مشکلات اساسی در گسترش مبادلات تجاري چين و ايران از دید روزنامه فايننشیال تايمز

در سال گذشته حجم مبادلات تجاري چين و ايران به حدود هفت ميليارد دلار رسيد و انتظار مي رود اين رقم در سال هاي آينده با اجراي چندين پروژه بزرگ افزايش يابد. روزنامه فايننشیال تايمز در گزاشي تحليلي به بررسي روابط اقتصادي جمهوري اسلامي و چين پرداخته است و با اشاره به نياز چين به بازار آمريکا و همچنين افزايش تنش بين آمريکا و ايران، نوشته است که عليرغم نزديکي دو کشور در سال هاي اخير، روابط اقتصادي در سطحي بسيار محدود باقي مانده است. اقتصاد بوروکراتيک ايران کمپاني هاي خصوصي چيني را از ورود به بازار ايران دلسرد کرده است و سرمايه گذاري مستقيم چين در ايران بسيار محدود شده است. اولين رستوران کاملا چيني که با ميهمانداران زن در لباس هاي محلي چيني و حجاب اسلامي از مشتريان پذيرايي مي کرد، پس از يک ماه فعاليت از سوي اداره اماکن بسته شد. جمشيد زند (راديو فردا): سال گذشته صادرات ايران به چين به چهار مليارد دلار رسيد. سه ميليارد دلار از اين رقم را صادرات نفت خام، گاز و محصولات نفتي تشکيل مي داد. براي چين ايران با ذخاير عظيم نفت و گاز به ويژه در زماني که کمپاني هاي نفتي آمريکايي به دليل تحريم هاي اقتصادي قادر به داد و ستند با اين کشور نيستند، جذبه خاصي دارد. سال گذشته حجم مبادلات تجاري دو کشور از 1.3 ميليارد دلار در سال 2000 به هفت ميليارد دلار رسيد و پيش بيني مي شود با اجراي قرارداد گاز مايع به چين اين رقم در سال هاي آينده افزايش يابد. دولت هاي ايران و چين به طور اصولي توافق کردند که در 25 سال آينده چين سالانه ده ميليون تن گاز طبيعي مايع از ايران خريداري کند. اين گاز از حوزه نفت و گاز پارس جنوبي استخراج و به چين صادر خواهد شد. حجم قرارداد حدود صد ميليارد دلار است و طبق توافق به دست آمده بين دو کشور، کنسرسيوم نفتي سينوپک چين دست به عمليات اکتشافي در حوزه نفت و گاز يادآوران نيز خواهد زد. مقامات ايراني گرچه مي گويند چين تجربه و دانش کافي براي انجام اين پروژه را دارد، ولي در عين حال براي تضمين اجراي اين پروژه گفتگوهايي با کمپاني هاي نفتي شل و توتال را نيز آغاز کرده اند. اما به نوشته فايننشیال تايمز در کنار افزايش مبادلات تجاري، سياستمداران ايراني در اين فکرند که شايد بتوان نمونه اسلامي مدل چين را در ايران پياده کرد. رهبران اقتدارگراي چين کمونيست با کاهش کنترل دولت بر اقتصاد کشور، توانسته اند نرخ رشد اقتصادي را جهش وار افزايش دهند. مناسبات اقتصادي بين دو کشور به جز در زمينه نفت محدود است و روابط اساسا بين دولت ها است. در اين روابط سياسي در هر دو طرف نقش مهمي بازي مي کند. در نوامبر سال گذشته زماني که مذاکرات جمهوري اسلامي و اتحاديه اروپا بر سر برنامه هسته اي ايران به مرحله حساسي رسيده بود، وزير خارجه چين گفت: پرونده ايران نبايد به شوراي امنيت سازمان ملل فرستاده شود. اما به نوشته فايننشیال تايمز ايراني ها مي دانند که حمايت چين از آنان فراتر از اين نمي رود، زيرا به گفته بهزاد شاهنده، استاد علوم سياسي در دانشگاه تهران، گرچه چين خواهان روابط نزديکتر با ايران است، اما نياز اين کشور به آمريکا که بزرگترين بازار محصولات آن است، رهبران اين کشور را از گسترش روابط با ايران باز مي دارد. به گفته اين تحليلگر، چين مي خواهد قدرت جهاني شود و خصومتي پنهاني با آمريکا دارد، ولي در حال حاضر قبول کرده است که اين دهه متعلق به آمريکا است. از سوي ديگر به نوشته فايننشیال تايمز اقتصاد بوروکراتيک ايران کمپاني هاي خصوصي چيني را از ورود به بازار ايران دلسرد کرده است و سرمايه گذاري مستقيم چين در ايران بسيار محدود شده است. اولين رستوران کاملا چيني که با ميهمانداران زن در لباس هاي محلي چيني و حجاب اسلامي از مشتريان پذيرايي مي کرد، پس از يک ماه فعاليت از سوي اداره اماکن بسته شد. صاحبان صنايع در ايران نيز از ورود چيني ها به بازار هفتاد ميليوني ايران نگرانند و مي گويند کالاهاي ارزان چيني آنان را با مشکلات جدي مالي روبرو کرده است. گرچه طبق آمار رسمي حدود 50 درصد صادرات چين به ايران را ماشين آلات، دستگاه هاي پيشرفته و تکنولوژي مدرن تشکيل مي دهدف اما در اين آمار به محصولاتي که به طور غير رسمي وارد ايران مي شود، اشاره اي نشده است. بيش از 70 درصد از محصولات خارجي يا به طور قاچاق و يا از طريق اسکله هاي غير رسمي که تحت کنترل سپاه پاسداران و ديگر نهادهاي دولتي است وارد ايران مي شود. گرچه دولت هاي ايران و چين سرگرم گفتگو بر سر چندين پروژه بزرگ از جمله احداث خط لوله انتقال گاز به چين از طريق هند هستند، ولي به گفته تحليلگران، به جز نفت و گاز، مناسبات بازرگاني و تجاري دو کشور همچنان در سطح محدودي باقي مانده است.