نگاهي به گزارش گروه تحقيق سازمان ملل متحد درباره بازداشتهاي خودسرانه (بخش نخست)

جمشيد چالنگي (راديو فردا): گزارش گروه تحقيق سازمان ملل متحد درباره بازداشتهاي خودسرانه در ايران، شب گذشته روي سايت سازمان ملل متحد قرار گرفت. اين گروه در ماه فوريه گذشته به رياست لوئي ژوانه، قاضي ديوان کشور و حقوقدان برجسته فرانسوي، پس از 7 سال بسته بودن درهاي ايران به روي بازرسان حقوق بشر، وارد ايران شد و نتيجه تحقيقات خود را که از ديدار از زندانها و بازداشت شدگان در تهران و شهرستانها تا گفتگو با مقامات مسئول جمهوري اسلامي در بر مي گرفت، به صورت گزارشي منتشر کرد. درباره نکات گوناگون اين گزارش، نازي عظيما با عبدالکريم لاهيجي، حقوقدان و نايب رئيس فدراسيون جهاني جامعه هاي حقوق بشر که خود از آغاز در جريان اين اقدام بوده است، گفتگو کرده است. بخش اول اين گفتگو را امروز مي شنويم، وبخشهاي بعدي در روزهاي آينده در همين برنامه پخش خواهد شد. نازي عظيما (راديو فردا): گروه تحقيق درباره بازداشتهاي خودسرانه در ايران، در تاريخ 15 تا 27 فوريه امسال، در پي دعوت حکومت جمهوري اسلامي به ايران رفته بود. از سال 1996، پس از گزارشهاي گالين دوپل و موريس کاپيتورن، بازرسان ويژه سازمان ملل در مورد وضع حقوق بشر در ايران، جمهوري اسلامي ورود بازرسان ويژه سازمان ملل را به ايران ممنوع کرد و پس از 7 سال، اين اولين بار بود که وضع حقوق بشر نه توسط بازرسان ويژه، بلکه از طريق گروه تحقيق موضوعي سازمان ملل مورد بررسي قرار مي گرفت. متن فرانسه گزارش گروه تحقيق در مورد بازداشتهاي خودسرانه در ايران، که سرپرستي آن با آقاي لوئي ژوانه، از کارشناسان برجسته حقوق بشر و قاضي ديوان کشور فرانسه بود، روز 20 ژوئن آماده انتشار شد، اما انتشار رسمي آن روز گذشته صورت گرفت. هنوز متن انگليسي اين گزارش منتشر نشده است. درباره نکات گوناگون اين گزارش مهم که تصويري واقعي و روشن از وضعيت قضايي و به ويژه وضعيت زندانيان سياسي و عقيدتي در ايران به دست مي دهد دکتر عبدالکريم لاهيجي، رئيس جامعه دفاع از حقوق بشر و نايب رئيس فدراسيون بين المللي جامعه هاي حقوق بشر که از آغاز در جريان کار گروه تحقيق بوده است و اطلاعات لازم را در اختيار اين گروه قرار داده است، با راديو فردا گفتگو کرده است. گفتگويي که به سبب اهميت آن، بخشهاي بعدي آن را در روزهاي آينده در مجله خبري شامگاهي راديو فردا خواهيد شنيد. دکتر عبدالکريم لاهيجي در آغاز اين گفتگو به اين نکته مي پردازد که چگونه گروه تحقيق سازمان ملل، بدون داشتن شناختي از نظام قضائي اسلامي که جرمها را برحسب حدود و قصاص و ديه و تعزير تعيين مي کند، مي توانستند قضاوت درستي از وضع قضائي ايران داشته باشند. آقاي لاهيجي چنين مي گويد: دکتر عبدالکريم لاهيجي (حقوقدان و نايب رئيس فدراسيون جهاني جامعه هاي حقوق بشر): نخست اينکه نايب رئيس اين گروه يک خانم وکيل دادگستري الجزايري به نام ليلا زروجي است که او هم به احکام شريعت اسلام و قوانين اسلامي وارد است. ديگر اين که ما از هر قانوني سعي کرده بوديم لااقل مواد مربوط به مسائلي که گروه تحقيق مي خواست راجع به آنها به بازرسي بپردازد، آنهارا در اختيار گروه تحقيق بگذاريم، از قانون اساسي، قانون مجازات اسلامي، و قانون آيين دادرسي کيفري. خود آنها هم از طريق دفتر کميسيون حقوق بشر و گروه تحقيق توانسته بودند مقداري از اين قوانين را در اختيار داشته باشند و چون دو مترجم فارسي هم در اختيارشان بود، از اين نظر ما مطمئن بوديم و گزارششان هم بايد نشان دهد که در کار خودشان با مانع زيادي مواجه نمي شدند. ن.ع: آقاي لاهيجي، اگر موافق باشيد به امکانات يا مشکلاتي که جمهوري اسلامي در راه تحقيق اين گروه فراهم کرده بود بپردازيم. مثلا اينکه آيا اين بازرسان در برقراري ارتباط با خانواده زندانيان از چه امکاناتي برخوردار بودند؟ چگونه به زندانها و مکانهاي بازداشت دسترسي داشتند؟ آيا در انتخاب اين مکانها آزادي عمل داشتند؟ آيا ليستي از زندانيان در اختيار داشته اند؟ آيا مکانهايي وجود داشت که اينها بخواهند از آنجا ديدن کنند و مقامات از بازديد آنها جلوگيري به عمل آورند؟ اينها از کدام زندانها بازديد کردند؟ دکتر عبدالکريم لاهيجي: نخست درباره همين سئوال اخير شما عرض کنم که اين ها دو بار از زندان اوين، زندان اصفهان، زندان شيراز، زندان نظامي شيراز، کلانتري مرکزي تهران، و کلانتري پليس در شيراز و اصفهان بازرسي کردند. در ارتباط با خانواده هاي زندانيان، روزهايي که در هتل بودند دو گروه از خانواده هاي اسراي جنگي ايران در عراق به راحتي توانستند با آنان ملاقات کنند. متاسفانه در مورد خانواده هاي زندانيان سياسي به اين صورت نبوده. در گزارش هم آمده که بعدا براي يکي از بستگان يکي از زندانيان سياسي که با مشکلات بسيار توانسته با اينها در هتل ملاقات کند، مزاحمت درست کردند. درباره چگونگي ملاقاتها هم البته آنها از پيش عکسهای بسياري از زندانيان سياسي و لااقل آدمهاي شناخته شده داشتند، نقشه هاي زندانها را داشتند، چون آنها اصل را بر اين گذاشته بودند که زندانها را خودشان انتخاب مي کنند، در هر زنداني بندها را خودشان انتخاب مي کنند، و با زنداني بدون حضور مقامات زندان ملاقات مي کنند و به خاطر همين هم دو مترجم با خود برده بودند. ولي در ارتباط با انتخاب زندانيهاي سياسي، جمهوري اسلامي فشار مي آورده که چون تعداد زندانيها کم نيست قرار مي شود که يک صورتي از زنداني ها به آنها داده شود و با اينکه ما صورت 45 زنداني سياسي را به آنها داده بوديم، متاسفانه نمي توانند با بيش از 12-11 نفر ملاقات کنند و در ارتباط با همکاري هم وقتي که اينها مي خواستند از بند معروف 209 که خودشان در اين گزارش از آن به عنوان زنداني در زندان ياد مي کنند، بازديد کنند و در شرايطي که داشتند با يک زنداني صحبت مي کردند، دو آدم عظيم الجثه که به گفته آنها جزو نيروهاي امنيتي بودند، وارد بند مي شوند و با خشونت از آنها مي خواهند که ازبند بيرون روند، آنها را بيرون مي کنند. اينها بخشي از مشکلاتي است که به هر حال درجلو پاي انها براي انجام ماموريتشان گذاشته اند. گزارش گروه تحقيق سازمان ملل متحد درباره بازداشتهاي خودسرانه در ايران، شب گذشته روي سايت سازمان ملل متحد قرار گرفت. عبدالکريم لاهيجي، حقوقدان و نايب رئيس فدراسيون جهاني جامعه هاي حقوق بشر که از آغاز در جريان اقدام اين گروه بود، در مصاحبه با راديوفردا مي گويد: نايب رئيس اين گروه يک خانم وکيل دادگستري الجزايري است که به احکام شريعت اسلام و قوانين اسلامي وارد است و ما سعي کرده بوديم که از هر قانوني لااقل مواد مربوط به مسائلي که گروه تحقيق مي خواست راجع به آنها به بازرسي بپردازد، را در اختيار گروه تحقيق بگذاريم، البته آنها از پيش عکسهای بسياري از زندانيان سياسي و نقشه هاي زندانها را داشتند، با اينکه ما صورت 45 زنداني سياسي را به آنها داده بوديم، متاسفانه نتوانستند با بيش از 12-11 نفر ملاقات کنند. مقامات جمهوري اسلامي با آنها همكاري نكرده بودند. مثلا وقتي که داشتند با يك زنداني در بند معروف 209 زندان اوين گفتگو مي كردند، دو آدم عظيم الجثه امنيتي وارد بند مي شوند و با خشونت آنها را بيرون مي کنند.