گزارش ويژه راديوفردا: منع چاپ تحقيقات پژوهشگران ايراني و قطع خدمات به اعضا در ايران از سوي IEEE

مهديه جاويد (راديو فردا): يكي از بزرگترين انجمنهاي علمي جهان، چاپ پژوهشگران مطالب ايراني را در نشريه خود قطع كرده و اعضاي خود در ايران را از دريافت خدمات خاصي منع كرده است. انجمن مهندسان برق و الكترونيك، يا IEEE مي گويد اين اقدامها را عليه ايران و چهار كشور ديگري برداشته كه به اصطلاح كشورهاي ياغي به حساب مي آيند و آمريكا آنها را تحريم اقتصادي كرده است، زيرا انجمن مي خواهد اين تضمين را بوجود آورد كه اعضاي آن در راستاي قوانين آمريكا عمل مي كنند. اما ديگر انجمنهاي علمي بين كشورهاي تحريم شده و كشورهاي ديگر، تبعيض قائل نمي شوند و اين باعث شده بعضي IEEE را به ياغيگري از اصول حاكم بر انجمنها متهم كنند. کن فاستر Ken Foster، مدير سابق بخش تكنولوژي كاربردي IEEE كه در كنار مسائل ديگر مسئول نظارت اخلاقي در رابطه با تكنولوژي نيز بوده، مي گويد: مدير (سابق بخش تكنولوژي كاربردي IEEE): من اين اقدام را عملي وحشتناك و از نظر اخلاقي نامناسب مي دانم كه كاملا با مرام ساير انجمنهاي حرفه اي آمريكا مغايرت دارد. م.ج.: آقاي فاستر مي افزايد: کن فاستر: ديگر جامعه هاي علمي كه من با آنها صحبت كرده ام، مسائل عضويت و چاپ مقاله در انتشاراتشان را جزء قانونهاي تحريم اقتصادي آمريكا نمي بينند و آنها هيچ تفاوتي را بين اعضايي كه در ايران دارند و اعضايي كه مثلا در ايالت آياوا دارند، نمي گذارند. انجمن بايد ملاحظات اخلاقي در سطح گسترده را رعايت كنند كه در حال حاضر در اين راستا حركت نمي كنند. حداقل كاري كه آنها مي توانند بكنند، اين است كه بدون گفتگو و بدون شفافيت وارد اين فرآيند تصميم گيري نشوند. م.ج.: اما مايكل ادلر Michael S. Adler، رئيس IEEE در توضيح اين عمل خود به راديو فردا مي گويد: مايکل ادلر: اين تنها به قوانين آمريكا مربوط است. به قانون خزانه داري وزارت فدرال. به موجب اين قوانين، كشورهايي كه در تحريم اقتصادي آمريكا هستند، با محدوديتهايي در دريافت خدمات از انجمنهاي اين كشور روبرو هستند. آنها اين مساله را خيلي جدي مي گيرند. اين چيزي نيست كه بتوان به صورت علني با آن مبارزه كرد، زيرا جريمه آن خيلي زياد و متناسب با افرادي است كه در انجمن عضويت دارند، بنابراين جريمه ها مي تواند به همين نسبت زياد باشد. ما بيش از هر انجمن ديگري در ايران عضو داريم. اين جريمه تنها براي انجمن نخواهد بود. اگر تنها انجمن را جريمه مي کردند، شايد از پس آن بر مي آمديم، اما اين جريمه ها شامل افراد نيز خواهد شد. من جريمه خواهم شد. افرادي که براي نشريه ما کار مي کنند و داوطلبان نيز جريمه خواهند شد. ما نمي توانيم از اعضاي خود بخواهيم که قانون را بشکنند. م.ج.: IEEE، 30 درصد مطالب مربوط به مهندسي رايانه، برق و الکترونيک دنيا را منتشر مي کند و 380 هزار عضو در 350 کشور دارد. IEEE در ژانويه 2002، اعضاي خود در ايران، کوبا،عراق، ليبي و سودان را از خدماتي از جمله دسترسي به انتشارات الکترونيک، استفاده از اي ميل اين انجمن، استفاده از آرم آن و دسترسي به فهرست مشاغل محروم کرد. اين اعضاء هنوز مي توانند از نشريه هاي چاپي استفاده کنند. با اينکه اعضاي IEEE در کشورهاي تحريم شده هنوز حق عضويت کامل پرداخت مي کنند، اما تنها در صورت پرداخت مبلغ به عنوان غير عضو مي توانند در کنفرانس هاي انجمن شرکت کنند. در دسامبر سال 2002، نه ماه پس از اينکه محدوديت ها آغاز شد، IEEE نامه اي به اداره کنترل دارايي هاي خارجي در دولت فدرال آمريکا فرستاد تا موضع آنها را درباره سياست هاي تحريم بداند، يا به گفته آقاي ادلر، حداقل به انجمن اجازه داده شود تا به طور استثنايي به ادامه خدمات به اعضاي خود ادامه دهد. اما IEEE هنوز جوابي دريافت نکرده است. آقاي ادلر در جواب اينکه چرا نه ماه پس از قطع تدريجي خدمات به اداره کنترل دارايي هاي خارجي نامه فرستاده شد، مي گويد: مايکل ادلر: خوب مدتي طول کشيد تا ما با قوانين در اين رابطه آشنا شديم. اما باز هم اين مساله پيچيدگي هاي خاص خود را دارد. ما پيش از آن با دفتر کار مي کردم، اما مدتي طول کشيد تا مساله را کاملا درک کنيم و يک دادخواست متناسب براي دفتر بفرستيم. ما روي اين مساله مدتها است کار کرده ايم. بسيار متاسفيم. ما به شدت احساس مي کنيم که اين غير عادلانه است. ما به خصوص براي اعضاي جوان و عضوهاي آينده مان متاسفيم و از اينکه چنين موضعي را اتخاذ کرده ايم، از خودمان احساس بيزاري مي کنيم. م.ج.: مي پرسم آيا هيچ انجمن آمريکايي ديگري دست به اقدام مشابهي نزده است. چطور IEEE چنين کاري کرده؟ مايکل ادلر: ما در اين باره حقايق را نمي دانيم، ولي سعي داريم که به آنها پي ببريم. اما مي توانيم بگويم که ما هزار و 700 عضو در ايران داريم و فکر مي کنم انجمن هاي ديگر، بيشترين تعداد عضوي که من شنيده ام در ايران دارند، زير 10 نفر است. و وقتي چنين تعداد اندکي عضو دارند، مي توانند بسيار راحت تر قانون را ناديده بگيرند. چون جريمه متناسب با تعداد اعضاء است. م.ج.: اما دکتر فريدون هژبري، رئيس انجمن استادان و دانشجويان دانشگاه صعنتي شريف، نظر متفاوتي دارد. او مي گويد: فريدون هژبري (رئيس انجمن استادان و دانشجويان دانشگاه صعنتي شريف): اين ادعا به هيچوجه صحت ندارد. انجمن هاي فيزيک، شيمي، رياضي، زمين شناسي و غيره آمريکا که اين تبعيضات را ندارند، انجمن هاي کوچکي نيستند. آنها صدها هزار عضو دارند. تنها علتي که اين کار را انجام نمي دهند، اين است که معتقد نيستند که برداشت IEEE از مقررات صحيح است. م.ج.: دکتر هژبري مي گويد که اعضاي ايراني IEEE، بيش از ديگر اعضاي کشورهاي تحريم شده از اين کاهش خدمات آسيب ديده اند، زيرا تعداد اعضاي ايراني در مقايسه، بيش از هر کشور ديگري است. آقاي هژبري درباره اقداماتي که در اعتراض به اين عمل IEEE انجام داده اند، به راديوفردا مي گويد: فريدون هژبري: سال گذشته، از طرف بيش از هزار و 200 نفر از اعضاي IEEE که خيلي از اينها استادان و متخصصين آمريکايي و بين المللي بودند، به IEEE نوشته شد، متاسفانه هيچ توجهي به آن نشد. بعد از اينکه IEEE انتشار مقاله ها را در مجلات خودش براي ايراني هاي مقيم ايران ممنوع کرد، ما مجبور به اقدام جدي تري شديم. يک نامه بسيار مستند به IEEE نوشته شد و نکته به نکته نشان داده شده که کارهايي را که اينها انجام مي دهند، به هيچوجه صحيح نيست و طبق مقررات آمريکا هم. به دنبال آن، تعداد زيادي از استادان و اينها، به IEEE نامه نوشتند. ما به بيش از دو هزار نفر از اعضاي موثر IEEE نامه نوشتيم و تقاضاي کمک کرديم، تا اينکه بالاخره IEEE ظاهرا متوجه شد که بهتر است به اين نظريات توجه بکند و يا لااقل جوابي بدهد. تعداد زيادي از ايراني ها تقاضا کردند که از IEEE استعفاء بدهند. بسياري از استادان دانشگاه هاي آمريکا هم يک چنين تقاضايي را کردند، حتي تعدادي از استادان دانشگاه استنفورد آمريکا نوشته بودند که با IEEE تماس گرفتند و به آنها اعلام کردند که اگر اين تبعيضات برداشته نشود، از IEEE کنار خواهند رفت. عده زيادي هم از ما خواستند که بر عليه اين تبعيضات به دادگاه شکايت کنيم. ترجيح مي دهيم که اين مساله به طور صلح آميز خاتمه پيدا بکند، ولي اگر واقعا IEEE به اين تبعيضات خود ادامه بدهد، راهي نخواهيم داشت، جز اينکه به دادگاه برويم. م.ج.: کن فاستر، مدير سابق IEEE در اين زمينه مي گويد: کن فاستر: اگر دولت آمريکا از IEEE مي خواهد که اين اقدام را انجام دهد، اين يک مساله است، اما به نظر نمي آيد که اينطور باشد. م.ج.: او مي افزايد: کن فاستر: اگر انجمن اين مشکل را حل نکند، و از اعضاي خود پوزش نخواهد، درباره اين اقدام انجمن، سالها در کتاب هاي اخلاق سخن خواهد رفت. يكي از بزرگترين انجمنهاي علمي جهان، چاپ مطالب پژوهشگران ايراني را در نشريه خود قطع و اعضاي خود در ايران را از دريافت خدمات خاصي منع كرد. انجمن مهندسان برق و الكترونيك، يا IEEE مي گويد که اين اقدامها را عليه ايران و چهار كشور ديگري برداشته كه به اصطلاح كشورهاي ياغي به حساب مي آيند و آمريكا آنها را تحريم اقتصادي كرده است، زيرا انجمن مي خواهد اين تضمين را بوجود آورد كه اعضاي آن در راستاي قوانين آمريكا عمل مي كنند. اما ديگر انجمنهاي علمي بين كشورهاي تحريم شده و كشورهاي ديگر، تبعيض قائل نمي شوند و اين باعث شده بعضي IEEE را به ياغيگري از اصول حاكم بر انجمنها متهم كنند. در برنامه ويژه امشب راديوفردا، کن فاستر Ken Foster، مدير سابق بخش تكنولوژي كاربردي IEEE و مسئول نظارت اخلاقي در رابطه با تكنولوژي، مايكل ادلر Michael S. Adler، رئيس IEEE و دکتر فريدون هژبري، رئيس انجمن استادان و دانشجويان دانشگاه صعنتي شريف، در اين باره به اظهار نظر مي پردازند.