لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۱۵:۱۳

سالگرد درگذشت بنيانگذار جمهوري اسلامي: نقد ديدگاه هاي آيت الله خميني توسط نسل انقلاب


مهدي خلجي مهدي خلجي (راديوآزادي): رهبري آيت الله خميني بر نظام جمهوري اسلامي، ده سالي بيش نپاييد، اما ميراث سياسي او هنوز بر ساختار حکومتي ايران چيرگي دارد. گرچه گفته ها و عملکرد آيت الله خميني طبق قانون اساسي جمهوري اسلامي مبناي عمل سياسي نيست و عمل کردن يا قانون گذراندن بر خلاف خواسته هاي آيت الله خميني قانوناً ممنوع نيست، طبق قانوني نانوشته شخصيت آيت الله خميني، منبع مشروعيت سياسي و در مواردي سخنان او مبناي قانون گذاري قرار مي گيرد. جناح هاي محافظه کار و اصلاح طلب، هر دو در نسبت دادن منش سياسي خود به مکتب آيت الله خميني از يکديگر پيشي مي گيرند. محافظه کاران مي گويند آيت الله خميني طرفدار ولايت مطلقه فقيه و سلطه بي و چون و چراي فقه اسلامي بر حکومت داري بوده است. اصلاح طلبان مي گويند آيت الله خميني هوادار جمهوري اسلامي و مشارکت مدني مردم در تصميم گيري هاي کلان کشور بوده و به مردم سالاري ديني اعتقاد داشته است. اما هيچ يک از اين دو جناح در مرجعيت سياسي آيت الله خميني ترديد ندارند. اين امر موجب شده که تصوير رسمي از آيت الله خميني، تقدس آميز و خطاناپذير جلوه کند و در حل بسياري از مشکلات و معضلات داخلي و خارجي کشور، ديدگاه هاي او، مانعي چاره ناپذير به نظر آيد. بحث ناکارآمدي قانون اساسي جمهوري اسلامي، ضرورت رفراندم درباره محتواي اين قانون و نقادي آن و حتا بحث درباره معنا و دامنه اصل ولايت فقيه، در سال هاي پس از دوم خرداد هفتاد و شش در ميان اصلاح طلبان داخل و خارج حاکميت مطرح شد و حتا محمد خاتمي رئيس جمهوري نيز از نقادي علمي قانون اساسي دفاع کرد. اما رفتار سياسي و انديشه ها و گفته هاي آيت الله خميني هنوز به موضوع نقادي بدل نشده است. اين نشان مي دهد که ديدگاه هاي آيت الله خميني براي همه جناح هاي سياسي حکومتي اعتباري فراتر از قانون اساسي دارد. محسن کديور روحاني منتقد که مدتي را در زندان جمهوري اسلامي سپري کرده است در تازه ترين مقاله خود با نام "ريشه يابي حکومت انتصابي در جمهوري اسلامي" ادعا کرده که آيت الله خميني همواره در پي حکومتي انتصابي بوده و هيچ گاه به مشارکت سياسي مردم به چشم منبع مشروعيت سياسي نمي نگريسته است. از ديدگاه کديور، اگر آيت الله خميني در برخي ادوار زندگي سياسي يا درگفته هاي خود از نقش مردم سخن گفته به دليل آن است که مردم آمادگي پذيرش حکومت مطلقه فقيه را نداشته اند. آقاي کديور مي گويد اگر آيت الله خميني به دموکراسي استناد مي کرد تنها به اين دليل بود که مردم به دموکراسي باور داشتند وگرنه خود آيت الله خميني طبق مباني فقهي اش هيچ اعتقادي به دموکراسي نداشته است. محسن کديور نوشته است آيت الله خميني زماني از لزوم تعيين سرنوشت هر ملت به دست خودش سخن مي گفت که مردم ايران به حکومت اسلامي رأي داده بودند؛ اگر مسأله به عکس بود و مردم به حکومت ديني پشت مي کردند و به حکومتي غيرديني رأي مي دادند، آيا آيت الله خميني بازهم به قاعده دموکراسي استناد مي کرد؟ ديدگاه کديور درباره انديشه سياسي آيت الله خميني تازه نيست و محافظه کاران راديکال مانند محمد تقي مصباح يزدي بارها بر آن تأکيد کرده اند. چيزي که تازگي دارد پيدايش زمينه هاي نقد آيت الله خميني در اردوگاه اصلاح طلبان است. اصلاح طلبان و از جمله محمد خاتمي رئيس جمهوري مي گويند نظريه سياسي آيت الله خميني مردم سالاري ديني بود. اصلاح طلبان با نسبت دادن اين نظريه به آيت الله خميني مي خواهند از اقتدار او براي پيشبرد برنامه اصلاحات سياسي استفاده کنند. اما محافظه کاران نيز با تفسيرهاي خود از نظريه ولايت فقيه اين ابزار اصلاح طلبان را کندتر و ناکارامدترکرده اند. درعين حال شماري از اصلاح طلبان و هم چنين محافظه کاران ميانه رو در برابر ديدگاه اخير کديور موضعي سخت نقادانه گرفته اند. با اين همه، به نظر مي رسد جدال بر سر ديدگاه هاي آيت الله خميني، اکنون از حد تعارفات مرسوم سياسي گذشته است و نسلي که خود را نسل انقلاب مي داند تلاش مي کند با نقادي انديشه هاي آيت الله خميني راه خود را به سوي دموکراسي باز کند.

در سالگرد درگذشت آيت الله روح الله خميني، بنيانگذار جمهوري اسلامي، تصوير رسمي از وي تقدس آميز و خطاناپذير جلوه مي کند و به مانعي چاره ناپذير در راه حل مشكلات امروزي تبديل شده است. محسن كديور، روحاني دگرانديش، در آخرين مقاله خود تحت عنوان "ريشه يابي حكومت غيرانتخابي" يادآورشد كه آيت الله خميني هرگز به مشاركت مردم در حكومت اعتقاد نداشت و منظور وي از جمهوري اسلامي، يك جمهوري انتصابي زير حاكميت مطلقه فقيه بود. به نظر مي رسد نسلي که خود را نسل انقلاب مي داند، تلاش مي کند با نقادي انديشه هاي آيت الله خميني، راه خود را به سوي دموکراسي باز کند. براي مطالعه گزارش راديوآزادي در باره مواضع دوجناح حاكم نسبت به ديدگاه هاي آيت الله خميني و آخرين مقاله محسن كديور در اين باره، دگمه متن فارسي را كليك بزنيد.
XS
SM
MD
LG