خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی که روز جمعه، چهارم مرداد، منتشر شد از احتمال تعدیل سیاست خارجی قطر در رابطه با رویدادهای سوریه و مصر نوشت.
این گزارش میگوید که قطر از مواضع پیشین خود در سیاست خارجی عقبنشینی میکند، اما نه آنقدر که به حمایتهایش از شورشهای بهار عرب و نفوذ اسلامگراها خاتمه دهد؛ در حقیقت به نسبت قبل تا حدی دست به عصا راه خواهد رفت.
در این گزارش به حمایتهای پادشاهی قطر از گروه اخوان المسلمین در مصر اشاره شده که «زنگ خطر» را برای دیگر پادشاهیهای خلیج فارس به صدا درآورده است، چرا که این حکومتها «جنبشهای اسلامگرا را تهدیدی برای قدرت موروثی خود تلقی میکنند».
گزارشگر رویترز سپس از مورد شبکه الجزیره نام میبرد که قطریها با استفاده از آن به عامل «مزاحمی» برای پادشاهیهای خلیج فارس تبدیل شدهاند، شبکهای که با حمله به «حکومت استبدادی در خارج از مرزهای قطر دیدگاههای اسلامگراها را تبلیغ میکند».
همه اینها نشانههایی از تلاش طولانی مدت قطر برای ارتقای جایگاه بینالمللی خود فرض شده است، اما گزارشگر رویترز مینویسد که اکنون در پی شکستهای شورشیان در سوریه، برکناری محمد مرسی از ریاست جمهوری مصر و ناکامی در میزبانی گفتوگوهای صلح میان افغانها، این رویای قطر رفتهرفته رنگ میبازد.
اینجاست که منتقدان به شماتت سیاستهای خارجی قطر میپردازند و میگویند که این کشور «اکنون باید احتیاط بیشتری کند، به عربستان قدرتمند در منطقه احترام بگذارد و روی مسائل داخلی خود و اولویتهای آن تمرکز کند، مانند پروژههای عمرانی قبل از آن که بازیهای جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به میزبانی قطر برگزار شود».
کارشناسان همچنین این بحث را مطرح میکنند که اقدام ماه گذشته امیر قطر در تفویض سلطنت به پسر جوان خود، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، فرصت خوبی را در اختیار قطر قرار خواهد داد تا دوباره همه چیز را شروع کند، اما همین کارشناسان هم انتظار ندارند که قطر مواضع خود را به کلی تغییر دهد. به عبارتی عقبنشینی آری، اما تغییر ۱۸۰ درجهای موضع نه.
قانم نوصیبه، کارشناس امور کشورهای عرب خلیج فارس در انجمن جهانی کورنرستون که یک نهاد مشاوره مدیریتی است، میگوید: «آنها احتمالا تمایل به تغییر سیاست خود داشته باشند. اما در موقعیتی نیستند که بتوانند چنین کنند، حداقل در کوتاه مدت چنین امکانی ندارند».
رویترز مینویسد که قطر در دوره زمامداری امیر سابق خود بیش از هفت میلیارد دلار به مصر تحت رهبری محمد مرسی قرض داد در حالی که اکنون مرسی از قدرت برکنار شده و در بازداشت بهسرمیبرد.
نوصیبه با اشاره به این موضوع میگوید که دوحه روی اخوان المسلمین مصر شرطبندی کرده بود و از این رو برای حکومت قطر «خیلی دشوار است که کنار بکشد، حتی اگر مشاورانشان بخواهند که آنها چنین کنند».
به گفته او، رها کردن اخوان المسلمین در این شرایط باعث میشود که قطر محبوبیت خود را در میان هواداران این گروه در جهان عرب از دست بدهند؛ آنها به قماری دست زدهاند که حداقل امیدوارند در آینده تا حدی سود داشته باشد.
توربیان سولتوت، کارشناس ارشد موسسه مشاوره سیاسی مپلکرافت مستقر در لندن، نیز میگوید که قطر احتمالا از ماجراجوییهای خود در سیاست خارجی پا پس میکشد، اما انتظار نباید داشت که آن را در کل متوقف کند.
او میافزاید: «این هنوز برای آنها مهم است که مدعی یک سیاست خارجی مستقل باشند که آنها را از عربستان سعودی متمایز کند.»
رویترز در ادامه مینویسد که وقتی شیخ تمیم بر تخت سلطنت جلوس کرد این گمانه به وجود آمد که رویکرد او کمتر در جهت حمایت از اسلامگراها باشد، بهویژه آنکه چهره تاثیرگذاری مانند شیخ حمد بن جاسم آل ثانی هم نه دیگر وزیر امور خارجه قطر هست و نه نخست وزیر.
اما این دیدگاه که قطر پیوندهای خود با اسلامگراها را کمتر میکند، زمانی تقویت شد که شیخ تمیم در سخنرانی خود به مناسبت رسیدن به قدرت بر مسائل داخلی قطر تمرکز کرد و هیچ اشارهای به جنگ داخلی سوریه نداشت.
این گزارش میگوید که دوحه به اندازه کافی در محدوده مرزهای خود مشغولیت دارد. در حقیقت قطر باید تا پیش از مسابقات جام جهانی فوتبال سال ۲۰۱۲، مبلغی حدود ۱۵۰ میلیارد دلار صرف ساختن یک فرودگاه جدید، بندر و جادهها بکند و اگر نتواند همه اینها را به سرانجام برساند مایه خجالت آن در سطح جهانی خواهد شد.
این گزارش میگوید که قطر از مواضع پیشین خود در سیاست خارجی عقبنشینی میکند، اما نه آنقدر که به حمایتهایش از شورشهای بهار عرب و نفوذ اسلامگراها خاتمه دهد؛ در حقیقت به نسبت قبل تا حدی دست به عصا راه خواهد رفت.
در این گزارش به حمایتهای پادشاهی قطر از گروه اخوان المسلمین در مصر اشاره شده که «زنگ خطر» را برای دیگر پادشاهیهای خلیج فارس به صدا درآورده است، چرا که این حکومتها «جنبشهای اسلامگرا را تهدیدی برای قدرت موروثی خود تلقی میکنند».
گزارشگر رویترز سپس از مورد شبکه الجزیره نام میبرد که قطریها با استفاده از آن به عامل «مزاحمی» برای پادشاهیهای خلیج فارس تبدیل شدهاند، شبکهای که با حمله به «حکومت استبدادی در خارج از مرزهای قطر دیدگاههای اسلامگراها را تبلیغ میکند».
همه اینها نشانههایی از تلاش طولانی مدت قطر برای ارتقای جایگاه بینالمللی خود فرض شده است، اما گزارشگر رویترز مینویسد که اکنون در پی شکستهای شورشیان در سوریه، برکناری محمد مرسی از ریاست جمهوری مصر و ناکامی در میزبانی گفتوگوهای صلح میان افغانها، این رویای قطر رفتهرفته رنگ میبازد.
اینجاست که منتقدان به شماتت سیاستهای خارجی قطر میپردازند و میگویند که این کشور «اکنون باید احتیاط بیشتری کند، به عربستان قدرتمند در منطقه احترام بگذارد و روی مسائل داخلی خود و اولویتهای آن تمرکز کند، مانند پروژههای عمرانی قبل از آن که بازیهای جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به میزبانی قطر برگزار شود».
کارشناسان همچنین این بحث را مطرح میکنند که اقدام ماه گذشته امیر قطر در تفویض سلطنت به پسر جوان خود، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، فرصت خوبی را در اختیار قطر قرار خواهد داد تا دوباره همه چیز را شروع کند، اما همین کارشناسان هم انتظار ندارند که قطر مواضع خود را به کلی تغییر دهد. به عبارتی عقبنشینی آری، اما تغییر ۱۸۰ درجهای موضع نه.
قانم نوصیبه، کارشناس امور کشورهای عرب خلیج فارس در انجمن جهانی کورنرستون که یک نهاد مشاوره مدیریتی است، میگوید: «آنها احتمالا تمایل به تغییر سیاست خود داشته باشند. اما در موقعیتی نیستند که بتوانند چنین کنند، حداقل در کوتاه مدت چنین امکانی ندارند».
رویترز مینویسد که قطر در دوره زمامداری امیر سابق خود بیش از هفت میلیارد دلار به مصر تحت رهبری محمد مرسی قرض داد در حالی که اکنون مرسی از قدرت برکنار شده و در بازداشت بهسرمیبرد.
نوصیبه با اشاره به این موضوع میگوید که دوحه روی اخوان المسلمین مصر شرطبندی کرده بود و از این رو برای حکومت قطر «خیلی دشوار است که کنار بکشد، حتی اگر مشاورانشان بخواهند که آنها چنین کنند».
به گفته او، رها کردن اخوان المسلمین در این شرایط باعث میشود که قطر محبوبیت خود را در میان هواداران این گروه در جهان عرب از دست بدهند؛ آنها به قماری دست زدهاند که حداقل امیدوارند در آینده تا حدی سود داشته باشد.
توربیان سولتوت، کارشناس ارشد موسسه مشاوره سیاسی مپلکرافت مستقر در لندن، نیز میگوید که قطر احتمالا از ماجراجوییهای خود در سیاست خارجی پا پس میکشد، اما انتظار نباید داشت که آن را در کل متوقف کند.
او میافزاید: «این هنوز برای آنها مهم است که مدعی یک سیاست خارجی مستقل باشند که آنها را از عربستان سعودی متمایز کند.»
رویترز در ادامه مینویسد که وقتی شیخ تمیم بر تخت سلطنت جلوس کرد این گمانه به وجود آمد که رویکرد او کمتر در جهت حمایت از اسلامگراها باشد، بهویژه آنکه چهره تاثیرگذاری مانند شیخ حمد بن جاسم آل ثانی هم نه دیگر وزیر امور خارجه قطر هست و نه نخست وزیر.
اما این دیدگاه که قطر پیوندهای خود با اسلامگراها را کمتر میکند، زمانی تقویت شد که شیخ تمیم در سخنرانی خود به مناسبت رسیدن به قدرت بر مسائل داخلی قطر تمرکز کرد و هیچ اشارهای به جنگ داخلی سوریه نداشت.
این گزارش میگوید که دوحه به اندازه کافی در محدوده مرزهای خود مشغولیت دارد. در حقیقت قطر باید تا پیش از مسابقات جام جهانی فوتبال سال ۲۰۱۲، مبلغی حدود ۱۵۰ میلیارد دلار صرف ساختن یک فرودگاه جدید، بندر و جادهها بکند و اگر نتواند همه اینها را به سرانجام برساند مایه خجالت آن در سطح جهانی خواهد شد.