(rm) صدا |
برگزاري مراسم عزاداري و روضه به اين صورت که ما امروزه مي‌شناسيم، عمري کوتاه دارد. از زمان به قدرت رسيدن صفويان فرهنگ تازه‌اي براي گرامي داشت وفات يا کشته شدن امامان شيعه در ايران رواج پيدا کرد. ملامحمد حسين کاشفي در همان روزگار کتابي نوشت پرحجم به نام اسرارالشهاده يا روضه الشهداء، يعني «باغ شهيدان»، که در واقع شرح ماجراي کربلاست. همه مورخان مذهبي باور دارند که اين کتاب آکنده از روايت‌هاي نامعتبر و جعليات تاريخي است، اما همين کتاب به مهم‌ترين منبع روضه‌خواني‌ها و مداحي‌ها بدل شد و سرچشمه نوشته‌هاي بعدي، از جمله نفس المهموم ميرزا حسين نوري و منتهي الامال شيخ عباس قمي شد. مرتضي مطهري از روحانيان سرشناس پيش از انقلاب در کتاب حماسه حسيني، به شدت از روضه‌خواني‌ها و مداحي‌ها انتقاد کرد و محتواي بيشتر آنها را دروغ‌پردازي و مصداق افترا به امامان شيعه خواند.
پس از جمهوري اسلامي و با حمايت گسترده تبليغاتي حکومت، مراسم مذهبي گسترش بي‌سابقه‌اي يافت. با آن که گفته مي‌شود جوانان ايراني به خاطر کارنامه حکومت مذهبي از دين رويگردان شده‌اند، شمار بسياري از همين جوانان که شايد پرواي چنداني به نماز و روزه نداشته باشند، در مراسم عزاداري‌ها شرکت مي‌کنند. پديده تازه‌تر اين است که مداحان در اين ميان گوي سبقت را از روحانيان روضه خوان ربوده‌اند و بازار آنان گرمي و رونق بيشتر دارد. دستمزد مداحان در سال‌هاي اخير به مبالغ ميليوني رسيده و از دستمزد روحانيان به طرز شگفت‌انگيزي بيشتر شده است. روحانيان پيش از انقلاب نيز چندان روي خوش به مداحان نشان نمي‌دادند، چون به نوعي آنها را رقيب فعاليت مذهبي خود مي‌ديدند. اما اخيراً احمد مروي، معاون رييس دفتر رهبر جمهوري اسلامي از مداحان انتقاد شديدي کرد و از بي‌رونقي محافل سخنرانان مذهبي و روحانيان روضه‌خوان ابراز نگراني نمود. آقاي مروي تلويحاً کار مداحان را بي‌ارزش، فاقد محتوا و پر از داد و فرياد و نعره دانست.
اين سخنان با آن که از سوي يکي از کانون‌هاي اصلي قدرت سياسي برمي‌آمد، نگراني و ناخرسندي مداحان را برانگيخته به گونه‌اي که يکي از آنها در مسجد ارک تهران گفته است همين مداحان‌اند که مجالس مذهبي را پرشور نگه داشته اند و اگر مداحان نبودند شايد مجلس علما پر رونق نمي‌شد.
يکي از نگراني‌هاي اصلي روحانيان از دست دادن پايگاه اجتماعي آنان است. از مهم‌ترين نمادهاي بروز اين پايگاه اجتماعي، اقبال مردم به مراسم مذهبي‌اي است که روحانيان گردانندگان آنها هستند. از سوي ديگر در دهه دوم انقلاب، به نظر کارشناسان، مردم هم مايل بودند که مراسم و آيين‌هاي مذهبي خود را انجام دهند و هم به خاطر رفتار سياسي روحانيت و محتواي سخنراني‌ها و روضه‌ها که مبتني بر تبليغات سياسي هدايت شده بود، ديگر دل و دماغ نشستن پاي منبرها را نداشتند.
فعاليت روحانيان روضه خوان و منبري‌ها تا پيش از انقلاب آزادانه بود، اما اکنون تحت کنترل حکومت است و بسياري از روحانيان ناراضي با ممنوع شدن از منبر مجازات مي‌شوند. سازمان‌هاي گوناگوني از جمله سازمان تبليغات اسلامي با بودجه‌هاي ميلياردي سازمان دهي روحانيان را براي مراسم مذهبي در سراسر کشور به عهده دارند. در جمهوري اسلامي، مداحان در اين ميان گوي سبقت را از روحانيان روضه خوان ربوده‌اند و بازار آنان گرمي و رونق بيشتر دارد. دستمزد مداحان در سال‌هاي اخير به مبالغ ميليوني رسيده و از دستمزد روحانيان به طرز شگفت‌انگيزي بيشتر شده است. روحانيان پيش از انقلاب نيز چندان روي خوش به مداحان نشان نمي‌دادند، چون به نوعي آنها را رقيب فعاليت مذهبي خود مي‌ديدند. اما اخيراً احمد مروي، معاون رييس دفتر رهبر جمهوري اسلامي از مداحان انتقاد شديدي کرد و از بي‌رونقي محافل سخنرانان مذهبي و روحانيان روضه‌خوان ابراز نگراني نمود. آقاي مروي تلويحاً کار مداحان را بي‌ارزش، فاقد محتوا و پر از داد و فرياد و نعره دانست. اين سخنان با آن که از سوي يکي از کانون‌هاي اصلي قدرت سياسي برمي‌آمد، نگراني و ناخرسندي مداحان را برانگيخت. يکي از نگراني‌هاي اصلي روحانيان از دست دادن پايگاه اجتماعي آنان است. در دهه دوم انقلاب، به نظر کارشناسان، مردم هم مايل بودند که مراسم و آيين‌هاي مذهبي خود را انجام دهند و هم به خاطر رفتار سياسي روحانيت و محتواي سخنراني‌ها و روضه‌ها که مبتني بر تبليغات سياسي هدايت شده بود، ديگر دل و دماغ نشستن پاي منبرها را نداشتند.
