انسان در سال ۲۰۶۴؛ از زندگی ابدی تا هویت‌های جنسی

بیش از نیم قرن پیش، ایزاک آسیموف، نویسنده رُمان‌های معروف علمی تخیلی از قبیل «من روبوت» و «پایان ابدیت» از یک نمایشگاه در شهر نیویورک بازدید کرد. این نمایشگاه شامل مجموعه‌ای بود از دستگاه‌های برقی ابداع شده از آغاز قرن بیستم میلادی که دیدن آنها در یک جا سؤالی را در ذهن آسیموف برانگیخت: دنیا در پنجاه سال آینده چه پیشرفت‌هایی را شاهد خواهد بود؟

در نتیجه بازدید از نمایشگاه فوق، آسیموف مقاله‌ای نوشت که عنوان «بازدید از نمایشگاه جهان در سال ۲۰۱۴» را بر آن برگزید. در این نوشتار آسیموف جهانی را پیش‌بینی کرد که در آن فیلم‌های سه‌بُعدی، لوازم خانگی بی‌سیم و خودروهای بدون راننده وجود داشت. آسیموف از نمایشگرهایی گفت که به کمک آنها بشر می‌توانست «تماس تلفنی تصویری برقرار کند، کتاب بخواند یا مطالب مختلف را مورد بررسی قرار دهد».

دیگر پیش‌بینی‌های او اما، تا به امروز به واقعیت نپیوسته است. آسیموف پیش‌بینی کرده بود که تا سال ۲۰۱۴، بیشتر انسان‌ها به منظور فراهم آوردن فضای کشاورزی روی زمین به زندگی زیرِ زمین یا زیرِ آب روی خواهند آورد. او روبوت‌هایی را تصور کرده بود که باغبانی می‌کنند، و از خودروهایی گفته بود که به جای حرکت در سطح جاده بر فراز راه و در هوا شناور خواهند بود.

رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی در مصاحبه‌ای با «ایان پیرسون»، مهندس و آینده‌پژوه بریتانیایی، از او خواست که به سبک آسیموف پیش‌بینی کند که زندگی در ۵۰ سال بعد، در سال ۲۰۶۴، چه فرق‌هایی با زندگی امروزی بشر خواهد داشت.

مسکن

برخلاف آسیموف که از زندگی زیرِ زمین و آب صحبت کرده بود، پیرسون معتقد است که روند رو به رشد شهرنشینی در آینده کلان شهرهایی با جمعیت‌هایی «تا ۵۰ میلیون نفر» را به وجود خواهد آورد. آدمی برای زندگی نگاه از زمین برخواهد گرفت و به آسمان نظر خواهد داشت.

پیرسون در همین باره توضیح می‌دهد: «یکی از راه‌حل‌هایی که هم اینک در حال بررسی است، ساخت آسمان‌خراش‌هایی بسیار بلندمرتبه است؛ شاید به ارتفاع چند کیلومتر». وی در ادامه می‌افزاید: «امروز نمی‌توان چنین ساختمان‌هایی را ساخت چون ماده‌ای را در اختیار نداریم که آنقدر محکم باشد که بشود با اطمینان ساختمان‌هایی با چنان ارتفاعی را با آن بسازیم، اما تا حدود سال‌های ۲۰۵۰ و ۲۰۶۰ مواد کربن‌دار زیادی به دست خواهیم آورد، موادی از قبیل «گِرافِن» و غیره،‌ که بسیار ارزان قیمت بوده و می‌شود با آنها ساختمان‌هایی بسیار مستحکم و بلندمرتبه ساخت».

ابزارَک‌ها

آسیموف در تصویر خود از سال ۲۰۱۴ از ابزارَک (گَجِت‌ها) هایی سخن گفته بود که «غذای آماده» سرو می‌کنند، خاگینه می‌پزند، گوشت کباب می‌کنند و بار کارهای ملال‌آور خانه را از دوش انسان برمی‌دارند.

در عمل، ابزارک‌های سال ۲۰۱۴ بیشتر در ارتباطات به کار گرفته شدند تا کارهای آشپزخانه. در همین حین روند کوچک‌تر شدن این ابزارک‌ها ادامه یافت و – آن طور که پیرسون معتقد است- در آینده این ابزارک‌ها به چنان ابعاد کوچکی خواهند رسید که عملاً به جای جواهر و زیورآلات مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

به گفته این آینده‌پژوه، «در نهایت خواهید توانست تمامی اجزای فن‌آوری اطلاعات (آی تی) مورد نیاز خود را در حجمی کوچک‌تر از یک گوشواره ریز یا یک نگین روی بینی دریافت کنید. نمایشگر مورد نیازتان به شکل لنز یا عینک مخصوص‌تان خواهد بود. خواهید توانست با استفاده از حرکت انگشتان دستتان در فضای سه بُعدی [در هوا] تایپ کنید، و به هر شکلی که مایل بودید با این سامانه کار کنید. در چنین شرایطی دیگر واقعاً به این گجت‌های امروزی نیازی نخواهید داشت و لازم نخواهد بود آنها را با خود حمل کنید».

روبوت‌ها

پیرسون معتقد است که روبوت‌های فردا با تصویرِ قالبیِ پیکرهایی آهنی و پیچ و مهره‌دار، تفاوت مشهودی خواهند داشت: «روبوت‌های آینده چرخ‌دنده و سیم‌کشی ندارند، خیلی محتمل است که در ساخت آنها از نوعی ژل پلیمر که به نوعی اسکلت پلاستیکی می‌چسبد، استفاده شود».

انرژی

به باورِ پیرسون، تا سال ۲۰۶۴ انرژی گُداخت هسته‌ای و انرژی خورشیدی منابع اصلی نیرو در جهانی خواهند بود که تا آن موقع سال‌هاست که انرژی‌های ارزان‌قیمت و تجدیدپذیر را جایگزین سوخت فسیلی کرده است.

پیرسون در این باره می‌گوید: «در سال ۲۰۶۴، به احتمال قوی رآکتورهای گداخت هسته‌ای را راه انداخته و انرژی ارزان‌قیمت از آنها به دست خواهیم آورد. علاوه بر آن، به محض اینکه چند مشکل موجود در زمینه استفاده از انرژی خورشیدی را از میان برداریم، خواهیم توانست با بهایی بسیار ارزان‌تر از استخراج نفت از زمین، از انرژی خورشیدی استفاده کنیم».

حمل و نقل

پیرسون با تصویرِ همیشگیِ آینده‌پژوهان، از جمله آسیموف، از آینده‌ای که در آن خودروهای پرنده بر فراز راه پرواز می‌کنند، مخالف است. وی می‌گوید به دلایل ایمنی و مهندسی، راننده‌ها در سال ۲۰۶۴ از خودروهای برقی استفاده خواهند کرد که «البته روی جاده حرکت خواهند کرد».

این پژوهشگر در توضیح دلیل باقی ماندن خودروها بر روی زمین گفت: «به چنین کاری نیاز نخواهیم داشت. وقتی استفاده از ماشین‌های برقی را شروع کنیم، این نوع خودرو می‌تواند به فاصله چند سانتی‌متری یا حتی چند میلی‌متری از دیگر خودروها حرکت کند. آن وقت اگر لوله‌های بزرگی را بسازیم که خودروهای برقی در چند لایه در آنها حرکت کنند، خواهیم توانست ۷۵ برابر تعداد خودروهای امروزی را جابه‌جا کنیم».

جنگ

آسیموف گفته بود که اگر زمانی در آینده جنگی هسته‌ای رخ دهد، «چنین آینده‌ای ارزش صحبت کردن ندارد». پیرسون نیز می‌گوید با این حرف موافق است و تأکید می‌کند که امکان بروز جنگی جهانی در خاورمیانه یا آسیا وجود دارد، یا حتی ممکن است مجموعه‌ای از جنگ‌های داخلی را بین ایدئولوگ‌های جناح‌های چپ و راست در غرب مشاهده کنیم.

در عین حال، به باور پیرسون، پیشرفت‌های سریع در عرصه فن‌آوری چشم‌اندازِ جنگ در آینده را ویران‌گرتر از هر زمانی ترسیم کرده است.

سرگرمی

«آدم‌ها در آینده هم به آدم‌ها علاقه خواهند داشت»، پیرسون اعتقاد دارد که به همین دلیل سینما، نمایش و کنسرت همچنان وجود خواهد داشت اما شیوه عرضه محصولات فرهنگی تفاوت خواهد کرد.

به گفته پیرسون: «در سال ۲۰۶۴، وقتی به یک قطعه موسیقی فکر کنید، همان قطعه در ذهن‌تان نواخته می‌شود! نمی‌دانید چطور، اصلاً هم برایتان مهم نیست، این طوری خواهد بود دیگر. یک شکل دیگرِ سرگرمی که امروز موجود نیست، ارتباط رؤیایی است به این معنا که خواهید توانست رؤیایتان را به رؤیای فرد دیگری وصل کنید. در سال ۲۰۶۴ خواهید توانست به انتخاب خودتان خواب ببینید، تصویرهای رؤیایتان را دست‌چین کنید و مستقیم به مغز و چشمان‌تان بفرستید، حتی خواهید توانست برای خوابتان صدا هم بگذارید. همچنین قادر خواهید بود که رؤیای‌تان را با اتصال به رؤیای شخص دیگری به اشتراک بگذارید.»

روابط بین «هویت‌های جنسی»

آسیموف در پیش‌بینی خود چیزی درباره روابط دو جنس و هویت جنسی نگفته است. اما پیرسون، با توجه به تحول‌های عظیمی که در زمینه هورمون درمانی و جراحی تغییر جنسیت رخ داده، می‌گوید تلقی بشریت از معنای مردانگی و زنانگی در آستانه تغییری اساسی است.

این آینده‌پژوه توضیح می‌دهد که «این دستاوردها عصر جدیدی از روابط بین هویت‌های جنسی را آغاز خواهد کرد، زمانی که ما اساساً خواهیم توانست به انتخاب خودمان جنسیت‌مان را تعیین کنیم. در آن زمان، بر خلاف امروز انتخاب بین مرد و زن محدود نخواهد بود. همین امروز هم خطوط مرزبندی بین هویت‌های جنسی کمرنگ شده و در آینده نیز، هیچ مانعی در برابر ما وجود نخواهد داشت. در آینده، به کمک فن‌آوری، جنسیت‌های جدیدی خلق خواهیم کرد، حتی روش‌های عشق‌بازی نوینی ابداع می‌کنیم که به جای دو نفر به شرکت سه یا چهار نفر از جنسیت‌های مختلف نیاز خواهند داشت».

بحران وجودی

دید وسیع آسیموف موجب شد که این نویسنده شهیر، روانشناسی را به عنوان «تخصص کلیدی» در حیطه پزشکیِ دنیای آینده اعلام کند. چرا که، به باور آسیموف، در دنیایی از ماشین‌های خودکار زندگی بشر تا حدی ملال‌آور نیز خواهد شد. پیرسون با این نظریه مخالف است.

به عقیده پیرسون «در دنیای آینده کار فرآیندی بین فردی خواهد بود که شامل تعامل با آدم‌های دیگر می‌شود، چنین چیزی ملال‌آور نیست. انسان‌ها انجام چنین کارهایی را دوست دارند. اما در آینده مسئله‌ای که می‌تواند برای انسان مطرح شود بحران‌های وجودی است. آدم‌ها همیشه استعداد خوبی در پیدا کردن غم در میانه شادی داشته‌اند. به تصور من، یکی از مشکلاتی که در اینده خواهیم داشت نگرانی از این بابت است که مبادا از حداکثرِ ممکنِ زندگی بهره‌مند نشویم. این مسئله امروز هم مشکل‌ساز شده،‌ و انسان‌ها در زندگی با استرس ناشی از انتخاب مواجه هستند».

زندگی ابدی

و دست آخر آنکه آسیموف به درستی «انفجار جمعیت» در آینده را پیش‌بینی کرده و آن را به عنوان یکی از مشکل‌زاترین موانع پیشِ روی زمین دانسته بود. آنچه آینده‌پژوهِ دیروز از تصورش باز مانده بود «زندگی ابدی»، یا به قول پیرسون «زندگی ابدی الکترونیکی» است.

پیرسون در توضیح این نظریه می‌گوید: «در نهایت، زمانی حول و حوش سال ۲۰۵۰، به نقطه‌ای خواهیم رسید که ۹۰ درصد آنچه به آن می‌اندیشید در بیرون از مغزتان انجام می‌شود. تا سال ۲۰۶۰، اگر یک کامیون شما را زیر گرفت، مشکل چندانی در زندگی حرفه‌ای‌تان ایجاد نخواهد شد. کشته شدن‌تان مسئله بغرنجی نخواهد بود، چرا که ذهن‌تان همچنان روی شبکه زنده است. بنابراین، می‌توانید خیلی راحت از اولین فروشگاه یک اندروید [روبوت انسان‌نما] بخرید، ذهن‌تان را رویش بارگذاری [آپلود] کنید و طوری وانمود کنید انگاری که هیچ اتفاقی نیفتاده است. این حالت نوعی زندگی ابدی برایتان فراهم می‌آورد. شاید ترجیح بدهید چندین کپی از خودتان تهیه کنید. چه بسا، علاوه بر نسخه‌ای از ذهن‌تان که در سر دارید، محض احتیاط، چندین کپی از آن را روی شبکه هم ذخیره کنید. وقتی به این سطح از انتخاب برسیم، آینده بشریت یکسره دستخوش تغییر قرار خواهد گرفت».