لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
جمعه ۳۱ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۰۶:۰۲

توليد سوخت اتمی؛ ابعاد سياسی-اهميت فنی


ارسال پاسخ تهران به نامه کاترين اشتون، اندکی پس از انتشار خبر توليد سوخت اتمی برای راکتور آزمايشگاهی تهران، بمنظور نمايش قبول مذاکره از موضع قدرت صورت گرفته و در عمل بازگشت به چار چوب مذاکرات گذشته با گروه ۱+۵ ، بر اساس طرح مبادله سوخت با اورانيوم غنی سازی شده ايران را نا ممکن خواهد ساخت.

احضار سفرای شش کشور اروپايی وارد کننده نفت ايران، و ابلاغ تصميم تهران داير بر خودداری از فروش نفت به آنها پيش از فرا رسيدن مهلت شش ماهه جامعه اروپا، دليل ديگری است بر تمايل تهران برای مبادرت به نمايش قدرت، در شرايطی که فشار های سياسی و اقتصادی، همراه با تهديد های نظامی عليه جمهوری اسلامی ابعاد بی سابقه ای يافته اند.

توليد صفحه سوخت اتمی در اندازه های آزمايشگاهی و اعلام خبر کارگذاری آن در راکتور سالمند ۱.۵ مگاواتی تهران، اقدامی است که در تدارک آن انگيزه های سياسی اولويت داشته و از لحاظ فنی و علمی فاقد ارزش خارق العاده است.

اهميت حجم توليد

اورانيوم، مانند نفت خام، گاز طبيعی، و يا ذغال سنگ، منبع توليد انرژی است. برای دست يافتن به انرژی سوختی نفت خام در اندازه های تجاری، ميبايد آنرا در پالايشگاه به بنزين و گازوئيل و نفت سفيد و مازوت تبديل کرد.

ساخت پالايشگاه در اندازه های صنعتی و تجاری، تنها از عهده کشور های صنعتی ساخته است. در عين حال پالايش نفت خام در اندازه های آزمايشگاهی، در هر کارگاه صنعتی و يا واحد کوچک علمی و دانشگاهی ممکن است.

توليد سوخت اتمی نيز که مرحله پايانی آن يک فرايند شيميايی و مرتبط با مهندسی فلزات است، از اين قاعده کلی مستثنی نيست. به اين معنی که ساختن کارخانه توليد سوخت اتمی در اندازه های صنعتی نيازمند ماشين آلات و تجهيزاتی است که در حال حاضر در اختيار ايران نيست، چنانکه به رغم يکصد سال از زمان ساخت اولين پالايشگاه نفت خود توسط بريتانيا ( آبادان ) ايران همچنان برای ساخت تمامی ۱۰ پالايشگاه بعدی از طراحی و تجهيزات خارجی بهره گرفته است.

توليد سوخت اتمی

توليد صفحه سوخت اتمی، بخشی از يک چرخه فنی و فرايند است که در مقايسه با چرخه پالايش نفت و گاز پيچيده تر بنظر ميرسد. توجه داريد که در مورد ساختن در اندازه های صنعتی چرخه ساده تر ( ساختن و تکميل و راه اندازی پالايشگاه نفت) ، عليرغم يکصد سال قدمت، ايران هنوز نيازمند به خارج است!

اغلب راکتور های اتمی داير و يا در دست ساختمان جهان از اوانيوم غنی سازی شده برای سوخت استفاده ميکنند. در اورانيوم طبيعی تنها ۰.۷ در صد ايزوتوپهای اورانيوم ۲۳۵ قابل استفاده برای سوخت ( و يا انفجار ) موجود است.

فرايند غنی سازی به معنی افزايش ۰.۷ در صد اورانيوم ۲۳۵ موجود در اورانيوم خام، به ميزان ۳.۵ در صد يا بيشتر است. برای سوخت در کارخانه های برق اتمی، معمولا از اورانيوم ۳.۵ در صد غنی سازی شده استفاده ميشود.

ايران برای جدا سازی ايزوتوپهای مفيد در چرخه سوخت ( اورانيوم ۲۳۵ ) ، از اورانيوم غير مفيد ( اورانيوم ۲۳۸ ) ، تاکنون دو مرکز غنی سازی در نطنز و قم ( فوردو ) احداث و در آنها حد اقل از سه نوع ماشين جدا سازی ( سانتريفيوژ ) استفاده کرده است.

غنی سازی اورانيوم را ميتوان با استفاده از ماشين های مشابه و روش واحد، تا ۲۰ در صد و يا بالاتر از ۹۰ در صد ادامه داد. اورانيوم بالاتر از ۹۰ در صد غنی سازی شده دارای ارزش نظامی است و از آن ميتوان به عنوان ماده انفجاری در بمب اتمی ( مدل بمب اتمی هيروشيما ) استفاده کرد.

اورانيوم غنی سازی شده در سانتريفيوژ ها، به شکل گاز است. برای تبديل گاز اورانيوم به سوخت اتمی و يا ماده قابل انفجار در بمب، ميبايد آنرا به فلز اورانيوم تبديل کرد.

اين مرحله معمولا در کارخانه های توليد سوخت اتمی به شکل صنعتی صورت ميگيرد. پس از حمل کپسولهای گاز اورانيوم به کارخانه توليد سوخت، گاز توليدی با استفاده از فرايند شيميايی به پودر اکسيد اورانيوم تبديل شده و اين پودر در مرحله بعدی به صفحه های کوچک ( و يا گويچه ) فلزی تبديل ميشوند.

صفحه های فلز اورانيوم بعد از قرار گرفتن در غلافی از آلياژ زيرکونيوم ( و يا فلز مقاوم و ضد زنگ ديگری ) برای سوختن در کوره راکتور قرار ميگيرد.

برای مصرف در يک راکتور اتمی در اندازه راکتور اتمی بوشهر ۸۰.۰۰۰ تا ۱۰۰.۰۰۰ کيلو گرم سوخت برای راه اندازی و مصرف تا پايان سال اول، و بعد از آن در حدود ۳۰.۰۰۰ کيلوگرم سوخت تازه در هر سال مورد احتياج است.

مجموع اورانيوم ۳.۵ در صد غنی سازی شده ايران در طول ۶ سال گذشته در حدود ۵۰۰۰ کيلو گرم است که به سختی برای مصرف چند روز راکتور ۱۰۰۰ مگاواتی بوشهر کافی خواهد بود. از اين لحاظ ظرفيت ايران برای توليد برق اتمی از راه مصرف سوخت اتمی توليد داخل فعلا مطرح نيست.

در عين حال ۵۰۰۰ کيلو گرم مجموع اورانيوم ۳.۵ درصد غنی سازی شده بعد از افزايش غلظت تا ۲۰ در صد، قادر است تا بيش از ۲۰۰ سال سوخت راکتور آزمايشگاهی تهران را که عملا اسقاطی و بازنشسته است تامين کند، و يا در صورت افزايش غلظت تا ۹۰ درصد برای ساخت ۴ تا شش بمب اتمی مورد استفاده قرار گيرد!

عمر مفيد راکتور های اتمی مابين ۲۵ تا ۳۰ سال است. راکتور آزمايشگاهی تهران از ۵۰ سالگی عبور کرده و تاکنون تنها به دلايل سياسی از تعطيل کردن آن خودداری شده است.

سوخت و راکتور آزمايشگاهی

ايران با استفاده از گاز اورانيوم ۲۰ در صد غنی سازی شده، در تجهيزات آزمايشگاه اتمی اصفهان، در اندازه های آزمايشگاهی به توليد پودر اکسيد اورانيوم و ساخت محدود صفحه های سوخت مبادرت ورزيده است.

دانش تبديل گاز اورانيوم به پودر اکسيد اورانيوم، و تبديل پودر، تحت فشار، به فلز اورانيوم و ماشين کاری آن برای ساخت صفحه قابل سوخت، در اينتر نت، کتاب خانه های و هر دانشگاه صنعتی جهان قابل دسترسی است.

به اين دليل ايران با استفاده از تجهيزات آزمايشگاهی ( و نه ساختن يک کارخانه توليد سوخت اتمی ) در فاصله يک سال پس از شکست طرح مبادله اورانيوم غنی سازی شده با سوخت ۲۰ در صد غنی سازی شده، به توليد محدود در حجم آزمايشگاهی سوخت اتمی دست يافته که با هيچ معياری يک موفقيت علمی و يا فنی بزرگ تلقی نميشود.

در غير اين صورت ايران ميتواند با رد اين استدلال، حجم سوخت اتمی توليدی خود برای يک سال آينده را اعلام و يا از ناظران مستقل برای بازديد از آنچه «کارخانه توليد سوخت اتمی» معرفی مي کند دعوت به عمل آورد.

توليد نمونه صفحه سوخت اتمی در آزمايشگاه، برای مصرف در يک راکتور آزمايشگاهی، توسط کشوری که دارای ۵۰ سال سابقه فعاليتهای اتمی است با اهميت تر از تبديل کشمش به الکل در خانه، و يا گرفتن نفت سفيد از نفت خام در آزمايشگاه يک دانشگاه صنعتی متعارفی نيست.

در اين مرحله حجم توليد و دست يافتن به ظرفيت توليد در اندازه های صنعتی است که از اهميت برخوردار است. در مورد انتشار خبر توليد صفحه سوخت اتمی، تاثير سياسی آنرا مي بايد از اهميت فنی آن جدی تر تلقی کرد.
XS
SM
MD
LG