حوادث یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ در نیویورک و واشینگتن علاوه بر آن که قربانیان بسیار گرفت، بر اقتصاد اثر گذاشت، و به بیاطمینانی در بین ملتها و دولتها دامن زد، برندگانی هم داشت، افراد، موسسات و کشورهایی که از پیامدهای این حوادث سود فراوان بردند. با ده برنده بزرگ این حوادث در کنار ده بازنده آنها آشنا شوید:
برندگان:
ارگانهای نظامی -امنیتی آمریکا
از زمان حملات یازدهم سپتامبر بودجه نظامی آمریکا به شکل بیسابقهای افزایش یافته است. طی ده سال اخیر این کشور بیش از هفت تریلیون دلار در بخشهای نظامی، امنیتی و جنگ عراق و افغانستان هزینه کرده است. با ایجاد وزارتخانه جدید امنیت ملی و اداره مدیریت اطلاعات و امنیت ابعاد بوروکراسی نظامی - امنیتی آمریکا وسعت یافته است. اکنون قریب به ۹۰۰ هزار نفر در مشاغلی که به نوعی امنیتی تلقی میشوند، در آمریکا مشغول به کار هستند.
ایران
در جریان دو جنگ بزرگ که با نیروی نظامی آمریکا در کشورهای افغانستان و عراق به پیش رفت، دو رژیم متخاصم با ایران، یعنی طالبان در شرق و صدام حسین در غرب، سرنگون شدند. به نظر میرسد که موقعیت و نفوذ منطقهای ایران تحت تاثیر این تغییرات استراتژیک بهبود یافته و علاوه بر این با استفاده از حاکم بودن فضای بحران در منطقه حکومت ایران برنامههای هستهای خود را ادامه میدهد.
شرکتهای خصوصی امنیت و حفاظت
قبل از حملات یازدهم سپتامبر شاید تعداد انگشتشماری از این شرکتها وجود داشت، ولی در سالهای پس از حملات یازده سپتامبر این نوع فعالیتها به تجارتی چندین میلیارد دلاری بدل شده است. بسیای نگران رشد این شرکتها و به کارگیری آنها برای انجام وظایفی هستند که سابقا در حوزه فعالیت نیروهای مسلح و ارگانهای دولتی آمریکا بود.
ولادیمیر پوتین
ولادیمیر پوتین با تکیه بر نتایج موفقیتآمیز کارزار نظامی خود علیه شورشیان چچن توانست برای دور دوم مقام ریاست جمهوری روسیه را کسب کند. قبل از حملات یازدهم سپتامبر غرب از عملکرد روسیه در چچن به شدت انتقاد میکرد. ولی با آغاز دورانی که «کارزار بینالمللی علیه تروریسم» نام گرفت و با توجه به همکاری دولت روسیه در عملیات افغانستان، آمریکا و غرب چشم خود را به روی نقض حقوق بشر در چچن و سایر نقاط روسیه بستند.
بیخدایان
در دوران جنگ سرد معمولا تکیه بر دین و دینباوری یکی از اهرمهای فشار غرب بر جوامع کمونیستی بود. ولی از زمان حملات یازدهم سپتامبر و تشدید فعالیتهای خشونتطلبانه گروههای «دینمدار» زمینه را برای موج جدیدی از نقد مذهب و نقش آن در جامعه فراهم کرده است. بسیاری از فلاسفه، دانشمندان و صاحبنظرانی که از جمله لامذهبها هستند بر ترویج و صراحت اعتقادات خود افزودهاند.
روبوتهای نظامی
در سالهای پایانی قرن بیستم صنایع هوایی آمریکا هواپیماهای بدون سرنشین و قابل کنترل از راه دور را تکمیل کردند که از آنها میتوان برای عملیات تجسسی و دستیابی به اهداف بسیار دوردست استفاده کرد. ده سال پس از آن به نظر میرسد که صنایع پیشرفته دفاعی آمریکا با استفاده از روبوت و تکنولوژی جدید در حال متحول کردن طبیعت جنگ در آینده هستند. در حال حاضر تعداد افرادی که برای هدایت هواپیماهای بدون سرنشین در نیروی هوایی آمریکا تعلیم میبینند از تعداد خلبانها بیشتر است.
ترکیه
دهه گذشته شاهد پیشرفت و تقویت جریان سیاسی اسلامگرا و میانهرو در ترکیه بود که در قالب حزب عدالت و توسعه و به رهبری رجب طیب اردوغان در دو انتخابات سراسری سال ۲۰۰۳ و ۲۰۰۸ اکثریت آرا را به دست آورده است. سیاستمداران حاکم بر ترکیه ضمن حفظ مناسبات خود با ناتو، آمریکا و اتحادیه اروپا روابط خود را با کشورهایی نظیر ایران و روسیه گسترش دادهاند. در ده سال گذشته با توجه به ضعف کشورهایی نظیر عربستان سعودی، مصر و پاکستان، ترکیه توانسته است به الگویی معقول از پیشرفت کشورهای مسلمان بدل شود.
ریاست جمهوری آمریکا
در هفتههای پس از حملات یازدهم سپتامبر مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب دو قانون اختیارات قوه مجریه (ریاست جمهوری) برای مبارزه با القاعده را افزایش داد. اولین مورد اجازه برای به کارگیری نیروی نظامی و دومی تحت عنوان «قانون میهنپرستی» به دولت آمریکا اجازه داد تا تحت لوای پیشگیری از حملات احتمالی به شکل وسیعی ارتباطات شهروندان آن کشور را زیر نظر گرفته و کنترل کند.
دولت اوباما بخشی از این اقدامات را متوقف کرده، ولی در مواردی دیگر مثل استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین همان اختیارات ویژه دستگاههای اطلاعاتی را حفظ کرده است.
ویکیلیکس
وبسایت افشاگر «ویکیلیکس» با افشای صدها و هزارها مدرک طبقهبندی شده در مورد جنگ در افغانستان و عراق در شرایطی که «کارزار بینالمللی علیه تروریسم» هنوز ادامه دارد توانست برای خود شهرت فراوانی کسب کند.
بسیاری در مورد انگیزههای واقعی افرادی که این شبکه را میچرخانند شک و تردید دارند، ولی در هر صورت در فضای ۱۰ سال اخیر هیچ چیزی مثل اطلاعات مربوط به جنگ نمیتواند توجه افکار عمومی را به خود جلب کند.
یوزپلنگ برفی افغانستان
سی سال جنگ در افغانستان نه فقط به مردم و زیرساختهای این کشور، بلکه به حیات وحش این کشور آسیبهای شدیدی زده است. اما تابستان امسال روزنهای از امید باز شد و اداره حفاظت از محیط زیست افغانستان ۳۳ جانور در حال انقراض از جمله یوزپلنگ برفی افغان را در فهرست جانوران حفاظت شده قرار داد. شاید حکم حکومتی را کسی جدی نگیرد، ولی هر گام کوچکی در این زمینه امیدوارکننده است. اخیرا ایجاد پارک ملی در منطقه بامیان به یک چنین امیدواریهایی افزوده است.
بازندگان:
خانواده قربانیان حملات یازدهم سپتامبر
دو هزار و ۸۲۰ نفر بر اثر برخورد هواپیماهای ربوده شده به ساختمانهای مرکز تجارت جهانی در شهر نیویورک و ساختمان پنتاگون در واشینگتن جان خود را از دست دادند. در آن روز یک هزار و ۳۰۰ کودک یتیم شدند. پس از گذشت ۱۰ سال پزشک قانونی شهر نیویورک توانسته است باقیمانده جنازه یک هزار و ۶۰۰ نفر از قربانیان را شناسایی کند. بیدلیل نیست که خانوادههای ۵۰۰ نفر از این قربانیان علیه شرکتهای وابسته به خانواده بن لادن و شاهزادگان عربستان سعودی اعلام جرم کرده و یک تریلیون دلار خسارت طلب کردهاند. هدف از این شکایت پیشگیری از تامین مالی هزینههای حملات آینده است.
القاعده
با وجود آن که شبکه القاعده توانست طرح حملات یازدهم سپتامبر را اجرا کند، در جریان ۱۰ سال گذشته عملا این شبکه نتوانسته است قدرت سابق خود را بازیابد. حمله به افغانستان این گروه را از پایگاه و تاسیسات اصلی خود محروم ساخت. فرد طراح حملات یازدهم سپتامبر «خالد شیخ محمد» در اسارت آمریکاست و تعداد زیادی از نفرات ارشد این شبکه یا کشته یا بازداشت شدهاند. و بالاخره شخص بن لادن نیز چند ماه پیش در جریان عملیات کماندوهای آمریکایی کشته شد.
پاکستان
پاکستان بیش از هر کشور دیگری تحت تاثیر بحرانهای مذهبی و سیاسی قرار گرفته است که در پی حملات یازدهم سپتامبر گسترش یافت. طی ۱۰ سال اخیر بیش از ۳۰ هزار نفر در اثر حملات تروریستی در پاکستان کشته شدهاند، از جمله بینظیر بوتو، یکی از نخست وزیران سابق، و تعداد زیادی از سیاستمداران و چهرههای فرهنگی و مذهبی در این کشور. گسترش بحران در پاکستان و حملات آمریکا به مناطق مرزی آن کشور با افغانستان موج جدیدی از گرایش به اسلامگرایی خشونتطلب را دامن زده است.
خانوادههای نیروهای مسلح آمریکا
در جریان جنگهایی که در چهارچوب «کارزار بینالمللی علیه تروریسم» آغاز شده و همچنان ادامه دارند بیش از شش هزار نفر از نیروهای مسلح آمریکا کشته و قریب به ۴۳ هزار نفر مجروح شدهاند. برخی از این مجروحان برای همیشه از کار افتاده و بخشی از بدن خود را از دست دادهاند. تعداد زیاد مجروحان این جنگها به سیستم بهداشت و درمان آمریکا فشار زیادی وارد کرده است. در مقایسه با فشارهایی که اعضای نیروهای مسلح و خانوادههای آنها طی ۱۰ سال اخیر تحمل کردهاند غیرنظامیان آمریکا برای پیشبرد این جنگها فداکاری ناچیزی از خود نشان دادهاند.
شهر نیویورک
حدود دو هزار و ۷۵۰ نفر از قربانیان حملات یازدهم سپتامبر در ساختمان مرکز تجارت جهانی کشته شدند. در این حادثه حدود ۴۵۰ مامور آتشنشانی و ۶۰ مامور پلیس شهر نیویورک نیز کشته شدند. قربانیان شهر نیویورک اهل ۷۰ کشور مختلف جهان بوده و به خوبی ترکیب چندین فرهنگی این شهر را نشان میداد. حدود نیم میلیون نفر از اهالی این شهر دچار نارساییهای روحی روانی شده که به افسردگی و اضطراب ناشی از حوادث هولناک مربوط میشود. صدها نفر از اعضای اولین گروههای امداد که به محل انفجار رسیدند تحت تاثیر استشمام گازهای سمی به سرطان و سایر بیماریهای ریوی مبتلا شده و از آن عده تاکنون صدها نفر درگذشتهاند. البته به سختی میتوان تعیین کرد که تمامی این موارد به پیامدهای حملات یازدهم سپتامبر مربوط است یا خیر.
اسلامگرایان و مسلمانان میانهرو
به دنبال حوادث یازده سپتامبر بسیاری از مسلمانان ساکن غرب به خصوص آمریکا و بریتانیا تحت فشار، اذیت و آزار و حتی حملات کینهتوزانه قرار گرفتند. با وجود آن که بسیاری از نهادها و انجمنهای اسلامی حملات یازدهم سپتامبر را محکوم کردند، افکار عمومی جوامع غربی بیشتر روی جریانات اسلامی تندرو و احساسات ضد غربی موجود در کشورهای مسلمان تمرکز میکرد.
اما به مرور زمان به نظر میرسد که جریاناتی مثل القاعده که در دهههای قبلی در میان جوانان تندرو محبوبیت پیدا کرده بودند اکنون منزوی شدهاند. نمونه «جنبش سبز» ایران و اعتراضات موسوم به «بهار عرب» در کشورهای خاورمیانه نشان میدهد که موج جدید فعالان سیاسی و مدنی در این کشورها به سوی تحولات صلحطلبانه و دموکراتیک گرایش پیدا کردهاند.
مسافران هوایی
قبل از حملات یازدهم سپتامبر در پروازهای داخلی آمریکا فقط ۱۰ درصد از چمدانها برای یافتن اسلحه یا مواد منفجره کنترل میشد. چند هفته پس از این حملات پرزیدنت بوش با امضای فرمانی دستور داد که این کنترل تشدید شود و از آن زمان به بعد در آمریکا و سپس در بسیاری از کشورهای جهان صفهای طولانی برای کنترل چمدانها و مسافران تشکیل شد.
به نظر میرسد که این اقدامات توانسته است از چند مورد حمله تروریستی محدود در مسیر پروازها در کشورهای غربی و آمریکا پیشگیری کند. اما آن طور که برخی از خبرنگاران زیرک مدعی میشوند با وجود این سیستمهای شدید کنترل هنوز هم میتوان برخی اشیای مشکوک را وارد هواپیماها کرد.
سیستم نقل و انتقال پول مرسوم در برخی از کشورهای اسلامی
در گذشته سیستم حواله که در اکثر کشورهای خاورمیانه و آسیای جنوبی مرسوم است هیچ گاه مورد سوء ظن یا کنترل قرار نگرفته بود. اما افشای این اطلاعات که شبکه القاعده از این روش استفاده میکرده باعث شد که آمریکا و بسیای از دولتهای منطقه آن را جدی بگیرند. بعدها مشخص شد که بسیاری از جنگسالاران افغان که در قاچاق مواد مخدر دست دارند از همین سیستم استفاده میکنند. سازمان اطلاعاتی آمریکا اکنون با روشهای دیجیتال این نقل و انتقالها را زیر نظر دارد.
صلحطلبان
صلحطلبان هنوز هم فعالاند، ولی شکی نیست که در ۱۰ سال اخیر ترویج این ایده و مخالفت با جنگ کار بسیار دشواری بود. برای مثال، در آمریکا تحت تاثیر گسترش احساسات میهنپرستانه هزاران نفر از دانشجویان به جای رفتن به تظاهرات در دفاع از صلح در نیروهای مسلح ثبت نام کرده و آماده رفتن به جنگ شدند. اما کسانی که در یک چنین شرایط دشواری به مرام صلحطلبانه خود وفادار ماندند منزلت و احترام بیشتری پیدا کردند. بخشی از اعضای خانوادههای قربانیان حملات یازدهم سپتامبر گروهی تشکیل دادهاند به نام «خانوادههای یازدهم سپتامبر در دفاع از آیندهای صلحآمیز».
عربستان سعودی
اسامه بن لادن سعی کرد تمام یا اکثر هواپیماربایان در حملات یازدهم سپتامبر شهروند عربستان سعودی باشند تا به دنبال وقوع این حملات مناسبات آمریکا و عربستان را تیره کند. با وجود آن که واشینگتن و ریاض توانستند مناسبات خود را به شکلی عادی ادامه دهند، افکار عمومی آمریکا به خاطر حمایت مالی و حضور شهروندان آن کشور به شدت علیه عربستان سعودی تحریک شد.
پس از گذشت ۱۰ سال و در شرایطی که تمایل به اصلاحات در کشورهای عربی رو به گسترش است هنوز هم گروههایی شبیه به القاعده در فکر سرنگون کردن حکومت خاندان آل سعود هستند. آینده حکومت عربستان چندان تثبیت شده به نظر نمیرسد.
برندگان:
ارگانهای نظامی -امنیتی آمریکا
از زمان حملات یازدهم سپتامبر بودجه نظامی آمریکا به شکل بیسابقهای افزایش یافته است. طی ده سال اخیر این کشور بیش از هفت تریلیون دلار در بخشهای نظامی، امنیتی و جنگ عراق و افغانستان هزینه کرده است. با ایجاد وزارتخانه جدید امنیت ملی و اداره مدیریت اطلاعات و امنیت ابعاد بوروکراسی نظامی - امنیتی آمریکا وسعت یافته است. اکنون قریب به ۹۰۰ هزار نفر در مشاغلی که به نوعی امنیتی تلقی میشوند، در آمریکا مشغول به کار هستند.
ایران
در جریان دو جنگ بزرگ که با نیروی نظامی آمریکا در کشورهای افغانستان و عراق به پیش رفت، دو رژیم متخاصم با ایران، یعنی طالبان در شرق و صدام حسین در غرب، سرنگون شدند. به نظر میرسد که موقعیت و نفوذ منطقهای ایران تحت تاثیر این تغییرات استراتژیک بهبود یافته و علاوه بر این با استفاده از حاکم بودن فضای بحران در منطقه حکومت ایران برنامههای هستهای خود را ادامه میدهد.
شرکتهای خصوصی امنیت و حفاظت
قبل از حملات یازدهم سپتامبر شاید تعداد انگشتشماری از این شرکتها وجود داشت، ولی در سالهای پس از حملات یازده سپتامبر این نوع فعالیتها به تجارتی چندین میلیارد دلاری بدل شده است. بسیای نگران رشد این شرکتها و به کارگیری آنها برای انجام وظایفی هستند که سابقا در حوزه فعالیت نیروهای مسلح و ارگانهای دولتی آمریکا بود.
ولادیمیر پوتین
ولادیمیر پوتین با تکیه بر نتایج موفقیتآمیز کارزار نظامی خود علیه شورشیان چچن توانست برای دور دوم مقام ریاست جمهوری روسیه را کسب کند. قبل از حملات یازدهم سپتامبر غرب از عملکرد روسیه در چچن به شدت انتقاد میکرد. ولی با آغاز دورانی که «کارزار بینالمللی علیه تروریسم» نام گرفت و با توجه به همکاری دولت روسیه در عملیات افغانستان، آمریکا و غرب چشم خود را به روی نقض حقوق بشر در چچن و سایر نقاط روسیه بستند.
بیخدایان
در دوران جنگ سرد معمولا تکیه بر دین و دینباوری یکی از اهرمهای فشار غرب بر جوامع کمونیستی بود. ولی از زمان حملات یازدهم سپتامبر و تشدید فعالیتهای خشونتطلبانه گروههای «دینمدار» زمینه را برای موج جدیدی از نقد مذهب و نقش آن در جامعه فراهم کرده است. بسیاری از فلاسفه، دانشمندان و صاحبنظرانی که از جمله لامذهبها هستند بر ترویج و صراحت اعتقادات خود افزودهاند.
روبوتهای نظامی
در سالهای پایانی قرن بیستم صنایع هوایی آمریکا هواپیماهای بدون سرنشین و قابل کنترل از راه دور را تکمیل کردند که از آنها میتوان برای عملیات تجسسی و دستیابی به اهداف بسیار دوردست استفاده کرد. ده سال پس از آن به نظر میرسد که صنایع پیشرفته دفاعی آمریکا با استفاده از روبوت و تکنولوژی جدید در حال متحول کردن طبیعت جنگ در آینده هستند. در حال حاضر تعداد افرادی که برای هدایت هواپیماهای بدون سرنشین در نیروی هوایی آمریکا تعلیم میبینند از تعداد خلبانها بیشتر است.
ترکیه
دهه گذشته شاهد پیشرفت و تقویت جریان سیاسی اسلامگرا و میانهرو در ترکیه بود که در قالب حزب عدالت و توسعه و به رهبری رجب طیب اردوغان در دو انتخابات سراسری سال ۲۰۰۳ و ۲۰۰۸ اکثریت آرا را به دست آورده است. سیاستمداران حاکم بر ترکیه ضمن حفظ مناسبات خود با ناتو، آمریکا و اتحادیه اروپا روابط خود را با کشورهایی نظیر ایران و روسیه گسترش دادهاند. در ده سال گذشته با توجه به ضعف کشورهایی نظیر عربستان سعودی، مصر و پاکستان، ترکیه توانسته است به الگویی معقول از پیشرفت کشورهای مسلمان بدل شود.
ریاست جمهوری آمریکا
در هفتههای پس از حملات یازدهم سپتامبر مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب دو قانون اختیارات قوه مجریه (ریاست جمهوری) برای مبارزه با القاعده را افزایش داد. اولین مورد اجازه برای به کارگیری نیروی نظامی و دومی تحت عنوان «قانون میهنپرستی» به دولت آمریکا اجازه داد تا تحت لوای پیشگیری از حملات احتمالی به شکل وسیعی ارتباطات شهروندان آن کشور را زیر نظر گرفته و کنترل کند.
دولت اوباما بخشی از این اقدامات را متوقف کرده، ولی در مواردی دیگر مثل استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین همان اختیارات ویژه دستگاههای اطلاعاتی را حفظ کرده است.
ویکیلیکس
وبسایت افشاگر «ویکیلیکس» با افشای صدها و هزارها مدرک طبقهبندی شده در مورد جنگ در افغانستان و عراق در شرایطی که «کارزار بینالمللی علیه تروریسم» هنوز ادامه دارد توانست برای خود شهرت فراوانی کسب کند.
بسیاری در مورد انگیزههای واقعی افرادی که این شبکه را میچرخانند شک و تردید دارند، ولی در هر صورت در فضای ۱۰ سال اخیر هیچ چیزی مثل اطلاعات مربوط به جنگ نمیتواند توجه افکار عمومی را به خود جلب کند.
یوزپلنگ برفی افغانستان
سی سال جنگ در افغانستان نه فقط به مردم و زیرساختهای این کشور، بلکه به حیات وحش این کشور آسیبهای شدیدی زده است. اما تابستان امسال روزنهای از امید باز شد و اداره حفاظت از محیط زیست افغانستان ۳۳ جانور در حال انقراض از جمله یوزپلنگ برفی افغان را در فهرست جانوران حفاظت شده قرار داد. شاید حکم حکومتی را کسی جدی نگیرد، ولی هر گام کوچکی در این زمینه امیدوارکننده است. اخیرا ایجاد پارک ملی در منطقه بامیان به یک چنین امیدواریهایی افزوده است.
بازندگان:
خانواده قربانیان حملات یازدهم سپتامبر
خانوادههای قربانیان حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر که در محل حادثه جمع شدهاند از بزرگترین بازندگان این حوادث هستند
دو هزار و ۸۲۰ نفر بر اثر برخورد هواپیماهای ربوده شده به ساختمانهای مرکز تجارت جهانی در شهر نیویورک و ساختمان پنتاگون در واشینگتن جان خود را از دست دادند. در آن روز یک هزار و ۳۰۰ کودک یتیم شدند. پس از گذشت ۱۰ سال پزشک قانونی شهر نیویورک توانسته است باقیمانده جنازه یک هزار و ۶۰۰ نفر از قربانیان را شناسایی کند. بیدلیل نیست که خانوادههای ۵۰۰ نفر از این قربانیان علیه شرکتهای وابسته به خانواده بن لادن و شاهزادگان عربستان سعودی اعلام جرم کرده و یک تریلیون دلار خسارت طلب کردهاند. هدف از این شکایت پیشگیری از تامین مالی هزینههای حملات آینده است.
القاعده
اسامه بن لادن، رهبر القاعده،پس از حوادث ۱۱ سپتامبر سالها در خفا زندگی کرد تا این که به دست کماندوهای آمریکایی کشته شد
با وجود آن که شبکه القاعده توانست طرح حملات یازدهم سپتامبر را اجرا کند، در جریان ۱۰ سال گذشته عملا این شبکه نتوانسته است قدرت سابق خود را بازیابد. حمله به افغانستان این گروه را از پایگاه و تاسیسات اصلی خود محروم ساخت. فرد طراح حملات یازدهم سپتامبر «خالد شیخ محمد» در اسارت آمریکاست و تعداد زیادی از نفرات ارشد این شبکه یا کشته یا بازداشت شدهاند. و بالاخره شخص بن لادن نیز چند ماه پیش در جریان عملیات کماندوهای آمریکایی کشته شد.
پاکستان
پاکستان بیش از هر کشور دیگری تحت تاثیر بحرانهای مذهبی و سیاسی قرار گرفته است که در پی حملات یازدهم سپتامبر گسترش یافت. طی ۱۰ سال اخیر بیش از ۳۰ هزار نفر در اثر حملات تروریستی در پاکستان کشته شدهاند، از جمله بینظیر بوتو، یکی از نخست وزیران سابق، و تعداد زیادی از سیاستمداران و چهرههای فرهنگی و مذهبی در این کشور. گسترش بحران در پاکستان و حملات آمریکا به مناطق مرزی آن کشور با افغانستان موج جدیدی از گرایش به اسلامگرایی خشونتطلب را دامن زده است.
خانوادههای نیروهای مسلح آمریکا
در جریان جنگهایی که در چهارچوب «کارزار بینالمللی علیه تروریسم» آغاز شده و همچنان ادامه دارند بیش از شش هزار نفر از نیروهای مسلح آمریکا کشته و قریب به ۴۳ هزار نفر مجروح شدهاند. برخی از این مجروحان برای همیشه از کار افتاده و بخشی از بدن خود را از دست دادهاند. تعداد زیاد مجروحان این جنگها به سیستم بهداشت و درمان آمریکا فشار زیادی وارد کرده است. در مقایسه با فشارهایی که اعضای نیروهای مسلح و خانوادههای آنها طی ۱۰ سال اخیر تحمل کردهاند غیرنظامیان آمریکا برای پیشبرد این جنگها فداکاری ناچیزی از خود نشان دادهاند.
شهر نیویورک
حدود دو هزار و ۷۵۰ نفر از قربانیان حملات یازدهم سپتامبر در ساختمان مرکز تجارت جهانی کشته شدند. در این حادثه حدود ۴۵۰ مامور آتشنشانی و ۶۰ مامور پلیس شهر نیویورک نیز کشته شدند. قربانیان شهر نیویورک اهل ۷۰ کشور مختلف جهان بوده و به خوبی ترکیب چندین فرهنگی این شهر را نشان میداد. حدود نیم میلیون نفر از اهالی این شهر دچار نارساییهای روحی روانی شده که به افسردگی و اضطراب ناشی از حوادث هولناک مربوط میشود. صدها نفر از اعضای اولین گروههای امداد که به محل انفجار رسیدند تحت تاثیر استشمام گازهای سمی به سرطان و سایر بیماریهای ریوی مبتلا شده و از آن عده تاکنون صدها نفر درگذشتهاند. البته به سختی میتوان تعیین کرد که تمامی این موارد به پیامدهای حملات یازدهم سپتامبر مربوط است یا خیر.
اسلامگرایان و مسلمانان میانهرو
به دنبال حوادث یازده سپتامبر بسیاری از مسلمانان ساکن غرب به خصوص آمریکا و بریتانیا تحت فشار، اذیت و آزار و حتی حملات کینهتوزانه قرار گرفتند. با وجود آن که بسیاری از نهادها و انجمنهای اسلامی حملات یازدهم سپتامبر را محکوم کردند، افکار عمومی جوامع غربی بیشتر روی جریانات اسلامی تندرو و احساسات ضد غربی موجود در کشورهای مسلمان تمرکز میکرد.
اما به مرور زمان به نظر میرسد که جریاناتی مثل القاعده که در دهههای قبلی در میان جوانان تندرو محبوبیت پیدا کرده بودند اکنون منزوی شدهاند. نمونه «جنبش سبز» ایران و اعتراضات موسوم به «بهار عرب» در کشورهای خاورمیانه نشان میدهد که موج جدید فعالان سیاسی و مدنی در این کشورها به سوی تحولات صلحطلبانه و دموکراتیک گرایش پیدا کردهاند.
مسافران هوایی
قبل از حملات یازدهم سپتامبر در پروازهای داخلی آمریکا فقط ۱۰ درصد از چمدانها برای یافتن اسلحه یا مواد منفجره کنترل میشد. چند هفته پس از این حملات پرزیدنت بوش با امضای فرمانی دستور داد که این کنترل تشدید شود و از آن زمان به بعد در آمریکا و سپس در بسیاری از کشورهای جهان صفهای طولانی برای کنترل چمدانها و مسافران تشکیل شد.
به نظر میرسد که این اقدامات توانسته است از چند مورد حمله تروریستی محدود در مسیر پروازها در کشورهای غربی و آمریکا پیشگیری کند. اما آن طور که برخی از خبرنگاران زیرک مدعی میشوند با وجود این سیستمهای شدید کنترل هنوز هم میتوان برخی اشیای مشکوک را وارد هواپیماها کرد.
سیستم نقل و انتقال پول مرسوم در برخی از کشورهای اسلامی
در گذشته سیستم حواله که در اکثر کشورهای خاورمیانه و آسیای جنوبی مرسوم است هیچ گاه مورد سوء ظن یا کنترل قرار نگرفته بود. اما افشای این اطلاعات که شبکه القاعده از این روش استفاده میکرده باعث شد که آمریکا و بسیای از دولتهای منطقه آن را جدی بگیرند. بعدها مشخص شد که بسیاری از جنگسالاران افغان که در قاچاق مواد مخدر دست دارند از همین سیستم استفاده میکنند. سازمان اطلاعاتی آمریکا اکنون با روشهای دیجیتال این نقل و انتقالها را زیر نظر دارد.
صلحطلبان
صلحطلبان هنوز هم فعالاند، ولی شکی نیست که در ۱۰ سال اخیر ترویج این ایده و مخالفت با جنگ کار بسیار دشواری بود. برای مثال، در آمریکا تحت تاثیر گسترش احساسات میهنپرستانه هزاران نفر از دانشجویان به جای رفتن به تظاهرات در دفاع از صلح در نیروهای مسلح ثبت نام کرده و آماده رفتن به جنگ شدند. اما کسانی که در یک چنین شرایط دشواری به مرام صلحطلبانه خود وفادار ماندند منزلت و احترام بیشتری پیدا کردند. بخشی از اعضای خانوادههای قربانیان حملات یازدهم سپتامبر گروهی تشکیل دادهاند به نام «خانوادههای یازدهم سپتامبر در دفاع از آیندهای صلحآمیز».
عربستان سعودی
اسامه بن لادن سعی کرد تمام یا اکثر هواپیماربایان در حملات یازدهم سپتامبر شهروند عربستان سعودی باشند تا به دنبال وقوع این حملات مناسبات آمریکا و عربستان را تیره کند. با وجود آن که واشینگتن و ریاض توانستند مناسبات خود را به شکلی عادی ادامه دهند، افکار عمومی آمریکا به خاطر حمایت مالی و حضور شهروندان آن کشور به شدت علیه عربستان سعودی تحریک شد.
پس از گذشت ۱۰ سال و در شرایطی که تمایل به اصلاحات در کشورهای عربی رو به گسترش است هنوز هم گروههایی شبیه به القاعده در فکر سرنگون کردن حکومت خاندان آل سعود هستند. آینده حکومت عربستان چندان تثبیت شده به نظر نمیرسد.