«جنگ دنیاها» فیلم تازه اسپیلبرگ با شرکت تام کروز: یک افسانه علمی قدیمی با معنای امروزی

فيلم جديد استيون اسپيلبرگ «جنگ دنياها» که امروز نمايش آن در سينماهاي جهان شروع شد، روايت امروزي اثر مشهور اچ. جي. ولز نويسنده نامدار انگليسي است که به صورت فيلم افسانه علمي در دهه 1950 بازسازي شد. اما اين فيلم را مي‌توان پاسخي اضطراب‌آور توصيف کرد به حملات 11 سپتامبر که در آن موجودات فضائي که زندگي ميليون‌ها نفر را به آتش مي‌کشند، تمثيل تروريست‌ها هستند. اسپیلبرگ فضائی خشن و بدون تسکین و اضطراب آور خلق می کند که درام خانوادگی پدر فداکار نمی تواند از بدبینی تماشاگر به قدرت شرارت بکاهد. بهنام ناطقي (راديوفردا): فيلم جديد استيون اسپيلبرگ خاطره آثار برجسته افسانه علمي او مثل ET و Close Encounters of the Third Kind را زنده مي‌کند، فيلم‌هاي افسانه علمي برجسته‌اي که در هر يک، صحنه‌هاي خيره‌کننده برخورد انسان با جهان ناشناخته فرصتي فراهم مي‌کرد براي قهرمانان داستان که به جنبه‌هاي نيکوي زندگي انساني، ارزش‌هاي خانوادگي و عشق، برسند. در فيلم جنگ دنياها، قهرمان اسپيلبرگ پدر غفلت‌کاري و خودخواهي است با بازي ستاره هاليوود تام کروز، که در جريان نجات خانواده در برابر حملات موجودات فضائي، به عشق فرزند و فداکاري مي‌رسد. فيلم War of the Worlds يا جنگ دنياها، بر مبناي يک رمان افسانه علمي قرن 19 از نويسنده بريتانيائي H. G. Wells نوشته شده که الهام بخش نمايش راديوئي مشهور اورسن ولز Orson Wells در دهه 30 و فيلم‌هاي متعددي بود که بعد از آن در باره سوژه حمله موجوات فضائي به کره زمين بود. در اين فيلم‌ها، به خصوص آنها که در دهه 1950 و بعد از آن ساخته شدند، موجودات فضائي يا مريخي همواره تمثيلي از دشمنان زميني بودند، از جمله فاشيسم و کمونيسم، و ترس از نابودي جهان توسط بمب اتمي. روايت جديد اسپيلبرگ از اين ماجرا، به اين سبب از سوي منتقدها اضطراب‌آور و هشدار دهنده توصيف شده است که تمثيلي آشکار از حمله کور تروريست‌ها به آمريکا است، و داستان ترس قديمي را با توجه با وقايع تاريخ معاصر، به‌روز کرده است. در مجموعه خيره‌کننده و غرورانگيز آثار استيون اسپيلبرگ، جادوگر و داستان‌گوی برجسته سينماي معاصر، که به قول منتقدها، هرچند همه فيلم‌هايش عالي نيستند اما از ساختن فيلم بد عاجز است، فيلم جنگ دنیا‌ها، در کنار فيلم Terminal قرار مي‌گيرد، به عنوان دو رويه از پاسخ اين سينماگر به فاجعه 11 سپتامبر. در ترمينال، با شرکت تام هنکز، تفاهم، همکاري و عشق به عنوان يک پاسخ اميدوارکننده، ارائه مي‌شود. فيلم جنگ جهان‌ها، اما تصوير آخرالزمان است: يک فيلم ترسناک در غالب يک افسانه‌علمي دهه پنجاهي، که کمتر تسکيني در آن مي‌شود يافت. آقای اسپیلبرگ در مصاحبه‌ای گفت با کار اچ جی ولز و ژول ورن، دو تن از نخستین نویسندگان ژانر افسانه علمی در ادبیات غرب، در کودکی و از طریق روایات پدر خود آشنا شد و وقتی فیلمساز شد، همیشه به فکر این بود که فیلمی از کتاب جنگ دنیاها بسازد. آقای تام کروز، که بعد Minority Report دومین بار است که با اسپیلبرگ کار می‌کند، در مصاحبه‌ای این پروژه را بزرگترین فیلمی می‌داند که در عمر هنری خود در آن کرده است و کار کردن با اسپیلبرگ را انفجار خلاقیت توصیف می‌کند و می‌افزاید علیرغم عظمت پروژه و شمار بسیار همکاران و فشردگی وقت، هنگام کار با اسپیلبرگ هرگز احساس نکرد باید عجله کند. آقای اسپیلبرگ خلاقیت را یافتن فرصت‌ها می‌داند و می‌گوید قرارگرفتن در صحنه همراه با بازیگرها، همیشه فکرهای تازه‌ای به او می‌دهد که شب قبل از فیلمبرداری به ذهنش خطور نکرده بود. منتقد سان فرانسيسکو کرانيکل اين فيلم را نه اشغال زمين توسط موجودات بيگانه بلکه فيلمي در باره حمله از خود بيگانگي به جامعه بشری مي‌داند، با صحنه‌هائي حيرت‌انگيز و خارق‌العاده، که چنان ماهرانه طراحي و اجرا شده‌اند، که تماشاگر مدام بايد به خود يادآوري کند که دهان‌ از حيرت بازمانده خود را فروبندند. وي مي‌نويسد از موسيقي نئوکلاسيک جان ويليامز گرفته تا ترفندهاي بصري بدون درز و کمال‌يافته، همه چيز اين فيلم حس کودک 10 ساله‌اي را در ذهن بيدار مي‌کند که هنگام ديدن فيلم‌ها از تماشاي صحنه‌هاي باورنکردني به خود مي‌لرزد. اما براي منتقد لس‌آنجلس تايمز، اين فيلم يادآور کودک ده ساله‌اي است به نام استيون اسپيلبرگ، که به همشاگردي‌هاي خود گفته بود آرزو دارد روزي استادي در حد سيسيل ب. دوميل در ساختن فيلم‌هاي افسانه‌ علمي بشود اين نويسنده مي‌افزايد حالا اسپيلبرگ مي‌تواند به خود ببالد زيرا عهد زمان کودکي را با دسترسي به تکنولوژي‌اي چنان پيشرفته در ساختن تصويرهاي خيالي و باورکردني درآميخته است که به خواب اساتيد سينماي دوران کودکي او هم نمي‌توانست خطور کند. منتقد نيويورک تايمز آقاي A.O.Scott اسپيلبرگ را ستايش مي‌کند به خاطر اينکه توانسته است اين داستان افسانه‌علمي و ترسناک را به يک درام خانوادگي تبديل کند در باره عشق پدري، اما منتقد لس‌آنجلس تايمز که عظمت صحنه‌هاي اين فيلم و مهارت اسپيلبرگ و همکاران، وي را به تحسين و شگفتي واداشته، مي‌نويسد درام خانوادگي حلقه ضعيف داستان اين فيلم اضطراب‌آور است که در پايان آن، برخلاف آنچه اسپيلبرگ مي‌خواهد، تماشاگر نه با ايمان بازیافته به نيروي نيکي، بلکه با هراس بيشتر از قدرت شرارت، از سينما بيرون مي‌رود.