گزارش اقتصادي روز: زعفران ايران در پيچ و خم بازارجهاني

فريدون خاوند (پاريس) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): محصول، كه ديروز در شهرستان قاين گشايش يافت، با هدف شناساندن هر چه بيشتر آن، و توجه به خرده فرهنگ ها و آداب و رسوم مردم ايران زمين برگزار شده است. محمد خاتمي در پيام خود به اين جشنواره مي گويد كه «رويكرد خردمندانه به اين محصول گرانقيمت مي تواند فصل نويني از توسعه همه جانبه را در منطقه و حتي كشور بگشايد.» مسئله در آنجا است كه زعفران ايران در حال حاضر از ابزار لازم براي رويارويي با پيچ و خم هاي بازار جهاني محروم است و نمي تواند، آنگونه كه بايد و شايد، به بهبود زندگي توليد كنندگان خود كمك كند. زعفران ايران، با ارزش ادويهاي و دارويي آن، در خور جشنوارهاي است پر شكوه : اين گياه به آب فراوان نياز ندارد، كاشت و داشت و برداشت آن فرصت هاي شغلي فراوان به وجود مي آورد، نگهداري و حمل و نقل آن آسان است، حلقه ارتباطي با ارزشي است ميان كشاورزان و بازار جهاني و توان ارز آوري دارد. توليد زعفران در ايران، حدود 170 تن در سال است و گويا حدود نيمي از آن صادر مي شود، عمدتا به بازار هاي اتحاديه اروپا. در مجموع ايران 80 در صد توليد و شصت در صد صادرات زعفران جهان را در اختيار دارد، ولي به دلايل گوناگون نتوانسته است از اين موقعيت ممتاز به سود خود بهره برداري كند. ميان زعفران كاران قاينات و مصرف كننده نهايي در شهر هاي اروپاي غربي و آمريكاي شمالي، راهي دراز و پر پيچ و خم وجود دارد. در آغاز راه توليد كننده خراساني طلاي سرخ خود را به صورت فله اي به قيمت هر كيلو 400 دلار راهي بازار ها مي كند و مصرف كننده غربي، در پايان راه، آنرا در بسته بندي هاي كوچك و شيك، ده برابر گرانتر مي خرد. سود كلان حاصل از تفاوت قيمت ميان آغاز و پايان راه هم به جيب دلالان اسپانيولي و اماراتي ريخته مي شود. براي مقابله با اين زيان بزرگ بود كه در آبانماه سال گذشته خورشيدي بورس بين المللي زعفران مشهد راه اندازي شد، به اين اميد كه از راه ايجاد تمركز در بازار صادراتي اين كالا، جلوگيري از تقلب و ارتقاي كيفيت آن، ارزش افزوده بيشتري در كشور به وجود آيد. طلاي سرخ ايران، موقعيت زعفرانكاران خراساني را در برابر بازار جهاني به نمايش ميگذارد. بدون شناخت پيچ و خم هاي اين بازار، كمياب ترين ادويه جهان به يك دهم بهاي نهايي آن در اختيار دلالان بين المللي قرار مي گيرد، حال آنكه تسلط بر مكانيسم ها و شريان هاي بازرگاني مي تواند اين كالا را به اهرمي در خدمت ارتقاي سطح زندگي در يكي از مناطق محروم ايران بدل كند. صدور زعفران هر سال تنها پنجاه ميليون دلار ارز براي ايران تأمين ميكند، ولي با همين جويبار هاي كوچك است كه مي توان صادرات غير نفتي ايران را به يك شط بزرگ بدل كرد.