آيا رخدادهای اوکراين را می توان «جنگ داخلی» ناميد يا يک «کودتا»؟ آيا «شورشی تروريستی» را به نظاره نشسته ايم يا «خيزشی فاشيستی» را؟ در اين مطلب راديو اروپای آزاد/ راديو آزادی به بررسی واژه ها و عباراتی پرداخته که اين روزها برای توصيف تحولات اوکراين مورد استفاده قرار می گيرند.
جنگ داخلی
در هفته های اخير بسياری از شخصيت ها اوضاع اوکراين را «جنگ داخلی» خوانده اند، ازرهبران اوکراين تا مقام های ارشد کشورهای عضو اتحاديه اروپا و روسيه. لئونيد کراوچوک، نخستين رئيس جمهوری اوکراين پس از به استقلال رسيدن اين کشور جزو اولين کسانی بود که هنگام بحث بر سر عفو معترضان زندانی در پارلمان اوکراين رسماً هشدار داد که، به گفته او، «کشور در آستانه جنگی داخلی» قرار گرفته است.
در پی درگيری های خشونت آميز کیِف در شانزدهم فوريه (۲۷ بهمن)، ويتالی کليتچکو، رهبر مخالفان در مصاحبه با يک شبکه تلويزيون محلی درباره «سناريوی توسل به زور» ابراز نگرانی کرد، وی در ادامه «احتمال بروز جنگی داخلی» را منتفی ندانست.
خارج از مرزهای اوکراين، روز ۱۹ فوريه (۳۰ بهمن)، ميلان چووانِک، وزير کشور جمهوری چک در گفت و گو با خبرنگاران گفت که «جنگی داخلی [در اوکراين] آغاز شده است».
دونالد تاسک، نخست وزير لهستان هم در همان روز در نطق خود خطاب به پارلمان اين کشور اظهار داشت: «چه بسا نخستين ساعت جنگی داخلی را شاهد باشيم.»
تاسک اندکی بعد در مقابل دوربين تلويزيون رسمی لهستان اعلام کرد: «هرلحظه امکان دارد که شورش ها و تنش در اوکراين شرقی، و همچنين در اوکراين غربی، به چنان رويارويی بدل شود که هيچ کس توانايی کنترل آن را نداشته باشد.»
«تروريست ها»، «باج گيرها» و «توسری خورها»
اولکساندر لوکيانچنکو، شهردار دونتسک، بزرگترين شهر اوکراين، در ۱۹ فوريه (۳۰ بهمن) با طرح اتهام «تروريسم» عليه رهبران معترضان، بازداشت آنها را خواستار شد. لوکيانچنکو به خبرنگاران گفت: «نمی شود با تروريست ها مذاکره کرد.»
اما به رغم فراخوان اتحاديه اروپا به خويشتنداری طرفين، ديميتری مدوديف، نخست وزير روسيه، روز ۲۰ فوريه، يکم اسفند ماه، با افزايش فشار بر پرزيدنت يانوکوويچ برای برقراری نظم، گفت که روسيه مايل است دولتی قدرتمند، و نه «توسری خور» را در اوکراين شاهد باشد.
همان روز، سرگئی لاوروف، وزير خارجه روسيه، تحريم صدور رواديد ايالات متحده عليه مقام های اوکراينی و تهديد به وضع ديگر انواع تحريم ها را «باج گيری» ناميد.
«کودتای فاشيستی»
حضور شبه نظاميان دست راستی در ميان معترضان به مقام های روس و اوکراينی و رسانه ها اين فرصت را داد که اپوزيسيون اوکراين را گروهی تندرو ترسيم کنند.
ويتالی چرکين، نماينده دائم روسيه در سازمان ملل متحده، روز ۱۹ فوريه (۳۰ بهمن) در مصاحبه با شبکه «سی ان ان» گفت: «برخی از آنها به وضوح - با توجه به شعارهايی که در خيابان می شنويم يا آنچه درباره اين سازمان ها می دانيم - افراطی هايی تحت تأثير فاشيسم هستند.»
باز هم در همان روز، الکساندر لوکاشويچ، سخنگوی وزارت خارجه روسيه، در صفحه توئيتر خود «اعمال تندروها و افراطيون» را به شدت محکوم کرد که، به گفته او، مسؤوليت اصلی «خشونت، خونريزی و هرج و مرج» در اوکراين به عهده آنها است.
تاريخچه
در بريتانيا، اتحاد دست چپی های افراطی مخالف اتحاديه اروپا، موسوم به «No۲EU»، اعتراض های اوکراين را «اتحاد نامقدس محافظه کاران، فاشيست ها و گروه های کينه جو» خواند که به دنبال ايجاد تقديس چهره «همدستان سابق نازی ها» هستند.
در مطبوعات روسيه، نشريه «کومسومولسکايا پراودا» مورخه ۲۱ فوريه (دوم اسفند ماه) اين جمله را تيتر زد: «بعد از فتح اوکراين، باندروفسکی سراغ روسيه می رود.»
استپان باندرا رهبر جنبش ملی گرای اوايل و اواسط قرن بيستم اوکراين بود، نام «باندروفسکی» اغلب توسط روس ها برای تحقير ملی گراهای اوکراينی استفاده می شود.
سايت «گِزيتِر»، که در بيشکک مستقر است، در هفتم فوريه (۱۸ بهمن)، آينده يانوکويچ را به دو رئيس جمهوری سابق قرقيزستان تشبيه کرد. مطلب «گِزيتِر» با اين عنوان منتشر شده بود: «يانوکويچ برابر است با باکيف و آقايف روی هم.»
«کورمانبک باکيف» و «عسکر آقايف» هر دو در نتيجه اعتراض های ضد دولتی سرنگون شدند.
مسأله تجزيه
با افزايش خشونت در اوکراين، مسأله تجزيه اين کشور نيز مطرح شد. از مهم ترين تحولات در اين باره اعلام نظر ولاديمير کُنستانتينوف، رئيس پارلمان محلی منطقه «کريمه»، بود که در گفت و گو با صدای روسيه در ۲۰ فوريه اعلام کرد که احتمال دارد در صورت تشديد تنش ها اين جمهوری خودمختار تصميم به جدايی از اوکراين بگيرد.
رئيس پارلمان «کريمه» گفت: «چنين احتمالی در صورت تجزيه کشور وجود دارد، به هر حال، روند امور به آن سمت و سو می رود.»
در واکنش در ۲۰ فوريه، روزنامه «فاينشال تايمز»، به نقل از يک مقام ارشد دولت روسيه نوشت که مسکو آمادگی دارد برای حفاظت از جمعيت روس های ساکن کريمه و مقر نظامی خود در آن منطقه به اقدام نظامی متوسل شود.
مقام روس - که فاينشال تايمز به نام وی اشاره ای نکرد، - گفت «تجزيه اوکراين يک جنگ را رقم خواهد زد،» وی در ادامه افزود اوکراين «کريمه را از دست خواهد داد چون ما وارد عمل خواهيم شد و همان طور که در مورد گرجستان عمل کرديم، از اين منطقه نيز محافظت خواهيم کرد».
