لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۲۲:۴۵

گزارش ويژه: پيامد هاي گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي


(rm) صدا |
سياوش اردلان: (راديو فردا): مقامات جمهوري اسلامي كه بيش از انتشار گزارش آژانس بين المللي اتمي، نفسها را در سينه ها حبس كرده بودند، اينك مي توانند به پيامدهاي انتشار اين گزارش بينديشند. گزارشي كه در آن از كوتاهي ايران در دادن اطلاعات به آژانس، در مورد برنامه هاي هسته اي اين كشور سخن رانده شده. آژانس بين المللي انرژي هسته اي از ايران خواست در مورد برنامه هسته اي اش شفافيت نشان دهد و بدون قيد و شرط، اجازه بازرسيهاي سرزده بازرسان را از تاسيسات اتمي اش بدهد. اين درخواست را محمد البرادعي، رئيس آژانس بين المللي اتمي، پس از انتشار گزارش اين آژانس عنوان كرد. او گفت: هيئت امنا نيز مانند من نسبت به خودداري ايران از اعلام بعضي فعاليتها، مواد و تجهيزات هسته ايش نگران است و خواستار برخي اقدامات ترميمي در برنامه هاي هسته اي ايران با كمك سازمان بين المللي انرژي اتمي شده و از ايران خواسته ايم كه اين اقدامات ترميمي را هرچه زودتر انجام دهد. ديپلماتهايي كه در جلسه هيئت مديره آژانس، پيش از انتشار گزارشش حاضر بودند، مي گويند نماينده ايران در جريان مذاكرات سكوت كرد، اما به محض انتشار گزارش به مخالفت با آن پرداخت، اما همان ديپلماتهاي حاضر در جلسه مي گويند ايران نمي توانست انتظاري بيش از اين داشته باشند، از همين رو علي صالحي، نماينده ايران در اين مذاكرات، كوشيد بر جنبه هاي مثبت گزارش انگشت بگذارد. او گفت: اعضاي هيئت مديره بر سر اين نكته توافق قاطع داشتند كه ايران پرده پوشي نداشته و همكاري داشته است و در نتيجه ما بسيار خوشنوديم از اينكه هيئت مديره زير فشار براي صدور قطعنامه نرفت. فشاري كه نماينده ايران از آن سخن ميراند، عمدتا فشارهاي آمريكا است. بر كسي پوشيده نيست كه دولت آمريكا مايل بود كه آژانس بين المللي انرژي اتمي، گزارشي تندتر و چه بسا قطعنامه اي را در محكوميت ايران صادر ميكرد. آمريكا مي خواهد ايران قرارداد الحاقي پيمان منع گسترش سلاحهاي هسته اي را امضا كند. قراردادي كه دست بازرسان انرژي هسته اي را براي ديدارهاي سرزده از ايران باز مي گذارد. همين روز گذشته جرج بوش، رئيس جمهور آمريكا تاكيد كرد كه كشورش، ايرانِ مجهز به سلاحهاي هسته اي را تحمل نخواهد كرد و اين امر را يك خطر تلقي ميكند. در اولين گزارش به آژانس بين المللي انرژي اتمي، مقامات كاخ سفيد به شبكه هاي خبري گفته اند به هر حال از گزارش آژانس استقبال مي كنند و آنرا به پايه اي براي فشارهاي بيشتر بر ايران تبديل خواهند كرد. نكته اي كه مهدي مظفري، استاد روابط بين الملل در دانمارك آنرا برجسته مي كند. مهدي مظفري: آنچه كه براي آمريكا مهم است، اين است كه يك اعلاميه اي از طرف سازمان انرژي اتمي صادر شود كه در آن اعلاميه آمده باشد كه ايران طبق اين تعهدات خودش عمل نكرده و از ايران بخواهد كه به اين تعهدات عمل كند. اين به نظر من خيلي شبيه آن روندي است كه آمريكا در مورد عراق در يك سال و نيم پيش انجام داد و همين مسئله سلاحهاي كشتار دسته جمعي را يواش يواش شروع كرد و بعد اين را به صورت يك مسئله جهاني بزرگ درآورد و بعد شوراي امنيت و بقيه داستان كه به جنگ عراق و سقوط رژيم صدام حسين انجاميد. س ا: يعني شما فكر ميكنيد اگر آمريكا در آينده قصد حمله نظامي به ايران را در آينده داشته باشد، اين را به عنوان مقدمه بهانه هاي خودش قرار ميدهد؟ مهدي مظفري: در حال حاضر اين يك سندي است كه آمريكا در اختيار دارد و اگر به صحبتهاي اخير آقاي جرج بوش توجه كنيم، ايشان در صحبت هايشان گفت جامعه بين المللي اجازه نخواهد داد و تحمل نخواهد كرد كه ايران داراي صنعت سلاحهاي اتمي شود. همين نوع گفتار را آقاي بوش در مورد صدام حسين و عراق اظهار داشت. وقتي كه مي گويد اجازه نمي دهيم خوب اين يك قوه اجرايي مي خواهد، سازمان انرژي اتمي داراي قوه اجرايي نيست. بنابراين اين آمريكا است كه مي تواند بگويد ايران به تعهدات خودش عمل نكرده و حالا چند ماه گذشته، و بايد اقدام ديگري انجام داد و اين اقدام ديگر قاعدتا مسئله شوراي امنيت باشد و به هر حال مي تواند به دخالت نظامي بينجامد. س ا: آمريكا هنوز دست به اقدام جدي نزده و معلوم هم نيست كه دولت جرج بوش تا كجا پيش برود اما اين امر تا حد زيادي بسته به واكنشي است كه ايران خواهد داشت. مقامات جمهوري اسلامي بارها گفته اند طبق پيمان منع گسترش سلاحهاي هسته اي، آنها حق دارند از دانش هسته اي ديگر كشورها براي مقاصد صلح ميز بهره من د شوند و تا وقتي اين امر صورت نگيرد، پروتكل الحاقي آنرا امضا نخواهند كرد. محمد خاتمي رئيس جمهوري ايران ديروز اين موضع را تكرار كرد. (صداي محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي): ما مشكل اصولي براي بستن تعهدات ديگر و همكاري كامل و گسترده با آژانس بين المللي انرژي اتمي نداريم. اين را بارها هم اعلام كرديم، منتها اين انتظار را داريم كه حق ما را براي داشتن اين دانش و اين پيشرفت بشناسند و ما را كمك كنند كه بتوانيم ارزانتر و آسانتر و بي دغدغه تر آنچه را که لازم است بدست آورديم نگه داريم و توسعه بدهيم و البته كه از آژانس و كشورهاي پيشرفته طلب داريم كه طبق اين معاهده با ما همكاري كنند. بنابراين اصلا شرطي نيست. ما طلب قبليمان را مي خواهيم از دوستان و تضمين هم مي خواهيم كه ما را به عنوان يك كشور داراي فن آوري هسته اي بشناسند و نيز تضمين مي خواهيم كه سوء استفاده هاي سياسي براي اين مسئله نشود. س ا : آنچه محمد خاتمي حق ايران ميداند، حق برخورداري از دانش هسته اي است. آيا اين موضوع مي تواند از لحاظ قانوني پيش شرط ايران براي امضاي قرارداد الحاقي باشد؟ پاسخ سعيد محمودي، كارشناس حقوق بين الملل در سوئد، مثبت است. سعيد محمودي: اين ديدگاه از اين لحاظ صحيح است كه در ماده چهار آن قرارداد اصلي پيمان منع گسترش سلاحهاي هسته اي، اين مسئله به طور روشن پيش بيني شده كه همه اعضاي اين پيمان موظفند تبادل اطلاعات علمي و مواد و وسايل را براي استفاده صلح آميز براي همديگر تسهيل كنند. س ا: ولي ايران تا حالا اين دانش هسته اي را نگرفته؟ سعيد محمودي: ايران استدلال ميكند كه آمريكا با اعمال تحريمهايي كه داشته در اين زمينه، مخالف اين پيمان عمل كرده. س ا: قوي ترين بحث حقوقي آمريكا چه بوده در مورد اين كه ايران بايد بتواند دانش هسته اي را داشته باشد؟ سعيد محمودي : آمريكا بحثش اين است كه اين ماده چهار، دسترسي همه اعضاي پيمان را به اين اطلاعات تضمين نميكند. اين دسترسي مشروط به اين است كه اعضاي پيمان، از اطلاعات مزبور، مواد و وسايلي كه در اختيارشان قرار ميگيرد، فقط براي استفاده صلح آميز استفاده كنند و چون شرايطي است كه ايران الان در مظان اتهام است، بنابراين اين ماده براي ايران و يا براي ساير كشورهايي كه در اين اتهام قرار بگيرند، جاري نيست. س ا: خوب در قرارداد اصلي چنين چيزي آمده كه اگر كشوري استفاده صلح آميز نكند، نميتواند اين دانش را از جاي ديگر دريافت كند؟ سعيد محمودي: نه اين مسئله آنجا نيست. اين يك تفسيري است كه آمريكا ميكند، البته موردي تا حالا پيش نيامده كه اين تفسير به اين صورت شود. س ا: خوب همين آژانس بين المللي انرژي اتمي امروز در بيانيه اش گفت كه ايران در پيروي از اين قرارداد كوتاهي كرده. اگر بپذيريم كه ايران كوتاهي كرده، مشمول آن ماده چهار مي شود كه دانش هسته اي را بگيرد؟ سعيد محمودي: بله به نظر من مي شود، براي اينكه اين مسائل از هم جدا است. ايران در دوسه مورد اشتباه كرده، البته اشتباه شايد عمدي. براي اينكه اورانيومي كه در سال 1991 خريده بوده، به موقع به سازمان انرژي اتمي اطلاع نداده و موظف بوده اين كار را بكند، ولي اينكه در مورد يكي از وظايف اين كنوانسيون آدم اشتباه كند، مفهومش اين نيست كه از ساير امكاناتي كه آن كنوانسيون ايجاب مي كند، محروم شود و اين قابل بحث است. س ا: بين 188 كشوري كه آن پيمان اصلي منع گسترش سلاحهاي هسته اي را امضا كردند، چند كشور اين قرارداد الحاقي را كه الان آمريكا مي گويد ايران بايد حتما امضا كند، امضا كردند؟ سعيد محمودي: اين قرارداد را الان 78 كشور امضا كردند. همه آنها اين را تصويب نكردند. بنابراين براي همه اين 78 كشور لازم الاجرا نيست. 35 كشور تمام مراحل را طي كردند و درواقع لازم الاجرا است اين قرارداد برايشان، از جمله چين و فرانسه. س ا: آيا خود آمريكا اين قرارداد را تصويب كرده؟ يعني اين قرارداد براي آمريكا لازم الاجرا است. سعيد محمودي: هنوز مراحل تصويب براي آمريكا صورت نگرفته، ولي آمريكا جزء كشورهاي اوليه اي بود كه امضا كرد و با سازمان انرژي اتمي به توافق رسيد. س ا: مقامات جمهوري اسلامي آيا نمي توانند قبول كنند كه قرارداد را امضا كنند، ولي بگويند كه تا مراحل تصويبش حالا وقت باقي است. آيا صرف امضاي قرارداد، خاطر آمريكا را مي تواند جمع كند يا اينكه آنها اصرار دارند حتما تصويب و لازم الاجرا شود؟ سعيد محمودي: امضا كردن درست است كه آن كشور را ملزم به اجرا كردن آن قرارداد نميكند، ولي به هر حال حائز برخي قوانين حقوقي است، از جمله اينكه ايران اگر اين را امضا كند، ديگر نميتواند هيچ كاري كند كه خلاف پروتكل الحاقي باشد، گرچه موظف نيست دقيقا اجرا كند. س ا: اگر امضا كند، بازرسان سازمان انرژي اتمي مي توانند سرزده به ايران بيايند؟ سعيد محمودي: تصور من اين نيست. بايد تصويب شود، به مرحله آخر برسد، تا ايران موظف باشد تمام دقايق اين پروتكل را انجام دهد، ولي در مورد ايران يك وضع خاصي است. س ا: به رغم تمام مباحث حقوقي كه مقامات ايراني مطرح ميكنند، خود آنها ميدانند موقعيت جمهوري اسلامي با ديگر كشورها دست كم از نظر آمريكا متفاوت است. در فلسفه جديد فكري دولت آمريكا، كشوري كه در تروريسم ضد آمريكا دست دارد، نميتواند و نبايد دانش هسته اي داشته باشد كه اتهام نظامي بودن آن مطرح است. اما علاوه بر دغدغه هاي آمريكا، برخي از كارشناسان ايراني نيز، اصولا داشتن دانش هسته اي را در ايران، خطرناك ميدانند. منوچهر گنجي از مخالفان جمهوري اسلامي در آمريكا: منوچهر گنجي: اين نيروگاه هاي هسته اي كه اينها هفت، هشت تا محرمانه در نقاط مختلف كشور اينها ساختند، آخه منظور چيست؟ براي چه اينها دارند اين كار را مي كنند؟ ايران كه اين همه نفت دارد، اين همه گاز دارد و اقلا 300، 320 ، سي روز در سال آفتاب دارد و از نيرويش مي تواند استفاده كند، ما بايد برويم نيروهاي كرموبيدي بياوريم؟ ثابت شده كه چه خطراتي براي مردم ما در آينده دارد و اينگونه در دنيا خودمون را به اين روز و حال بيندازيم كه همه فكر كنند كه ما مي خواهيم به كشورهاي ديگر حمله كنيم و آنوقت زباني كه آقايون به كار مي برند، آقاي رفسنجاني مرتب صحبت از بمب اسلامي كرده. علنا گفته كه بمب هسته اي اسلامي اگر كشورهاي اسلامي داشته باشند، ما اسرائيل و آمريكا را به زانو درمي آوريم. خوب در مقابلشان عكس العمل هست. اينها با سرنوشت كشور ما دارند بازي ميكنند. س ا: فعلا كه جمهوري اسلامي ايران تا اينجا پيامدهاي داشتن برنامه هاي هسته اي را پذيرفته است، اما سرسختي مقامات جمهوري اسلامي براي خودداري از امضاي قرارداد الحاقي تا كجا پيش خواهد رفت؟ مهدي مظفري: اين نكته غير قابل انكار است كه در حال حاضر رژيم جمهوري اسلامي، تحت فشار بسيار زيادي است، چه در داخل و چه از خارج، و اينكه آن حدي كه آن فشار را بتواند تحمل كند، درحال حاضر شناختش مشكل است، ولي اگر به سابقه سياست جمهوري اسلامي و روابطش با اين مسائل نگاه كنيم، مي بينيم كه اينها درواقع يك ديپلماسي بازار دارند، به اين معنا كه هيچ وقت حرف آخر را نيم زنند و هيچ وقت نميداند كسي كه با اينها طرف است، قيمت اين كالا چيست و كي اين كالا به فروشنده داده خواهد شد وچه تضميني در اين مورد است. اينها همواره مخاطبان و طرفهاي خودشان را در ناآگاهي و در ابهام نگه ميدارند، همينطور كه در حال حاضر هم نگه داشتند. س ا: اگر تحليل مهدي مظفري در مورد ديپلماسي بازار جمهوري اسلامي را بپذيريم، فعلا ايران ميتواند از واكنش روسيه و چين به گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي خوشنود باشد. هم چين و هم روسيه در واكنشهاي خود، ضمن استقبال از گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي، نسبت به موضع ايران هم همدردي نشان دادند. با اين حال بسياري معتقدند اگر اراده آمريكا براي نابودي برنامه هاي هسته اي ايران، جدي باشد، ديگر جايي براي چانه زني جمهوري اسلامي باقي نخواهد ماند. ساعتي پيش آژانس بين المللي انرژي اتمي در گزارشي كه انتشار داد، اعلام كرد كه جمهوري اسلامي در اطلاعرساني پيرامون برنامه هاي هسته اي خود كوتاهي كرده است. پيامد هاي اين گزارش براي ايران و مواضع طرفهاي در گير، موضوع گزارش ويژه امشب راديو فردا است. در برنامه امشب گزارش ويژه راديو فرد، مهدي مظفري، استاد روابط بين المللي در دانمارك و سعيد محمودي ، كارشناس حقوق بين الملل در سوئد شركت دارند و به بررسي پيامدهاي گزارش آژانس مي پردازند.
XS
SM
MD
LG