بهنام ناطقي (مجله نيويورك)
بهنام ناطقي (راديوآزادي): امروز در مجله نيويورك، نگاهي به زندگي و هنر بيلي وايلدر، فيلمنامه نويس و كارگردان بيش از 25 فيلم از جمله مشهور ترين فيلمهاي كمدي - انتقادي سينماي هاليوود كه هفته گذشته از جهان رفت. نقد گزنده اجتماعي و جسارت اخلاقي در سينماي بيلي وايلدر، امروز در مجله نيويورك. ... بيلي وايلدر، فيلمنامه نويس و كارگرداني كه دوره اي طولاني از شكوهمندترين دوره هاي سينماي هاليوود از آن او بود، كارگرداني كه شخصيت هاي ماندگار براي هنرمنداني چون مريلين مانرو، جك لمون، شرلي مك لين و والتر ماتيو آفريد و لحظه هاي فراموش نشدني هاليوود را به نام خود ثبت كرد، هنگامي كه چهارشنبه شب درمنزل خود در به ورلي هيلز در جنوب كاليفرنيا و به فاصله نيمساعتي هاليوود از دنيا رفت، 95 ساله بود. نزديك يك قرن زندگي بيلي وايلدر دوره پيدايي و شكوفايي و رشد و جهاني شدن سينماي حرفه اي در جهان است كه خود او در ساختن و به وجود آوردن آن نقش بزرگي داشت. وايلدر در طول حرفه طولاني خود در هاليوود، 12 بار نامزد دريافت جايزه اسكار بهترين فيلمنامه نويسي، 8 جايزه اسكار براي بهترين كارگرداني و يك جايزه اسكار براي بهترين تهيه بوده است. تمام 25 فيلمي كه او نوشت و كارگرداني كرد، از كمدي هاي عشقي رومانتيك گرفته تا ملودراماهاي اشك انگيز و آثار جنايي پليسي، از طنز گزنده انتقاد اجتماعي پربار شده اند. خلاقيت بيلي وايلدر از فيلمسازي فراتر مي رود. بيلي وايلدر انواع تازه اي از سينماي هاليوودي با فيلم هاي خود به وجود آورد كه بعد از او و هنوز بر اساس الگويي كه او به وجود آورد ساخته مي شوند و ستارگاني را در سينما با آثار خود تعريف كرد كه بعد از او به سينماي آمريكا هويت و شخصيت بخشيدند. به عنوان مثال، وايلدر با فيلم خارش هفت ساله يا سون ير ايچ براي اولين بار كشش جنسي يك مرد زن دار را موضوع يك فيلم سينمايي قرار داد و از مريلين مونرو، هنرپيشه اي كه به تازگي شهرت يافته بود، چهره اي جاوداني به وجود آورد. Seven Year Itch بيلي وايلدر در سال 1944 با فيلم "غرامت مضاعف" يا "دابل ايندمنيتي" براساس داستاني جنايي از ريمموند چندلر، فيلم سياه را تعريف كرد و با فيلم "تعطيل آخرهفته گمشده" يا لاست ويكند در سال 1945 نخستين خيره كننده سينمايي از الكلسيم را خلق كرد و در سال 1950 با فيلم سان ست بولوار ژانر ملودراماي هاليوودي را شكل بخشيد. فيلم سابريناي او با شركت ادري هپبورن كه در سال 1954 تازه در هاليوود كشف شده بود، كمدي عشقي موقري بود با زمينه هاي اجتماعي كه داستان عشق دختر باغباني را بازگو مي كرد با پسر يكي از ثروتمندترين خانواده هاي نيويورك صداي فيلم سابرينا وايلدر كه پيش از ظهور هيتلر با فيلم هاي نئورئاليستي جسورانه در آلمان مشهور شده بود يكي از اولين از 1500 سينماگر آلماني بود كه به آمريكا مهاجرت كرد. بعضي از آنها مثل اتوپرمينگر و فريتس لانگ در آمريكا به شهرت و اعتبار رسيدند اما آنها كارگردان، هنرپيشه يا فيلمبردار بودند كه كارشان به زبان نياز نداشت. موفقيت وايلدر دراين بود كه هرچند هنگام ورود به آمريكا زبان نمي دانست، تنها هنرمند آلماني بود كه توانست به عنوان نويسنده به هاليوود راه پيدا كند. كمپاني ام جي ام هاليوود او را با نويسنده اي به نام چارلز بكت كه خلق و خوئي كاملا متفاوت داشت تيم كرد و اين دو از سال 1936 تا 1950 به مدت 14 سال با هم كار كردند و فيلمنامه هاي آنها بارها نامزد دريافت جايزه اسكار شد. وايلدر كه از رفتار فيلمسازها با فيلمنامه هاي خود دلشاد نبود، سرانجام موفق شد نظر مديران هاليوود را جلب كند كه فيلمي به او براي كارگرداني بسپارند و برخلاف انتظار همه كه از او انتظار يك فيلم هنري را داشتند، وايلدر با يك فيلم تجاري به نام "بزرگ و كوچك" د ميجر اند د ماينر به بازار آمد كه در آن جينجر راجرز نقش زني را بازي مي كرد كه به خاطر خريد بليط ارزان قطار خود را 12 ساله جا مي زد و ري ميلاند عاشق او مي شود. سينماي وايلدر در دهه 1940 شكل گرفت و در دهه 1950 او يكي از پرخواهان ترين كارگردان هاي هاليوود بود كه در فيلم هاي مكرر نقش هاي كمدي فراموش نشدني براي بازيگران بزرگي چون جك لمون، مريلين مانرو و شرلي مك لين به وجود آورد. آپارتمان اولين اين فيلمها بود كه وايلدر آن را تهيه هم كرد و ديگري، فيلم ايرما خوشگله يا ايرما لادوس بود، يك كمدي عشقي پر تحرك در باره عشق يك آمريكايي به زني در محله بدنام پاريس. موسيقي فيلم ايرما خوشگله بعد از جداشدن از چارلز براكت، همكار فيلمنامه نويس خود وايلدر يك تيم فيلمنامه نويسي با اي ال دايموند تشكيل داد كه نخستين محصول آن فيلم "عشق در بعد ازظهر" لاو اين د افترنون در سال 1957 بود با شركت گري كوپر. فيلم بعضي ها داغش را دوست دارند با شركت مريلين مانرو محصول اين همكاري دراز مدت است. اكثر فيلمدوستان بيلي وايلدر را با فيلمهاي درخشاني به خاطر مي آورند كه با شركت مريلين مونرو ساخت. نخستين اين فيلمها خارش هفت ساله بود، داستان عشق ممنوع مرد زن داري به يك دختر جوان. اهميت اين فيلم سواي جسارت اخلاقي كه در زمان رواج سانسور شديد اخلاقي در سينماي آمريكا در ساختن اين فيلم به خرج داد، وايلدر در اين فيلم جاذبه جنسي معصوم و مقاومت ناپذير مريلين مانرو را در محور فيلم قرار داد و شخصيتي را تعريف كرد كه مريلين مونرو تاكنون با آن شناخته مي شود. عكس مشهور مريلين مونرو در حالي كه باد دامن سفيد او را بالازده است، عكسي كه به يكي از يادبود هاي سينماي هاليوود تبديل شده است، مربوط به صحنه اي از اين فيلم است. كمدي عشقي در كار وايلدر با كار هاي درخشاني مثل "بعضي ها داغش را دوست دارند" سام لايك ايت هات، تكرار شد كه در آن مريلين مونرو نقش يك خواننده بي پول را بازي مي كند كه عاشق نوازنده فقيري مي شود كه نقش او را جك لمون بازي مي كند و باهم از دست گانگسترها فرار مي كنند. وايلدر در اين فيلم يكي از با احساس ترين مريلين مونرو را از او گرفت در يكي از آخرين فيلم هايي كه مريلين مونرو پيش از مرگ خود بازي كرد. صداي مريلين مونرو از فيلم بعضي ها داغش را دوست دارند صداي هنرپيشه افسانه اي هاليوود خانم مريلين مونرو را مي شنويم در صحنه اي از فيلم بعضي ها داغش را دوست دارند از بيلي وايلدر. از فيلم هاي عمده ديگر بيلي وايلدر بايد از فيلم روح سنت لوئيس با شركت جيمز استيوارت در نقش چارلز ليندبرگ اسم ببريم و همچنين فيلم صفحه اول كه در سال 1974 والتر روايت جديدي از آن ساخت با شركت والتر ماتائو و جك لمون. هنگامي كه در سال 1982 انجمن فيلم مركز هنري لينكلن نيويورك، برگزار كننده جشنواره بين الملي فيلم نيويورك از بيلي وايلدر تجليل كرد، بيلي وايلدر گفت مايل نيست از او به عنوان يك مولف سينما ياد شود با اينكه در بسياري از فيلم ها تهيه كننده، كارگردان و فيلمنامه نويس خودش بود، كار خود را "مولف" نمي دانست و با لحن شوخ هميشگي خود گفت كار من اين است كه نگذارم تماشاگر در سالن سينما به خواب برود. اگر بشود تماشاگر را دو ساعت سرگرم كرد و كاري كرد كه بعد از بيرون رفتن از سينما 15 دقيقه در باره فيلم صحبت كند، من راضي ام. بيلي وايلدر در كار سينما سبكي طبيعي داشت و معتقد بود كه با زواياي غيرعادي دوربين و قطع هاي سريع نبايد به ياد تماشاگر انداخت كه دارد فيلمي را تماشا مي كند. بهترين كارگردان از نظر وايلدر كسي است كه با ترفند بتواند خود را از تماشاگر پنهان كند نه اينكه خود را به رخ تماشاگر بكشد.
بيلي وايلدر، كارگردان مجموعه اي درخشان از كمدي - اجتماعي هاي بدعت گذار در آمريكا دو روز پيش در سن 95 سالگي از دنيا رفت. "راديوآزادي" در نگاهي كوتاه زندگي و آثار او را مرور مي كند. براي مطالعه متن كامل برنامه راديوآزادي در باره "بيلي وايلدر" دگمه "متن فارسي" را كليك بزنيد.
بهنام ناطقي (راديوآزادي): امروز در مجله نيويورك، نگاهي به زندگي و هنر بيلي وايلدر، فيلمنامه نويس و كارگردان بيش از 25 فيلم از جمله مشهور ترين فيلمهاي كمدي - انتقادي سينماي هاليوود كه هفته گذشته از جهان رفت. نقد گزنده اجتماعي و جسارت اخلاقي در سينماي بيلي وايلدر، امروز در مجله نيويورك. ... بيلي وايلدر، فيلمنامه نويس و كارگرداني كه دوره اي طولاني از شكوهمندترين دوره هاي سينماي هاليوود از آن او بود، كارگرداني كه شخصيت هاي ماندگار براي هنرمنداني چون مريلين مانرو، جك لمون، شرلي مك لين و والتر ماتيو آفريد و لحظه هاي فراموش نشدني هاليوود را به نام خود ثبت كرد، هنگامي كه چهارشنبه شب درمنزل خود در به ورلي هيلز در جنوب كاليفرنيا و به فاصله نيمساعتي هاليوود از دنيا رفت، 95 ساله بود. نزديك يك قرن زندگي بيلي وايلدر دوره پيدايي و شكوفايي و رشد و جهاني شدن سينماي حرفه اي در جهان است كه خود او در ساختن و به وجود آوردن آن نقش بزرگي داشت. وايلدر در طول حرفه طولاني خود در هاليوود، 12 بار نامزد دريافت جايزه اسكار بهترين فيلمنامه نويسي، 8 جايزه اسكار براي بهترين كارگرداني و يك جايزه اسكار براي بهترين تهيه بوده است. تمام 25 فيلمي كه او نوشت و كارگرداني كرد، از كمدي هاي عشقي رومانتيك گرفته تا ملودراماهاي اشك انگيز و آثار جنايي پليسي، از طنز گزنده انتقاد اجتماعي پربار شده اند. خلاقيت بيلي وايلدر از فيلمسازي فراتر مي رود. بيلي وايلدر انواع تازه اي از سينماي هاليوودي با فيلم هاي خود به وجود آورد كه بعد از او و هنوز بر اساس الگويي كه او به وجود آورد ساخته مي شوند و ستارگاني را در سينما با آثار خود تعريف كرد كه بعد از او به سينماي آمريكا هويت و شخصيت بخشيدند. به عنوان مثال، وايلدر با فيلم خارش هفت ساله يا سون ير ايچ براي اولين بار كشش جنسي يك مرد زن دار را موضوع يك فيلم سينمايي قرار داد و از مريلين مونرو، هنرپيشه اي كه به تازگي شهرت يافته بود، چهره اي جاوداني به وجود آورد. Seven Year Itch بيلي وايلدر در سال 1944 با فيلم "غرامت مضاعف" يا "دابل ايندمنيتي" براساس داستاني جنايي از ريمموند چندلر، فيلم سياه را تعريف كرد و با فيلم "تعطيل آخرهفته گمشده" يا لاست ويكند در سال 1945 نخستين خيره كننده سينمايي از الكلسيم را خلق كرد و در سال 1950 با فيلم سان ست بولوار ژانر ملودراماي هاليوودي را شكل بخشيد. فيلم سابريناي او با شركت ادري هپبورن كه در سال 1954 تازه در هاليوود كشف شده بود، كمدي عشقي موقري بود با زمينه هاي اجتماعي كه داستان عشق دختر باغباني را بازگو مي كرد با پسر يكي از ثروتمندترين خانواده هاي نيويورك صداي فيلم سابرينا وايلدر كه پيش از ظهور هيتلر با فيلم هاي نئورئاليستي جسورانه در آلمان مشهور شده بود يكي از اولين از 1500 سينماگر آلماني بود كه به آمريكا مهاجرت كرد. بعضي از آنها مثل اتوپرمينگر و فريتس لانگ در آمريكا به شهرت و اعتبار رسيدند اما آنها كارگردان، هنرپيشه يا فيلمبردار بودند كه كارشان به زبان نياز نداشت. موفقيت وايلدر دراين بود كه هرچند هنگام ورود به آمريكا زبان نمي دانست، تنها هنرمند آلماني بود كه توانست به عنوان نويسنده به هاليوود راه پيدا كند. كمپاني ام جي ام هاليوود او را با نويسنده اي به نام چارلز بكت كه خلق و خوئي كاملا متفاوت داشت تيم كرد و اين دو از سال 1936 تا 1950 به مدت 14 سال با هم كار كردند و فيلمنامه هاي آنها بارها نامزد دريافت جايزه اسكار شد. وايلدر كه از رفتار فيلمسازها با فيلمنامه هاي خود دلشاد نبود، سرانجام موفق شد نظر مديران هاليوود را جلب كند كه فيلمي به او براي كارگرداني بسپارند و برخلاف انتظار همه كه از او انتظار يك فيلم هنري را داشتند، وايلدر با يك فيلم تجاري به نام "بزرگ و كوچك" د ميجر اند د ماينر به بازار آمد كه در آن جينجر راجرز نقش زني را بازي مي كرد كه به خاطر خريد بليط ارزان قطار خود را 12 ساله جا مي زد و ري ميلاند عاشق او مي شود. سينماي وايلدر در دهه 1940 شكل گرفت و در دهه 1950 او يكي از پرخواهان ترين كارگردان هاي هاليوود بود كه در فيلم هاي مكرر نقش هاي كمدي فراموش نشدني براي بازيگران بزرگي چون جك لمون، مريلين مانرو و شرلي مك لين به وجود آورد. آپارتمان اولين اين فيلمها بود كه وايلدر آن را تهيه هم كرد و ديگري، فيلم ايرما خوشگله يا ايرما لادوس بود، يك كمدي عشقي پر تحرك در باره عشق يك آمريكايي به زني در محله بدنام پاريس. موسيقي فيلم ايرما خوشگله بعد از جداشدن از چارلز براكت، همكار فيلمنامه نويس خود وايلدر يك تيم فيلمنامه نويسي با اي ال دايموند تشكيل داد كه نخستين محصول آن فيلم "عشق در بعد ازظهر" لاو اين د افترنون در سال 1957 بود با شركت گري كوپر. فيلم بعضي ها داغش را دوست دارند با شركت مريلين مانرو محصول اين همكاري دراز مدت است. اكثر فيلمدوستان بيلي وايلدر را با فيلمهاي درخشاني به خاطر مي آورند كه با شركت مريلين مونرو ساخت. نخستين اين فيلمها خارش هفت ساله بود، داستان عشق ممنوع مرد زن داري به يك دختر جوان. اهميت اين فيلم سواي جسارت اخلاقي كه در زمان رواج سانسور شديد اخلاقي در سينماي آمريكا در ساختن اين فيلم به خرج داد، وايلدر در اين فيلم جاذبه جنسي معصوم و مقاومت ناپذير مريلين مانرو را در محور فيلم قرار داد و شخصيتي را تعريف كرد كه مريلين مونرو تاكنون با آن شناخته مي شود. عكس مشهور مريلين مونرو در حالي كه باد دامن سفيد او را بالازده است، عكسي كه به يكي از يادبود هاي سينماي هاليوود تبديل شده است، مربوط به صحنه اي از اين فيلم است. كمدي عشقي در كار وايلدر با كار هاي درخشاني مثل "بعضي ها داغش را دوست دارند" سام لايك ايت هات، تكرار شد كه در آن مريلين مونرو نقش يك خواننده بي پول را بازي مي كند كه عاشق نوازنده فقيري مي شود كه نقش او را جك لمون بازي مي كند و باهم از دست گانگسترها فرار مي كنند. وايلدر در اين فيلم يكي از با احساس ترين مريلين مونرو را از او گرفت در يكي از آخرين فيلم هايي كه مريلين مونرو پيش از مرگ خود بازي كرد. صداي مريلين مونرو از فيلم بعضي ها داغش را دوست دارند صداي هنرپيشه افسانه اي هاليوود خانم مريلين مونرو را مي شنويم در صحنه اي از فيلم بعضي ها داغش را دوست دارند از بيلي وايلدر. از فيلم هاي عمده ديگر بيلي وايلدر بايد از فيلم روح سنت لوئيس با شركت جيمز استيوارت در نقش چارلز ليندبرگ اسم ببريم و همچنين فيلم صفحه اول كه در سال 1974 والتر روايت جديدي از آن ساخت با شركت والتر ماتائو و جك لمون. هنگامي كه در سال 1982 انجمن فيلم مركز هنري لينكلن نيويورك، برگزار كننده جشنواره بين الملي فيلم نيويورك از بيلي وايلدر تجليل كرد، بيلي وايلدر گفت مايل نيست از او به عنوان يك مولف سينما ياد شود با اينكه در بسياري از فيلم ها تهيه كننده، كارگردان و فيلمنامه نويس خودش بود، كار خود را "مولف" نمي دانست و با لحن شوخ هميشگي خود گفت كار من اين است كه نگذارم تماشاگر در سالن سينما به خواب برود. اگر بشود تماشاگر را دو ساعت سرگرم كرد و كاري كرد كه بعد از بيرون رفتن از سينما 15 دقيقه در باره فيلم صحبت كند، من راضي ام. بيلي وايلدر در كار سينما سبكي طبيعي داشت و معتقد بود كه با زواياي غيرعادي دوربين و قطع هاي سريع نبايد به ياد تماشاگر انداخت كه دارد فيلمي را تماشا مي كند. بهترين كارگردان از نظر وايلدر كسي است كه با ترفند بتواند خود را از تماشاگر پنهان كند نه اينكه خود را به رخ تماشاگر بكشد.
بيلي وايلدر، كارگردان مجموعه اي درخشان از كمدي - اجتماعي هاي بدعت گذار در آمريكا دو روز پيش در سن 95 سالگي از دنيا رفت. "راديوآزادي" در نگاهي كوتاه زندگي و آثار او را مرور مي كند. براي مطالعه متن كامل برنامه راديوآزادي در باره "بيلي وايلدر" دگمه "متن فارسي" را كليك بزنيد.
