پدیده تروریسم، قسمت اول: بررسی تعاریف

تروریسم یا وحشت افکنی در هر کجا می‌تواند روی دهد و به همین علت معمولا به صورت حمله ای ناگهانی رخ می‌دهد. اما جوامع و دولتها و جراید، تعریف مشخصی از تروریسم ندارند. برایان جکسون، تحلیلگر موسسه رَند در واشنگتن می‌گوید خشونتهای تروریستی از عناصر مشابهی برخوردارند که آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد. استیون ولش تحلیلگر مرکز اطلاعات دفاعی واشنگتن می‌گوید نظرات تثبیت شده ای درباره تعریف تروریسم وجود دارد. تروریسم دقیقاً به چه نوع اعمالی گفته می‌شود؟ اگرچه هنگامی که عملی تروریستی انجام می‌شود بلافاصله از سوی عموم به همین عنوان شناخته می‌شود، اما به رغم قوانین و قراردادهای بین المللی، مردم تعریف یکسانی از تروریسم به عنوان عملی جنایتکارانه ندارند. در برنامه های ویژه ای که از ساعت 11 امشب می‌شنوید به این موضوع و دیگر موضوع‌های مربوط به آن پرداخته می‌شود. این برنامه توسط رادیو صدای امریکا فراهم شده و همکاران رادیو فردا آن را به فارسی برگردانده‌اند. الگوی عمل تروریستی الگویی آشناست. ابتدا بمبی منفجر می‌شود یا عملی خشونت بار صورت می‌گیرد و سپس – معمولاً – بیانیه ای از سوی گروهی منتشر می‌شود که مسؤولیت حمله را برعهده می‌گیرد، اما این جامعه و دولتها هستند که با عواقب این اعمال – خرابیها و کشتارها - و تاثیرات آن روبرو هستند و باید مقابله کنند. تروریسم یا وحشت افکنی در هر کجا می‌تواند روی دهد و به همین علت معمولا به صورت حمله ای ناگهانی رخ می‌دهد. مثلاً در ماه فوریه گذشته در شهر سامره عراق مدفن دو تن از امامان شیعه منفجر شدند. در اگتبر گذشته در جزیره بالی در اندونزی بر اثر سه عمل انتحاری 20 نفر کشته شدند. در لندن – در ژوئیه گذشته – انفجار باعث درهم کوبیده شدن 3 ایستگاه متروی زیرزمینی و یک اتوبوس شد. و در امریکا در یازدهم سپتامبر 2001 ربایندگان سه هواپیما آنها را به برجهای دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک و ساختمان وزارت دفاع امریکا در واشنگتن کوبیدند و باعث کشته شدن 3 هزار نفر شدند. برایان جکسون، تحلیلگر موسسه رَند در واشنگتن می‌گوید در حالی که اهداف گروههای تروریستی با یکدیگر متفاوت است، اما این نوع خشونتها از عناصر مشابهی برخوردارند که آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد برایان جکسون: تروریسم یک سلاح روانی است. تلاش آن به منظور ایجاد وحشت و از این طریق نفوذ در دیگران است. بنابراین با مجروح کردن چند نفر از جمعیت، سعی در ترساندن همه جمعیت می‌شود. و به این ترتیب آن جامعه بر دولتش فشار وارد می‌کند تا تصمیماتش را تغییر دهد. آنچه برایان جکسون می‌گوید دقیقا چیزی است که دو سال پیش در اسپانیا روی داد. سه روز قبل از انتخابات سراسری در این کشور، یک رشته انفجار در چهار قطار مسافری منجر به مرگ 200 نفر شد و نخست وزیر محافظه کار اسپانیا – خوزه ماریا ازنار – که در اتئلاف نیروهای نظامی به رهبری امریکا در عراق حضور داشت – گروه جدایی طلبان باسک یا اتا را مقصر دانست. بعد القاعده مسؤولیت انفجارها را بر عهده گرفت و خواهان آن شد که اسپانیا نیروهایش را از عراق خارج کند. رای دهندگان اسپانیایی در انتخابات به حزب سوسیالیست رای دادند و رهبر این حزب خوزه لویس رودریگرز زاپاترو به قدرت رسید و یکی از نخستین کارهایش خارج کردن نیروهای این کشور از عراق بود. استیون ولش تحلیلگر مرکز اطلاعات دفاعی واشنگتن می‌گوید نظرات تثبیت شده ای درباره تعریف تروریسم وجود دارد. استیون ولش: تعریفهای سنتی از تروریسم معمولا شامل استفاده از خشونت به منظور تحریک جمعیت غیر نظامی یا مجبور کردن دولتها به انجام کاری می‌شود و معمولاً توسط عوامل غیر دولتی و مخفی صورت می‌گیرد که هیچ مبنای قانونی در جامعه ندارند و هدفشان بر هم زدن آرامش و نظم امور ملی است. اگرچه اکثر کارشناسان، تعریفی سیاسی از تروریسم بدست می‌دهند نه قانونی، اما دولتها و معاهدات بین المللی در جستجوی تعریفی قانونی برای جنایتهای ناشی از تروریسم مثل هواپیماربایی و کشتار دیپلمات‌ها هستند اما تعریف‌های ارائه شده در این زمینه با توجه به نوع و ابعاد حادثه فرق می‌کند.