بحران خاورميانه و ديپلماسي نفتي ايران

فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) ايران منافع نفتي خود را به رويداد هاي خاور ميانه گره نميزند، پراگماتيسم يا عملكرايي در پيش ميگيرد و از سياست عراق در زمينة قطع صادرات نفت به مدت سي روز، دست كم در حال حاضر، پيروي نمي كند. اين برداشتي است آزاد از سخنان روز چهارشنبه بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت جمهوري اسلامي در سئول، برداشتي كه به احتمال زياد با واقعيت فاصله چنداني ندارد. عين سخنان بيژن زنگنه، به روايت خبرگزاري رويتر، چنين است : «هرگونه توقف صادرات نفت خام ايران فقط در صورت توافق كامل با ديگر كشور هاي اسلامي توليد كننده نفت صورت ميگيرد.» او مي افزايد كه همين موضع پيش تر از سوي آيت الله خامنه اي رهبر انقلاب اعلام شده است. علي خامنه اي در مراسم نماز جمعة همين هفته گفته بود "اگر كشور هاي اسلامي فقط يكماه، به عنوان حمايت از ملت فلسطين، اسراييل و حاميانش را تحريم نفتي كنند، دنيا تكان خواهد خورد." دوشنبه هشتم آوريل عراق اعلام كرد صدور نفت خود را يك ماه متوقف مي كند و شماري از رسانه هاي بين المللي اين تصميم را گامي در راه اجراي توصيه آيت الله خامنه اي دانستند. سخنان وزير نفت جمهوري اسلامي در سئول نشان مي دهد كه ابتكار بغداد با موضع واقعي تهران نمي خواند. عملگرايي جمهوري اسلامي دستكم از سه عامل عمده منشأ مي گيرد: - نخست آنكه اقتصاد ايران عمدتا در گروي صادرات نفت است و قطع شريان اين كالا بلافاصله بر بسياري از شاخص هاي كلان اقتصاد كشور تأثير خواهد گذاشت. به علاوه بخش گسترده اي از افكار عمومي ايران حاضر نيست در رابطه با فراز و نشيب هاي روابط اسراييل و فلسطين، دشواري هاي اقتصادي تازه اي را متحمل شود. چكونگي انعكاس سخنان بيژن نامدار زنگنه در رسانه هاي بامداد پنجشنبه تهران نشان مي دهد كه شمار زيادي از جريان هاي هوادار دولت محمد خاتمي نمي خواهند ديپلماسي نفتي ايران در خدمت هدف هاي سياسي قرار بگيرد. - از سوي ديگر به نظر مي رسد كه سازمان كشور هاي صادر كننده نفت (اوپك OPEC) حاضر نيست همانند نخستين سال هاي دهه 1970 به تحريم سياسي روي آورد و تازه اگر هم بخواهد، از دامنه مانوري بسيار كمتر از آن سال ها برخوردار است، به اين دليل ساده كه امروز تنها 40 در صد توليد جهاني را در اختيار دارد و با رقيباني چون روسيه، مكزيك، كانادا و نروژ روبرو است. - و سر انجام، در وراي همه فراز و نشيب هاي مقطعي، منافع دراز مدت ايران، همچون ساير كشور هاي صادر كننده نفت، در گرو رونق اقتصادي در كشور هاي عمده مصرف كننده است. اگر تحريم نفتي، با دامن زدن به بهاي انرژي، چرخ هاي توليدي را در دنياي صنعتي از كار بيندازد، نخستين قرباني ركود، توليد كنندگان نفت خواهند بود كه كالايشان ديگر خريداري نخواهد داشت.