استاني شدن انتخابات در ايران: نظرهاي موافقان و مخالفان

مهدي خلجي مهدي خلجي (راديوآزادي): استاني شدن انتخابات در ايران در سال هاي اخير به طور جدي تري طرح شده است. در ايران تنها انتخابات مجلس خبرگان رهبري به صورت استاني برگزار مي شود. انتخابات پارلماني، بر اساس حد نصاب جمعيتي صورت مي گيرد و شکل استاني ندارد. اخيراً در وزارت کشور دولت آقاي محمد خاتمي، تلاش هايي صورت گرفته تا طرحي براي استاني شدن انتخابات آماده و تقديم مجلس شود. اين يکي از مواردي است که اصلاح طلبان خواستار تغيير آن در قانون انتخابات هستند. قبلاً مسأله نظارت استصوابي شوراي نگهبان بر انتخابات نيز با انتقادهاي شديد اصلاح طلبان روبه رو شده بود. اگرچه استاني کردن انتخابات، بيشتر خواسته اصلاح طلبان است، ولي در ميان آنها منتقداني نيز دارد. موافقان استاني شدن انتخابات مي گويند در شرايط کنوني شماري از کساني که به مجلس راه پيدا مي کنند از نظر تجربه سياسي و بلوغ فکري در سطح بالايي نيستند. اين نمايندگان با تکيه بر ويژگي هاي ايلي و قبيله اي و روستاني حوزه انتخابيه خود توانسته اند آراي آنها را به سوي خود جلب کنند. اما اگر انتخابات استاني شود، ناگزير ملاک انتخاب مردم بر پايه رابطه ها و پيوندهاي سياسي تر و حزبي تري قرار خواهد گرفت و کساني انتخاب خواهند شد که در بستر اجتماعي و در سطح گسترده اي در مقام يک فعال سياسي شناخته شده اند. هم چنين موافقان استاني شدن انتخابات مي گويند، بهبود وضع شهرهاي هر استان، بدون هماهنگي ميان مسئولان و نمايندگان هر يک از آن شهرها ممکن نيست. در حالي که اکنون، هماهنگي منظمي ميان نمايندگان شهرهاي هر استان ديده نمي شود. به نظر موافقان، با استاني شدن انتخابات، سياست هاي استاني يک دست تر و کارآمدتر به پيش خواهد رفت و دولت نيز از نتايج آن بهره مند خواهد شد. مخالفان استاني شدن انتخابات، بيشتر کساني هستند که با تمرکز اداري هر استان و استقلال آن از مرکز نيز موافق نيستند. شماري از مخالفان استاني شدن انتخابات مي گويند با اين کار تمايزهاي قومي در ايران تقويت خواهد شد و خطر تجزيه کشور نيرو خواهد گرفت. مخالفان اين طرح معتقدند در فقدان نظام حزبي، آفت هاي استاني شدن انتخابات بيشتر از منافع آن است و حتا اگر احزاب به معناي واقعي وجود نداشته باشند، استاني شدن انتخابات تغيير عمده اي به وجود نمي آورد و چه بسا بيش از گذشته زمينه سوء استفاده از انتخابات را فراهم آورد. در کنار اين ها منطق جامعه شناسي انتخاباتي نيز در موافقت يا مخالفت با اين طرح تأثير دارد. آن نيروهاي سياسي که در انتخابات بيشتر به طبقات متوسط شهري و گرايش هاي نوگراتر و از نظر ديني مداراگر تر اميد مي بندند، احتمالاً با استاني شدن انتخابات، سود بيشتري خواهند برد. اما آن نيروهاي سياسي که بيشتر بر طبقات زير متوسط و مناطق روستايي و شهرهاي کوچک سرمايه گذاري مي کنند، طبعاً نمي توانند چندان موافق استاني شدن انتخابات باشند. از سوي ديگر تحليل گراني مي گويند شماري از محافظه کاران اصولاً با هرگونه تغيير در قانون انتخابات مخالف هستند، چون از آن هراس دارند که با باز شدن راه تغيير، مسائلي چون نظارت استصوابي نيز بيش گذشته در محل بحث قرار گيرد. با اين همه، طرح استاني شدن انتخابات، با آن که سرنوشت ساز است و مي تواند تغييري ساختاري در پارلمان ايران به وجود آورد، مخالفاني جدي دارد و تا طي مراحل تصويب مجلس و شوراي نگهبان، بايد راه بلندي را بپيمايد.