لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
سه شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۲۰:۰۰

وزير دفاع بودن در ايران


حسين دهقان
حسين دهقان
وزير دفاع بودن در ايران، يعنی برخورداری از توان و قدرت هماهنگی همزمان با حداقل شش نهاد قدرتمند در ساختار قدرت جمهوری اسلامی. رهبری، رييس جمهوری،مجلس ، ستاد کل نيروهای مسلح ، سپاه پاسداران و ارتش.

اولين رييس وزير دفاع ،رهبری است. رهبر طبق قانون اساسی فرمانده کل نيروهای مسلح است و وزير دفاع نمی تواند بدون هماهنگی با او تعيين و معرفی شود. اگر وزير دفاع نظامی باشد اجازه رهبر هم برای جابجايی او از نيروهای مسلح به دولت ضروری می شود.

رييس جمهوری،دومين رييس وزير دفاع است. وزير دفاع بايد با رييس جمهور و برنامه هايش هماهنگ باشد و البته با ساير وزرا که قرار است ارکست همنواز باشند.

وزير دفاع رای اعتماد مجلسی ها را نيز می خواهد. حتی پس ازکسب رای اعتماد،شايد کار هر وزير دفاعی با مجلس سخت تر هم باشد. زيرا او بايد پاسخگوی سوالات احتمالی و حتی استيضاح نمايندگان درباره اقدامات نظاميان از جمله سپاه و ارتش و ستاد کل نيروهای مسلح باشد و سختی اين پاسخگويی هنگامی بيشتر می شود که او نه فرمانده سپاه است و نه فرمانده ارتش و نه رييس ستاد نيروهای مسلح.
اولين رييس وزير دفاع،رهبری است. رهبر طبق قانون اساسی فرمانده کل نيروهای مسلح است و وزير دفاع نمی تواند بدون هماهنگی با او تعيين و معرفی شود. اگر وزير دفاع نظامی باشد اجازه رهبر هم برای جابجايی او از نيروهای مسلح به دولت ضروری می شود.

چهارم اينکه وزير دفاع بايد با رييس ستاد کل نيروهای مسلح و زير مجموعه عريض و طويل او هماهنگ باشد و اگر غير از اين باشد بسياری از کارها بر زمين می ماند از جمله تنظيم بخش دفاعی بودجه سالانه و ارائه آن به دولت و مجلس که با هماهنگی ستاد کل نيروهای مسلح و از طريق وزير دفاع به دولت می رود و از دولت به مجلس و دوباره از همين مسير قانونی از مجلس و دولت به نيروهای مسلح بر می گردد.

پنجمين نهاد سپاه پاسداران است که نيرومند ترين بخش نيروهای مسلح است و وزارت دفاع نيزقرار است پشتيبان آن باشد و البته نهاد ششم که ارتش است و وزارت دفاع پشتيبان آن نيز بايد باشد.

با چنين ساختاری، اگر وزير دفاع ايران خود شخصيتی قدرتمند و معتبر بين سياستمداران و نظاميان نباشد، وظيفه اش منحصر می شود به هماهنگ کردن خود و وزارتخانه اش با اين شش نهاد قدرتمند والبته رييسی برای معاونين وکارکنان خود.

اما در اين ساختار و وضعيت، جايگاه حسين دهقان وزير دفاع جديد ايران در دولت حسن روحانی که از مجلس نهم رای اعتماد گرفت ،کجاست؟او فقط رييسی برای کارکناش است يا وزيری قدرتمند در ساختار قدرت جمهوری اسلامی ؟

سرتيپ حسين دهقان اصفهانی الاصل و يکی از سرداران ارشد سپاه پاسداران است.
فرماندهی از نسل اول فرماندهان سپاه پاسداران که همچون اکثر آنها در دهه ششم عمرخويش است.

فرماندهانی همچون محسن رضايی، علی شمخانی، غلامعلی رشيد و رحيم صفوی. حسين دهقان و هيچيک ديگر از اين فرماندهان ،اعتبار نظامی خود در ايران کنونی را فقط از حکم های آيت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی بدست نياورده اند.

اعتبار آنها در بين نظاميان پيش از حکم رهبر، از جنگيدنشان در ميدان جنگ هشت ساله با عراق بدست آمده است. به استناد خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی فرمانده ارشد ايران در جنگ با عراق تقريبا هيچيک از اين فرماندهان ارشد سپاه در آن دوران دهه ۶۰ و جنگ با عراق ،صميميتی با آِيت الله خامنه ای نداشتند و گاه حتی از منتقدين او بوده ا ند و به هاشمی رفسنجانی نزديک تر.
جنگ که تمام شد و آيت الله خامنه ای رهبر و فرمانده کل نيروهای مسلح شد، فرماندهان قدرتمند سپاه به احترام و اطاعت فرمانده جديد نيروهای مسلح روی آوردند و حسين دهقان نيز چنين کرد.

جنگ که تمام شد و آيت الله خامنه ای رهبر و فرمانده کل نيروهای مسلح شد، فرماندهان قدرتمند سپاه به احترام و اطاعت فرمانده جديد نيروهای مسلح روی آوردند و حسين دهقان نيز چنين کرد.

اکنون نيز نشانه ای از چالشهای شخصی حسين دهقان با رهبر ايران در دست نيست ولی او را بايد از همان فرماندهانی دانست که اعتبار خود را از جنگيدن در ميدان رزم بدست آورده اند اما رابطه رسمی وجديدی را نيز با رهبر ايران برای خود تعريف کرده اند.

رابطه سرتيپ دهقان با حسن روحانی رييس جمهوری نيز به دورانی بر می گردد که حسن روحانی به عنوان دستيار ارشد هاشمی رفسنجانی فرمانده جنگ عمل می کرد .حسين دهقان از فرماندهان ارشد سپاه بود و حسن روحانی دستيار هاشمی درقرارگاه های جنگی در بررسی و تصويب طرح های عملياتی نظاميان و عمدتا سپاه پاسداران.

در سال هايی نخست و ميانی دهه ۶۰که روحانی رييس کميسيون دفاع مجلس بود ، حسين دهقان فرمانده سپاه تهران بود و لبنان. لبنانی که وزير دفاع دوم دولت محمود احمدی نژاد يعنی احمد وحيدی نيز مدتی پس از حسين دهقان در اواسط دهه ۱۹۸۰ ميلادی به عنوان فرمانده نيروی تازه تشکيل قدس در آنجا فعال بود.هنگام تشکيل قرارگاه جنگی خاتم الانبيا در اواخر جنگ ايران و عراق نيز، حسن روحانی فرمانده پدافند کشور شده بود و همان ايام حسين دهقان جانشين موسی رفان در نيروی هوايی تازه تشکيل سپاه بود.

در اواخر دهه ۶۰ و اوايل دهه ۷۰ که حسن روحانی دبير شورای امنيت ملی در دولت اکبر هاشمی رفسنجانی شد ، حسين دهقان فرمانده نيروی هوايی سپاه بود که بخشی از وظايف آن در حفاظت هوايی از تهران با شورای عالی امنيت مرتبط بود.

در دهه ۸۰ نيز حسين دهقان و حسن روحانی در مجمع تشخيص مصلحت نظام همکار بودند.

حسن روحانی رييس مرکز تحقيقات استراتژيک بود و حسين دهقان همراه با برخی ديگر از فرماندهان پيشين سپاه در تيم محسن رضايی دبير مجمع تشخيص مصلحت و سمت حسين دهقان، رييس کميسيون سياسی- دفاعی بود.

اما رابطه حسين دهقان و فرماندهان قدرتمند سپاه با ستاد کل نيروهای مسلح و رييس آن سرلشکر حسن فيروز آبادی را بايد رابطه خاص و متفاوتی دانست.

خاص از اين لحاظ که فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ممکن است رياست حسن فيروز آبادی بر ستادکل نيروهای مسلح را به حکم آيت الله خامنه ای پذيرفته باشند اما از نگاه اين سرداران که ستاره هايشان را مديون جنگيدن در ميدان های رزم هستند، حسن فيروزآبادی نه يک روز در سپاه بوده و نه در ارتش و نه فرمانده جنگی.

فرماندهان ارشد سپاه از جمله حسين دهقان وغالب آنها که دهه ۶۰ را درک کرده اند می دانند که حسن فيروزآبادی نماينده ارشد وزارتخانه های دولت مير حسين موسوی در ستاد قرارگاه خاتم الانبيا بود که وظيفه اش فراهم ساختن لودر و بولدوزر و ساير ملزومات پشتيبانی وغير نظامی برای فرماندهان عملياتی بود.

اما حالا حسن فيروزآبادی به حکم رهبر،۲۳ سال است که هم سرلشکر شده و هم رييس ستاد کل و ارشد همه نيروهای مسلح .وزير دفاع نيز قرار است و بايد با او کار کند .البته حسين دهقان وزير جديد دفاع چالش خاصی با حسن فيروزآبادی نداشته وندارد اما وزير دفاع دولت حسن روحانی خود را فرماندهی می داند که اعتبارش را ازدوران جنگ بدست آورده است.هنگامی که فيروآبادی در جهاد سازندگی و هلال احمرمشهد بود، حسين دهقان فرمانده سپاه تهران-مهمترين سپاه کشور- و قرارگاه ثار الله بود.
حسين دهقان نزديکترين يار دريابان(سرلشکر) علی شمخانی قائم مقام فرمانده کل سپاه و فرمانده نيروی زمينی سپاه در دوران جنگ و وزير پيشين دفاع در دولت محمد خاتمی است.در دورانی که علی شمخانی وزير دفاع بود(۱۳۷۶-۱۳۸۴)، به دليل اعتماد بالای او به حسين دهقان که شش سال جانشين وزير بود، در عمل حسين دهقان وزير دفاع در درون وزارتخانه به شمار می رفت و علی شمخانی وزير در بيرون وزارتخانه.

به همان ميزان که حسين دهقان به عنوان وزير دفاع می تواند رابطه ای ساختاری و رسمی با حسن فيروز آبادی به عنوان رييس ستاد کل نيروهای مسلح داشته باشد،با بسياری از سرداران و فرماندهان ارشد حاضر در ستاد کل نيروهای مسلح که دوستان قديمی او هستند، رابطه ای گرم و صميمی دارد. از سرلشکر غلامعلی رشيد جانشين ستاد کل نيروهای مسلح گرفته تا سرلشکر ايزدی معاون ارشد ستاد و محمد باقری معاون اطلاعات و عمليات که همه از دوستان دوره جنگ او در سپاه هستند.

۱. رابطه وزير دفاع با سپاه پاسداران ديگر نهاد قدرتمند نيز، علاوه بر روابط ساختاری وزارت و سپاه، می تواند تابعی از رابطه حسين دهقان با حلقه دوستان قديمی اش در فرماندهی سپاه باشد.

سرلشکر عزيز جعفری فرمانده کل سپاه ، سرتيپ حسين سلامی جانشين فرمانده کل، و بسياری ديگر از فرماندهان کنونی سپاه از همرزمان قديمی حسين دهقان در دوران جنگ هستند ولی واقعيت آن است که او به حلقه فرماندهان قديمی تر همچون محسن رضايی و علی شمخانی نزديک تر است تا فرماندهان کنونی سپاه.

حسين دهقان نزديکترين يار دريابان(سرلشکر) علی شمخانی قائم مقام فرمانده کل سپاه و فرمانده نيروی زمينی سپاه در دوران جنگ و وزير پيشين دفاع در دولت محمد خاتمی است.در دورانی که علی شمخانی وزير دفاع بود(۱۳۷۶-۱۳۸۴)، به دليل اعتماد بالای او به حسين دهقان که شش سال جانشين وزير بود، در عمل حسين دهقان وزير دفاع در درون وزارتخانه به شمار می رفت و علی شمخانی وزير در بيرون وزارتخانه.

۲. نهاد آخر ارتش است،نظاميان کلاسيکی که در گذشته و در زمان جانشينی حسين دهقان در وزارت دفاع، تجربه همکاری با او را دارند . ارتشی ها از اينکه در دوره ۲۴ ساله رهبری آيت الله خامنه ای هيچگاه وزير دفاع از بين آنها انتخاب نشده ، می توانند رنجيده خاطری ساکت باشند اما به نظر می رسد ارتش عمدتا غير سياسی ايران در بين شش نهادی که وزير دفاع بايد با آنها هماهنگ باشد کمترين چالش را با اوداشته باشد .

چنين ساختار پيچيده ای می تواند کار را برای هر وزير دفاعی در ايران دشوار کند اما از حسين دهقان با توجه به اعتبارش نزد رهبری، رييس جمهور، رای اعتماد قوی مجلس به او و اعتبار حرفه ايش نزد فرماندهان ستاد کل، سپاه و ارتش ،در رسانه ای ايران به عنوان يک وزير قدرتمند ياد می شود. اعتبار ی که به نظر می رسد علی شمخانی وزير دفاع دولت خاتمی و احمد وحيدی معاون سابق شمخانی و دومين وزير دفاع دولت محمود احمدی نژاد نيز از آن برخوردار بودند اما سرتيپ مصطفی محمد نجار اولين وزير دفاع دولت احمدی نژاد از آن محروم بود.

وجه مشترک سه وزير دفاع اخير ايران (دهقان ،وحيدی و نجار) اين است که به ترتيب جانشين،معاون و از مديران علی شمخانی وزير دفاع خاتمی بوده اند و به نوعی شايد وزارت دفاع هنوز زير سايه علی شمخانی باشد، اما وزير دفاع جديد هم نزديکترين وهم مورد اعتماد ترين يار علی شمخانی است. وزيری که پيش از اين، در عمل وزير دفاع ايران بوده است و حالا رسما وزير دفاع شده است.
XS
SM
MD
LG