«مشروطیت و مبارزه ای صد ساله»: مصاحبه با ماشاءلله آجودانی

چهاردهم مرداد همزمان است با یکصدمین سالگرد امضای فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار و نقطه چرخشی بر انقلاب دوران ساز سال 1285 ایران. در آن انقلاب پدران مشروطه خواه توانستند حاکمیت ملی را جایگزین استبدادهای سلطنتی و دینی کنند و مجلس شورای ملی را به عنوان مظهر این حاکمیت برپا دارند. دکتر ماشاءلله آجودانی مورخ مشروطیت در مصاحبه با رادیو فردا می گوید: از مردم ایران به عنوان رعایا یاد می کردند و مردم فاقد هرگونه حقوق سیاسی اجتماعی بوده و به همین علت مفهوم ملت به معنای جدید وجود نداشت و مردم در حکم رعیت شاه بودند و درواقع با نهضت مشروطیت است که رعیت به ملت تبدیل می شود و از آزادی در ابعاد مختلف سخن به میان می آید. با آن که پس از گذشت صد سال ما بسیار دستاوردهای عملی داشتیم، امروز می بینیم با ایجاد حکومت جمهوری اسلامی، تمام این دستاوردها به طور جدی زیر ضربه قرار گرفت، یعنی مشروطیت ایران خاری در چشم نظام جمهوری اسلامی است و علت این بود که دستاوردهای مشروطیت تناقضات جدی خودش راهم با خود همراه داشت. امیر آرمین (رادیو فردا): 14 مرداد همزمان است با صدمین سال امضای فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار و نقطه چرخشی بر انقلاب دورانساز سال 1285 ایران. درآن انقلاب پدران مشروطه خواه توانستند حاکمیت ملی را جایگزین استبدادها ی سلطنتی و دینی کنند و مجلس شورای ملی رابه عنوان مظهر این حاکمیت برپا دارند. و بعد هم دادگستری را بنا کنند با قوانین عرفی که جا ی قانون شریعت و قضاوت حاکمان شرع را بگیرد. هفتاد و اندی سال پس ازآن رویداد، انقلاب دیگری به وقوع پیوست و حاکمیت روحانی را جایگزین حاکمیت ملی ساخت و بار دیگر حاکمان شرع را بر مسند قضاوت نشاند و قانون شریعت جایگزین قانون عرفی ای که 70 سال کار کرده بود. رادیو فردا در رشته مصاحبه هایی با دکتر ماشاءالله آجودانی مورخ مشروطیت جنبه های گوناگون انقلاب مشروطیت را مورد بحث قرار می دهد. ماشاءاله آجودانی متولد آمل، از دانشگاه تهران دکترای زبان وادبیات فارسی دریافت کرده است.7 سال عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و مربی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی آن دانشگاه بود. در بهمن 1365 به لندن رفت با منوچهر محجوبی مجله فصل کتاب را در 13 شماره منتشر کرد. نخستین کتاب او «مشروطه ایرانی و پیش زمینه ها ی نظریه ولایت فقیه» در نقد و بررسی تاریخ مشروطه و تاریخ نگاری آن دوره در 650 صفحه در سال 1376در لندن منتشر شد و تا کنون بیش از شش بار در ایران نیز به چاپ رسیده و یکی از بهترین آثار تحقیقی در تاریخ مشروطیت است. «یا مرگ یا تجدد» دومین کتاب او در سال 1381 در لندن منتشر شدو اکنون چاپ سوم آن منتشر شده است. «ایران، ناسیونالیسم و تجدد» سومین کتاب دکتر آجودانی در آستانه انتشار است. ماشاءاله آجودانی: از مردم ایران به عنوان رعایا یاد می کردند و مردم فاقد هرگونه حقوق سیاسی اجتماعی بوده و به همین علت مفهوم ملت به معنای جدید وجود نداشت و مردم در حکم رعیت شاه بودند و درواقع با نهضت مشروطیت است که رعیت به ملت تبدیل می شود و از آزادی در ابعاد مختلف سخن به میان می آید. با آن که پس از گذشت صد سال ما بسیار دستاوردهای عملی داشتیم، امروز می بینیم با ایجاد حکومت جمهوری اسلامی، تمام این دستاوردها به طور جدی زیر ضربه قرار گرفت، یعنی مشروطیت ایران خاری در چشم نظام جمهوری اسلامی است. علت این بود که دستاوردهای مشروطیت تناقضات جدی خودش راهم با خود همراه داشت و همین است که ما امروز می بینیم سرانجام این مفاهیم نتوانستند در ایران نهادینه شوند، مستمر شوند و مشارکت مردم در زندگی سیاسی و اجتماعیشان جا بیفتد. در نتیجه در یک برزخی که البته شرایط دیگری بود و ما یک موقعیت بحرانی دیگری داشتیم و این جمله را من بارها تکرار کردم که «ما ملت تاریخی هستیم، اما حافظه تاریخی نداریم». و چون حافظه تاریخی نداشتیم، بخصوص در همین دوره پهلوی و نمی دانستیم که در مشروطیت چه خبر بود، نقش روحانیون را نمی دانستیم، به زودی فراموش کردیم، آن وقت سراسیمه خودمان را در چاهی انداختیم که به این آسانی ها امکان ندارد که از این گرداب و چاه نجات پیدا کنیم.