روش مرسوم در ایران برای تأمین کلیه بیمارانی که به پیوند نیاز دارند با همه روش‌های اهدا اعضای بدن در تمامی کشورهای جهان یک تفاوت مهم دارد؛ در ایران رسماً و علناً می‌توان با پرداخت مبلغی که معمولاً معادل چند هزار دلار است از اهداکنندگان زنده یکی از کلیه‌های آنان را خرید.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارش مفصلی در این باره می‌نویسد به گفته مقام‌های مسئول اجرای این روش در ایران از سال ۱۹۹۹ توانسته انتظار برای دریافت کلیه اهدایی را به شکل مؤثری از بین ببرد. این در حالی است که در کشورهای غربی، مثلاً آمریکا، ده‌ها هزار نفر به امید دریافت اعضای اهدايی بدن انتظار می‌کشند و هزاران نفر هر ساله به خاطر اینکه اعضای بدن مورد نیازشان تأمین نمی‌شود جان خود را از دست می‌دهند.
منتقدان می‌گویند اجرای چنین روشی در ایران معمولاً افراد فقیر و کم‌درآمد را هدف می‌گیرد که برای تأمین نیازهای خود ناچار می‌شوند کلیه خود را بفروشند. سازمان بهداشت جهانی و نهادهای بین‌المللی دیگر با «تجاری کردن» اهدای اعضای بدن مخالفند. برخی معتقدند که اجرای روشی مشابه ایران در کشورهای دیگر باعث خواهد شد افراد کم‌درآمد که پول خرید کلیه را ندارند مورد تبعیض قرار بگیرند.
اما در شرایطی که بازار سیاه خرید و فروش کلیه در کشورهایی مثل هند، پاکستان و فیلیپین کماکان رواج دارد و هر ساله هزاران نفر در انتظار دریافت کلیه اهدایی جان خود را از دست می‌دهند، برخی از پزشکان و کارشناسان معتقدند که آمریکا و سایر کشورهای جهان برای نجات جان بیماران باید بخش‌هایی از شیوه مرسوم در ایران را اجرا کنند.
هاشم قاسمی، مدیر انجمن حمایت از بيماران کليوی، نهادی که توسط بیماران اداره می‌شود، می‌گوید: «انگیزه برخی از اهداکنندگان مالی است. اگر این افراد نیاز و انگیزه مالی نداشتند کلیه خود را اهدا نمی‌کردند. ولی انگیزه برخی دیگر خیریه است».
خبرنگار آسوشیتدپرس در تهران توانسته با فردی که یکی از کلیه‌های خود را فروخته صحبت و از محل جراحی بازدید کند. تمام کسانی که در روند اهدا، خرید و پیوند کلیه دخیل هستند بر جنبه‌های نوع‌دوستانه این کار تأکید دارند. با این همه آگهی‌های فروش کلیه را در خیابان‌های اطراف بیمارستان‌های تهران به اشکال مختلف می‌توان دید.
مورد کلیه در میان اهدای اعضای بدن ویژه است. در حالی که همه ما با دو کلیه متولد می‌شویم اکثر مردم فقط با یک کلیه می‌توانند عمر کامل و زندگی سالمی داشته باشند. همچنین گرچه اهداکننده و دریافت‌کننده کلیه باید گروه خونی سازگاری داشته باشند اما لازم نیست کلیه اهدایی متعلق به اعضای نزدیک خانواده بیمار باشد. علاوه بر این، کلیه اهداکنندگان زنده به نسبت مواردی که از اهداکنندگان متوفی دریافت می‌شوند ضریب بقا طولانی‌تری دارند.
در ایران جراحی پیوند کلیه از سال ۱۹۶۷ شروع شد ولی پس از وقوع انقلاب، تحت تأثیر تحریم‌های خارجی تعداد جراحی‌ها کاهش پیدا کرد. دولت ایران در دهه هشتاد به بیماران اجازه می‌داد برای پیوند کلیه به کشورهای خارجی و حتی آمریکا سفر کنند. اما هزینه بسیار بالا، طولانی‌تر شدن فهرست انتظار بیماران و جنگ پرهزینه با عراق باعث شد برنامه اعزام بیماران به خارج معلق شود.
ایران در سال ۱۹۸۸ طرحی را که امروزه نیز اجرا می‌شود، آغاز کرد. هر بیماری که به کلیه نیاز داشته باشد به انجمن حمایت از بیماران کلیوی ارجاع داده می‌شود که اقدامات لازم را برای تماس بین بیمار و فرد اهداکننده انجام می‌دهد.
دولت هزینه عمل جراحی را می‌پردازد و اهداکننده حداقل به مدت یکسال پس از عمل از پوشش پزشکی کامل برخوردار می‌شود و به مدت چندین سال پس از آن نیز نرخ ترجیحی خدمات درمانی دولتی به او تعلق می‌گیرد.
کسانی که زمینه تماس و معامله را فراهم می‌کنند هیچ پولی دریافت نمی‌کنند. اهداکنندگان معمولاً مبلغی معادل ۴۵۰۰ دلار دریافت می‌کنند. یکی دیگر از کارهای انجمن حمایت از بیماران کلیوی تلاش برای دریافت اعانه و کمک مالی از افراد متمول و خیر برای کمک به بیمارانی است که نمی‌توانند هزینه خرید کلیه را بپردازند.
طبق آمارهای دولتی در حال حاضر هر ساله در ایران حدود یک هزار و ۵۰۰ نفر، از یک اهداکننده زنده کلیه دریافت می‌کنند، و رقم تمامی عمل‌های پیوند کلیه در ایران هر سال حدود دو هزار و ۷۰۰ مورد است.
معمولاً هر سال حدود ۲۵ هزار نفر به خاطر نارسایی‌های کلیه مورد آزمایش قرار می‌گیرند ولی اکثر آنها به دنبال پیوند کلیه نمی‌روند چون به بیماری‌های جدی دیگری مبتلا هستند. بین هشت تا ۱۰ درصد از کسانی که برای پیوند کلیه تقاضا می‌دهند به دلیل وخامت سلامتی آنها و یا ملاحظات دیگر مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند.
بر اساس گزارش‌هایی که در ایران منتشر می‌شود میزان متوسط افزایش عمر افرادی که پیوند کلیه انجام می‌دهند بین هفت تا ۱۰ سال است هر چند تعدادی از آنها بیشتر زنده می‌مانند.
