پیامد تنش های بین المللی جمهوری اسلامی بر سیاست اقتصادی ایران

از پایان دهه 1360 خورشیدی بخش بزرگی از مدیران ارشد و بدنه کارشناسی جمهوری اسلامی به اصلاحات ساختاری اقتصادی در چارچوب نظام روی آوردند. برنامه پنجساله چهارم جمهوری اسلامی نیز بر استراتژی «تعامل» استوار بود. این استراتژی به دلایل گوناگون، به ویژه تداوم تنش با واشنگتن، نتوانست ایران را به کشوری عادی در صحنه اقتصادی بین المللی بدل کند، چرخش رویداد ها در روابط خارجی جمهوری اسلامی، به گونه ای گریز ناپذیر سیاست اقتصادی ایران را به مسیری تازه می کشاند. سخنگویان تکنوکراسی هوادار اصلاحات در داخل و تعامل با خارج، بیش از پیش در سکوت فرو می روند. سیاستگذاری اقتصادی جمهوری اسلامی فصل تازه ای را آغاز می کند که به نظر می رسد محور اصلی آن فراهم کردن کشور باشد برای بازگشت به انزوا. فریدون خاوند (رادیو فردا، پاریس): چرخش رویداد ها در روابط خارجی جمهوری اسلامی، که اوجگیری تنش برجسته ترین پیآمد آن است، به گونه ای گریز ناپذیر سیاست اقتصادی ایران را به مسیری تازه می کشاند. از پایان دهه 1360 خورشیدی به بعد، بخش بزرگی از مدیران ارشد و بدنه کارشناسی جمهوری اسلامی به اصلاحات ساختاری اقتصادی در چارچوب نظام روی آوردند و، در همان حال، این گزینش را به آنچه در ادبیات آنها «تعامل با خارج» لقب گرفت، گره زدند. بازسازی اقتصاد ایران، از دیدگاه آنها، در گرو فراهم آوردن فضای بین المللی مساعد برای توسعه کشور بود و تعامل، از نظر همان ها، به جز معدودی قلمروی ممنوعه، عرصه بسیار گسترده ای را در بر می گرفت : همگرایی منطقه ای، همکاری هر چه نزدیک تر با قدرت های اروپایی و آسیایی، جلب اطمینان محافل مالی بین المللی، تلاش برای جذب سرمایه و تکنولوژی، تاکید بر ضرورت ورود به سازمان تجارت جهانی، عقد قرار داد های دو جانبه اقتصادی وغیره … برنامه پنجساله چهارم جمهوری اسلامی نیز، که اجرای آن، دستکم به صورت رسمی، اول فروردین ماه 1384 آغاز شد، بر استراتژی «تعامل» استوار است. این استراتژی به دلایل گوناگون، به ویژه تداوم تنش با واشینگتن، نتوانست ایران را به کشوری عادی در صحنه اقتصادی بین المللی بدل کند، ولی به انزوای دهه 1360 تا اندازه ای پایان داد و به ویژه از حدود سه سال پیش، زمینه ورود سرمایه مستقیم خارجی را به این کشور، هر چند در سطحی محدود، فراهم آورد. امروز، با آنچه در فضای بین المللی جمهوری اسلامی می گذرد، سخنگویان تکنوکراسی هوادار اصلاحات در داخل و تعامل با خارج، بیش از پیش در سکوت فرو می روند. سیاستگذاری اقتصادی جمهوری اسلامی فصل تازه ای را آغاز می کند که به نظر می رسد محور اصلی آن فراهم کردن کشور باشد برای بازگشت به انزوا. در این میان، در کانون های قدرت در تهران، صدای کسانی بلند تر شنیده می شود که تحریم و انزوا را فرصتی مغتنم برای بازسازی اقتصاد کشور در راستای خود کفایی می دانند. در این میان آنچه فراموش می شود، تجربه بین المللی در شصت سال پس از جنگ جهانی دوم، و یا تجربه ایران در نخستین دهه پس از انقلاب اسلامی است.