مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی ایران میگوید که بعد از سقوط هفت فروند هواپیمای آنتونوف – ۱۴۰، مهمترین نکته این است که سیاستگذاری برای توسعه صنعت هوایی ایران باید واقعبینانه و به دور از ایدهآلگرایی باشد.
آنتونوف-۱۴۰ که مقامات جمهوری اسلامی به آن «ایران ۱۴۰» نیز میگویند، تکنولوژی اوکراین است که تاکنون چندین بار در ایران حادثه ساز شده است.
مرداد ماه پارسال، سقوط یک فروند هواپیمای ایران ۱۴۰ در نزدیکی فرودگاه مهرآباد تهران منجر به کشته شدن ۳۹ نفر شد؛ موضوعی که باعث لغو مجوز پرواز این هواپیماها شد. تاکنون هفت مورد سقوط این نوع هواپیما گزارش شده است که پنج مورد آن در ایران اتفاق افتاده است.
اولین حادثه مرگبار سقوط این نوع هواپیما آذرماه ۸۱ اتفاق افتاد که طی آن تمامی ۴۵ سرنشین اوکراینی و روسی هواپیما کشته شدند.
سرنشینان یادشده مدیران بلندپایه و کادر فنی شرکتهای صنایع هوایی روسیه و اوکراین بودند که برای حضور در مراسم مونتاژ دومین هواپیمای ایران ۱۴۰ عازم شاهینشهر اصفهان بودند. در دوران احمدینژاد مونتاژ این هواپیماها در کشور ادامه یافت.
خبرگزاری ایسنا روز سه شنبه ۲۹ اردیبهشت خبر داد که مرکز پژوهشهای مجلس طی گزارشی به آسیبشناسی هواپیمای ایران ۱۴۰ پرداخته است.
این گزارش میگوید که «در راستای مقابله با تحریم صنعت هوایی کشور از دهه ۱۳۷۰ پروژه انتقال فناوری ساخت هواپیما مورد توجه سیاستگذاران این حوزه قرار گرفت... با توجه به شرایط خاص کشور و وجود تحریمهای صنعت هوایی در دهه ۷۰ و همچنین هزینه بالای انتقال فناوری از سایر کشورها، آنتونوف – ۱۴۰ در ابتدا گزینه نامناسبی نبوده و شاید تنها گزینه ممکن از جهات مختلف نیز بوده، اما نکته قابل توجه این است که انتقال فناوری آنتونوف ۱۴۰ در کشور زمانی صورت گرفته است که اولین استاندارد تولیدی این هواپیما در اوکراین در مرحله نمونهسازی به سر میبرد».
این گزارش میافزاید آنچه اهمیت دارد این است که مشکلاتی در ارتباط با قرارداد فناوری وجود داشته به نحوی که طرف ایرانی نتوانسته است با اخذ تضمین انجام کامل تعهدات طرف اوکراینی اطمینان حاصل کند و در سالهای پس از آن طرف اوکراینی انجام تعهدات خود را منوط به عقد قراردادهای جدید و بیشتر کرده است.
مرکز پژوهشهای مجلس میگوید که «از جنبه بسیار مهم نیروی انسانی هم مشکلات قابل توجهی نظیر تجربه ناکافی در انتقال فناوری، عدم زبان علمی و فرهنگی مشترک با مبدا فناوری، آموزش ناکافی متخصصان، مدیران و پرسنل فنی ایرانی توسط کشور مبدا و وابستگی شدید به حضور کارشناسان و متخصصان اوکراینی برای بهره برداری از فناوری آنتونوف -۱۴۰ وجود داشته است».
بر اساس این گزارش، «ناسازگاری این فناوری با شرایط اقلیمی کشور ایران و عدم توانایی فنی و تخصصی برای رفع محدودیتهای این فناوری و عدم پیروی از پروتکلهای استاندارد فناوری از دیگر آسیبهای مربوط به مرحله انطباق و کاربرد فناوری است».
این گزارش در ادامه میگوید که تجربیاتی نظیر ایران ۱۴۰ همچنین نشان میدهند که نیاز به بازنگری در سیاستهای کلان حوزه هوایی کشور و هدفگذاری انجام شده وجود دارد، از جمله میتوان به طرح کلان «طراحی و ساخت سه فروند هواپیمای ۱۰۰-۱۵۰ نفره با اعتباری در حدود ۷۲ میلیارد تومان ظرف پنج سال» اشاره کرد که پیشرفت آن طی سالهای گذشته چندان امیدوار کننده نبوده و به اعتقاد کارشناسان اهداف متصور برای آن قابل دستیابی نیست».