قرار گرفتن دانشگاه تهران در صدر دانشگاه‌هاي جهان از لحاظ فعاليت هاي سياسي از سوي يک نشريه آمريکايي

مهدي خلجي (راديو فردا): بر اساس يك پژوهش چاپ شده در نشريه آمريكايي مادرجونز، دانشگاه تهران از جهت فعاليتهاي سياسي، نخستين مرتبه را در دانشگاههاي جهان دارد. اين نشريه در آخرين شماره خود، ده دانشگاه جهان را به ترتيب فعاليتهاي سياسي، چنين معرفي كرده است: دانشگاه تهران، كالج كاليفرنيا و دانشگاههاي نيويورك، هاروارد، ميشيگان، جيمز مديسون، شيكاگو، جوزف، بركلي و ييل. صادق زيبا كلام، استاد دانشگاه، درباره سبب اينكه دانشگاه تهران در امور سياسي، فعالترين دانشگاه جهان شمرده مي شود، به ماه منير رحيمي راديو فردا مي گويد: صادق زيباكلام (استاد علوم سياسي دانشگاه، تهران): سنتي را كه شما در دانشگاه تهران و به طور كلي تر در دانشگاههاي ايران مي بينيد، كمابيش در بسياري از كشورهاي ديگر جهان سوم هم وجود دارد. در اكثر اين كشورها، آزادي مطبوعات وجود ندارد، احزاب فعال نيستند، اتحاديه هاي صنفي نيستند، رسانه هاي جمعي اغلبا در اختيار حكومتها هستند، بنابراين تنها جايي كه حاكميت نتوانسته كنترل كند، دانشگاهها هستند. در دوران حكومت شاه في‌الواقع، حوزه هاي علميه و دانشگاهها، دو نهادي بودند كه حكومت نتوانست بالاخره در اينها رسوخ پيدا كند. بنابراين در ايران يك سنت ديرينه تاريخي مبارزات سياسي در دانشگاه تهران، وجود داشته. اگر دقيق بخواهيم بگوييم، از شهريور 1320 في‌الواقع مبارزات دانشجويي شروع مي شود. دانشگاه تهران خودش 1313ز تاسيس مي شود، اما بعد از شهريور بيست وقتي رضا شاه سقوط ميكند، كي فضاي نسبتا بازي در كشور بوجود مي آيد، بخصوص دانشگاهها يكي از عمده ترين مراكز فعاليتهاي سياسي مي شوند، تا 28 مرداد سال 32، چون در اين 12 سال دانشگاه عملا خيلي رشد كرده بوده، اتحاديه هاي دانشجويي بوجود آمده بودند، انجمنهاي اسلامي بوجود آمده بودند و اينها باعث مي شود كه بعد از كودتا، دانشگاه به همراه بازار و حوزه هاي علميه، همواره در آنها شلوغي بود. بعد هم يكي دو ماه بعد از كودتا نيكسون مي آيد به ايران، كه آن موقع معاون رئيس جمهور وقت آمريكا بود، همان ريچارد نيکسون که بعد شد رئيس جمهوري، و اعتراضاتي كه صورت مي گيرد، در دانشگاه تيراندازي مي شود، بعد داستان 16 آذر بوجود مي آيد، سه نفر از دانشجويان دانشگاه فني كشته مي شوند در جريان تيراندازي و خود اين 16 آذر، بعدها تبديل به يك جرياني شد كه هميشه بهانه مي داد به دست دانشجويان و مخالفين براي اظهار نارضايتي و حركتهاي سياسي عليه رژيم شاه. بنابراين در 25 سال فاصله بين سال 32 تا 57، چيزي در حدود هفتاد هشتاد درصد زندانيان سياسي را دانشجويان دانشگاه تهران در حقيقت تشكيل مي دادند. البته در كنار دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتي شريف كه آن موقع به نام دانشگاه آريامهر بود و پلي تكنيك. اين دو محل هم فعال بودند، منتها بعد از انقلاب، جنبش دانشجويي دو تكه شد، يك تكه اش شد كف كه طرفداران حزب فدايي خلق و حزب توده و اينها بودند و تكه ديگرش كه اسلامي بود، عملا جذب شد با رژيم جمهوري اسلامي و در حقيقت خيلي از فعالين دانشجويي شدند مسئولين بعدي رژيم جمهوري اسلامي كه طي نخستين دهه انقلاب اينچنين بود، اما از اوايل هفتاد به تدريج در دانشجويان يك مقدار سرخوردگي بوجود آمد و يك حالت سكوت و سكون داشتند و بعد از دوم خرداد ما وارد يك مرحله جديدي شديم كه جنبش دانشجويي در غالب دفتر تحكيم وحدت، شاهد هستيم كه شد يكي از عناصر اصلي بوجود آورنده دوم خرداد و اصلاح طلبي و اينها. م . م . ر : آقاي زيبا كلام شما در بخش اول صحبتتان همه گفتيد كه اين امر بيشتر ويژگي كشورهاي جهان سومي است، اما در همين فهرست مجله مادرجونز، بعد از دانشگاه تهران، كالج كاليفرنا، دانشگاههاي نيويورك، هاروارد و همينطور، يعني تعداد زيادي از دانشگاههاي فعال سياسي را در آمريكا مي بينيم. صادق زيبا كلام: كلي وقتي شما نگاه مي كنيد، مي بينيد كه دانشجويان در تركيه، خيلي فعالتر هستند از دانشجويان در انگلستان. دانشجويان در مصر، خيلي فعالتر هستند به لحاظ سياسي از دانشجويان فرض بفرماييد در آلمان. آنچه كه بنده عرض كردم، يك نگاه كلي است. دانشجويان در ايران، خيلي فعالتر هستند از دانشجويان در بلژيك يا در هلند، منتها خوب استثنا هم وجود دارد، اين جاهايي كه شما اسم برديد، با سابقه تاريخي، يك حالت نوآوري، يك حالت مبارزه سياسي، في‌الواقع خلاف جو جامعه حركت كردن، در اين دانشگاهها وجود داشته. مثل جنبشي كه در دهه 60 و هفتاد ميلادي است كه SDS اينها معروف شده بودند، يعني Students for a Democratic Society. آن چند استثنا را در آمريكا را بوجود آوردند، بيشتر به لحاظ جريانات فكري، يك جور روشنفكري و پست مدرنيستي بوده كه از ديرباز وجود داشته. م.م.ر.: برگرديم به دانشگاه تهران، آقاي زيبا کلام. آيا استادها هم به اندازه دانشجويان فعاليت سياسي دارند؟ صادق زيبا کلام: نه، اصلا نخواهيد که شما حد و حدود مبارزات دانشجويي را قياس بکنيد. م.م.ر.: اين ترديد در ذهن بسياري هم هست که فعاليت زياد استادان و دانشجويان دانشگاه تهران، در کارنامه عملي آنها تاثير منفي گذاشته، آيا اينطور است؟ صادق زيبا کلام: ببينيد اين منفي بودن از دو بابت است. کمترين اش اين است که بر هر حال چون اينها فارغ التحصيل مي شوند و مي خواهند استخدام بشوند، مشکلات زيادي پيدا مي کنند. با اين گزينش ها و وزارت اطلاعات و غيره. جنبه ديگر که خيلي اساسي تر و خيلي کلي تر است، اين است که متاسفانه خيلي از توجهات، وقت، انرژي و هوش و حواس دانشجوها، به جاي اينکه برود به سمت و سوي درس و مسائل تحقيقات، مي رود به سمت و سوي کي را گرفتند، کي آزاد است، کي سخنراني کرده، کي نکرده. شما اگر مقايسه بکنيد، مي بينيد عمده ترين حجم فعاليت هاي سياسي در دانشگاه صنعتي شريف بوده، در دانشکده فني دانشگاه تهران بوده و در پلي تکنيک بوده، در علم و صنعت بوده. يک دليلش که کشانده مي شوند اينها به سمت و سوي مسائل سياسي، به نظر من بر مي گردد به اينکه بچه هاي فوق العاده با استعداد و باهوشي هستند و متاسفانه ما از اين بابت هم خوب زيان مي بينيم در بلند مدت. توان فکري شان، توان عقلي شان، به جاي اينکه بيايد صرف آن حرفه خودشان شود. بر اساس يك پژوهش چاپ شده در نشريه آمريكايي مادرجونز، دانشگاه تهران از جهت فعاليتهاي سياسي، نخستين مرتبه را در دانشگاههاي جهان دارد. پس از دانشگاه تهران، كالج كاليفرنيا و دانشگاههاي نيويورك و هاروارد قرار دارند. صادق زيبا كلام، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران، در مصاحبه با راديوفردا مي گويد که در کشورهاي جهان سوم، آزادي مطبوعات وجود ندارد، احزاب فعال نيستند، اتحاديه هاي صنفي نيستند، رسانه هاي جمعي اغلب در اختيار حكومتها هستند، بنابراين تنها جايي كه حاكميت نتوانسته كنترل كند، دانشگاهها هستند.