سپیده رئیس سادات؛ افسانه دوستی با مونس‌های دیرینه‌اش

«مونس دیرینه» یا Tale of Friendship نام آلبوم جدید موسیقی سپیده رئیس سادات، خواننده موسیقی سنتی ایرانی مقیم تورونتو و شاگرد پریسا و پرویز مشکاتیان موسیقیدانان پیش‌کسوت،‌ با همکاری ایمان وزیری، تارنواز و سازنده آهنگ‌های این آلبوم به همراهی علی رحیمی نوازنده تنبک و با حضور غایبانه لعیا اعتمادی کمانچه‌نواز.

مجموعه‌ای با ۵ قطعه. نزدیک یک ساعت موسیقی و آواز و تصنیف در دستگاه‌های ماهور،‌ سه‌گاه،‌ بیات ترک، اصفهان و همایون.

سپیده رئیس سادات در آغاز گفت‌وگو با پیک فرهنگ از نام این آلبوم موسیقی می‌گوید.



سپیده رییس سادات: اسم فارسی این آلبوم هست مونس دیرینه. اسم آلبوم و یکی از اشعار مولانا که در یکی از اولین تصنیف این آلبوم خوانده شده که می‌گوید «امروز به از دی نه، ای مونس دیرینه/ دی مست از آن بودم که از وی خبرم آمد»

نام از این شعر مولانا گرفته شده ولی... این گروه ۱۲ سال پیش شروع به کار هنری کردند و قطعات این آثار همانطور که می‌دانید ساخته آقای ایمان وزیری است که تار می‌زدند. آقای علی رحیمی که تنبک می‌زدند و خانم لعیا اعتمادی که متأسفانه نشد در این آلبوم با ما همکاری کنند ولی ۱۲ سال پیش که ما این قطعات را ضبط کردیم ایشان هم بودند.

این آلبوم اسم انگلیسی‌اش هم Tale of Friendship است که در واقع «افسانه دوستی» است. می‌تواند برگردد به این رابطه دوستی این گروه و این که باعث شده که یک جوری تمام این ۱۲ سال سعی کنیم همه دور هم جمع شویم و این موسیقی را اجرا کنیم.

یک دلیل دیگرش هم این شخصیت محفلی بودن این آلبوم است. این شخصیت خودمانی بودن این آلبوم است. سه نفر هستیم که تعداد زیادی نوازنده نیست. ارکستراسیون به آن فرم نیست و من به همراه یک تار و یک تنبک به شکل خودمانی سعی کردیم موسیقی اجرا کنیم.

مثلاً ما در یک اتاق نشستیم و داریم با هم تمرین می‌کنیم و ۱۰ دقیقه ساز و آواز می‌زنیم و بعد خسته می‌شویم، می‌رویم یک چایی می‌خوریم و حرف می‌زنیم و دوباره شروع می‌کنیم به [ساز] زدن.

در واقع رپرتوار موسیقی‌مان را آماده نکردیم برای یک کنسرت چهل دقیقه. چون معمولاً وقتی شروع می‌کنیم به تمرین کردن انگیزه تمرین‌مان یک کنسرت است یا یک آلبوم است. قطعات را بر مبنای آن می‌گوییم مثلاً یک برنامه برای چهل دقیقه بخش اول کنسرت تنظیم کنیم. در این کار این اتفاق نیافتاد.

در این کار دور هم جمع شدیم و مثل این که داریم برای خودمان ساز می زنیم یک ربع ساز زدیم. بعد آن مطلبی را که می‌خواستیم گفتیم و دوباره با هم حرف زدیم. منتها آنها را در این آلبوم نگذاشتیم. ولی به هر حال این حالت دوستی و این عاطفه‌ای که هست توی این موسیقی امیدوارم تابیده شود در فضایی که بین گروه است و فضایی که بین ملودی‌ها هست و تصنیف‌ها. یکی از عکس‌هایی هم که گذاشته‌ایم در آلبوم، مال ۱۲ سال پیش است که از تمرین‌ها گرفته‌ایم.

این همان ضبط در ایران است؟

خیر. این ضبط را داریم. از ۱۲ سال پیش ولی این ضبط را دوباره جمع شدیم و گفتیم که قسمتی از آن قطعات را به اضافه قطعات جدیدی که آقای وزیری ساخته بود همه را در پاریس ضبط کردیم در سال ۲۰۱۰ تابستان ۲۰۱۰ و قطعات ساخته آقای وزیری بود و این قطعات را آوردند و ما شروع کردیم به ضبط کردن اینها.

منتها به دلیل شرایط ایران امکان پخش پیش نیامد. ولی خوشبختانه ضط را قبل از اینکه متوقف کنند ضبط را ما داشتیم. قطعات را ضبط کردیم. در استودیو. تمام این ۱۲ سال به دنبال این بودیم که این قطعات را اجرا کنیم و به جز یک بار که در ایتالیا یک کنسرت کوچکی توانستیم اجرا کنیم هیچوقت نشد. به دلیل دوری هر کدام.

آن موقع من ایتالیا بودم. آقای وزیری ایران بودند. خانم اعتمادی آمریکا بودند. خلاصه جمع شدن ما خیلی مشکل بود و تقریبا به جز یک بار هیچوقت نتوانستیم این قطعات را اجرا کنیم.

بعضی از این قطعات در کنسرت نیویورک و واشنگتن و لس آنجلس و برکلی هم اجرا کردید ...

... بله.

مبنای انتخاب این قطعات چه بوده؟ به انضمام اینها که اضافه شده توی این سی دی؟

کل آلبومی که ۱۲ سال پیش ضبط کردیم تماماً ماهور بود و اصفهان و قطعه‌ای که در دستگاه سه‌گاه و همایون و بیات ترک که جدیداً ساخته شده و اضافه شده. انتخاب هم بر مبنای دو دستگاه ماهور و اصفهان بود و به همین دلیل هم ما تصنیف‌هایی که از سه تا از تصنیف‌هایی که ساخته آقای وزیری بود که در این آلبوم هم خوانده شده و ۱۲ سال پیش هم ضبط کردیم ما این را اجرا کردیم.

ولی انتخاب اینها در واقع بر مبنای این بود که کنسرت هم برنامه‌اش این دو دستگاه ماهور و اصفهان بود. این سی دی یک جور بازنگری کرده و یک جور نگاهی کرده به فرم موسیقی روال قرن بیستم.

به دلیل اینکه در آن دوره امکانات محدودی برای ضبط کردن بود. امکانات ضبط و استودیو اجازه نمی‌داد مثلاً موزیسین‌ها نیم ساعت پشت سر هم ضبط کنند. این است که ما ضبط‌هایی که از اوایل قرن بیستم می‌شنویم مثلاً خیلی از ضبط‌هایی که قمر خوانده یا ظلی خوانده بیشتر از ۱۰ دقیقه یا ۱۵ دقیقه یا ۸ دقیقه یک دستگاه اجرا نشده.

یعنی یک جور مختصر و مفید یک دستگاه مثلاً دستگاه سه گاه آمدند دو تا یا سه تا بیس خوانده شده و هر کدام دو تا یا سه تا از گوشه‌های اصلی آن دستگاه بوده و بعد بلافاصله بعدش یک تصنیف آمده.

این سی دی همان فرم را دنبال کرده. آمده اتفاقاتی را که در این دستگاه می‌افتد در زمان کوتاه‌تر اجرا کرده. این فکر می‌کنم خودش یک فرم سبک می‌داده به موسیقی و خودش یک جور پرنشاط‌تر می‌کند. اتفاقات دیگری در آن هشت دقیقه می‌افتد. اگر قرار باشد این هشت دقیقه بیات ترک می‌تواند مثل یک آلبوم دیگر در نیم ساعت اجرا شود اما این آمده در هشت دقیقه اجرا شده و به همین دلیل توی این هشت دقیقه اتفاقات بیشتری از نظر ملودیک می‌افتد.

اشعار هم کاملاً سنتی است و از شاعران کلاسیک اجرا شده. نوآوری ممکن است در تصنیف‌سازی باشد ولی در آوازها می‌توانم بگویم آوازها خیلی سنتی است ولی همین سنتی بودن یک کمی تکرار حداقل حرکتی که امروز در موسیقی‌مان هست، نیست.

آلبوم پنج تراک است هر تراک به یک دستگاه اختصاص داده شده. تصنیف‌های «مطربا نرمک بزن» یا «من غلام قمرم» -- من البته سازنده این تصنیف‌ها نیستم، ولی -- من هم مثل شما به عنوان شنونده احساس می‌کنم پرنشاط هستند.

فکر می‌کنم به خاطر تنوع ملودیک است که در این تصنیف‌ها هست و برخورد ساده‌ای هست که با اشعار مولانا در عین حال سادگی جنب و جوش و یک حرکت خاص خودش را دارد. کاملاً در مورد خود تصنیف‌ها هم صدق می‌کند. به خصوص همان تصنیف «مطربا نرمک بزن» یا «من غلام قمرم».

این سی دی را از چه طریق می‌شود تهیه کرد؟

در ایران متأسفانه راهی برای تهیه این آلبوم وجود ندارد، ولی برای دوستانی که خارج از ایران هستند از طریق اینترنت هست و سی دی هم به تازگی در جاهای مختلف پخش شده.

پیش‌بینی‌تان این است که در ایران هم کپی شود و پخش شود؟

بله. مثل بقیه آلبوم‌ها، و خوب مردم با لطف و صمیمیت‌شان تصور می‌کنند این یک جور حمایت از موزیسین هست در واقع نیست. آلبوم‌هایی که در ایران فروخته می‌شود من خوشحالم که صدایم به گوش مردم می‌رسد و این آلبوم پخش می‌شود اما متأسفانه هیچ حق مؤلفی وجود ندارد.