتيان، تحليل گر سياسي در پاريس و مهدي حبيبي، دبير انجمن اسلامي دانشگاه اميرکبير شركت دارند و به بررسي اين موضوع مي پردازند.