تاثیر مقاومت مدنی اکبر گنجی بر جنبش آزادی خواهی در ایران، از سه دیدگاه

در نافرمانی مدنی شخص به طور آگاهانه و عملی، قوانین غیرعادلانه و ناحق را نقض می‌کند و حاضر است بهای آن را نیز بپردازد. چنین روش غیرخشونت‌آمیزی را اکبر گنجی، نویسنده زندانی برگزید، تا به حکم مجازات شش ساله خود تنها به اتهام بیان عقاید و محرومیت از حقوق مسلم از قبیل برخورداری از امکانات معالجه بیماری در خارج از زندان و حق ملاقات با وکیل و خانواده‌اش اعتراض کند. در میزگرد حقوق بشر و دمکراسی این هفته رادیوفردا، آقایان دکتر رامین احمدی، فعال حقوق بشر در آمریکا، عبدالفتاح سلطانی، از وکلای مدافع اکبر گنجی، محمد سیف‌زاده، وکیل دادگستری در تهران، به تاثیر مقاومت مدنی در ایران می‌پردازیم، و اینکه مقاومت مدنی اکبر گنجی، در شکل‌گیری دیگر انواع مقاومت مدنی چه خواهد بود. مسعود ملک (رادیوفردا): برخورداری از آزادی بیان و حق انتخاب، از جمله حقوق مسلم شهروندی در یک جامعه مدنی است. هرگاه این حقوق به لحاظ قوانین موجود در نظام یا مجریان قانون، از شهروندان سلب شود، مبانی حقوق بشر نقض شده است. در اعتراض به نقض حقوق شهروندی و در دفاع از آن در طول تاریخ، شیوه‌های مختلفی به کار گرفته شده است، از جمله نافرمانی مدنی. نافرمانی مدنی، شیوه‌ای مسالمت‌آمیز به منظور احقاق حقوق مسلم شهروندی است. در نافرمانی مدنی شخص به طور آگاهانه و عملی، قوانین غیرعادلانه و ناحق را نقض می‌کند و حاضر است بهای آن را نیز بپردازد. چنین روش غیرخشونت‌آمیزی را اکبر گنجی، نویسنده زندانی برگزید، تا به حکم مجازات شش ساله خود تنها به اتهام بیان عقاید و محرومیت از حقوق مسلم از قبیل برخورداری از امکانات معالجه بیماری در خارج از زندان و حق ملاقات با وکیل و خانواده‌اش اعتراض کند. در میزگرد حقوق بشر و دمکراسی این هفته رادیوفردا، آقایان دکتر رامین احمدی، فعال حقوق بشر در آمریکا، عبدالفتاح سلطانی، از وکلای مدافع اکبر گنجی، محمد سیف‌زاده، وکیل دادگستری در تهران، به تاثیر مقاومت مدنی به عنوان شیوه‌ای مسالمت‌آمیز برای احقاق حقوق شهروندی در ایران می‌پردازیم، و اینکه مقاومت مدنی اکبر گنجی، که تا حدودی می‌توان آن را پیروزمندانه نامید، در شکل‌گیری دیگر انواع مقاومت مدنی چه خواهد بود. دکتر رامین احمدی (فعال حقوق بشر، دانشگاه Yale، نیو هیون، کانه‌تیکت)(خلاصه): گنجی به عنوان نماد مقاومت مردم در برابر حکومت استبدادی، از سه نظر اهمیت دارد. یکی از نظر روانی است. چون این حکومت بخشی از تسلط خود را با جنگ روانی ادامه می‌دهد. ولی گنجی به مردم روحیه می‌دهد که نشان می‌دهد یک نویسنده بی‌دفاع از یک سیستم پلیسی مخوف و گسترده، قوی‌تر است. اهمیت دوم آن، اهمیت استراتژیک است که نشان می‌دهد مبارزه غیرخشونت‌آمیز می‌تواند با موفقیت انجام شود. سوم، اهمیت بین‌المللی آن است و مطرح شدن گنجی و زندانیان سیاسی در سطح جهان. اصل اساسی و بنیادین مبارزه غیر خشونت‌آمیز این است که وقتی مردم از رعایت قوانین و مقررات حکومت به دفعات کافی و به شمار کافی امتناع کنند، از آن دولت خلع ید می شود. اما سرایت مقاومت گنجی به دیگر آحاد جامعه، به خود مردم ایران بر می‌گردد، و اینکه از خارجی‌ها و دیگران قطع امید کنند واز خطوط قرمز تعیین شده، مثل دانشجوها، عبور کنند، و نیروهای انتظامی تصمیم بگیرند مردم را سرکوب نکنند و دست به نافرمانی بزنند، وقتی این اقدامات با هم رخ می‌دهد، کسی که شاه بوده یا ولی فقیه بوده، در مدت کوتاهی تبدیل به یک شهروند عادی می‌شود. قدرت سیاسی بدون فرمانبرداری زیردستان مفهوم ندارد. در اعلامیه حقوق بشر، حق مطالبه حقوق و حق نافرمانی برای مردم به رسمیت شناخته شده است. در مورد گنجی هم روشن است، که او صریح و روشن می‌گوید من مشروعیت این نظام را قبول ندارم و هدف سیاسی او رفراندوم و نظرخواهی است در باره کل نظام. اعلامیه جهانی حقوق بشر این حق را می‌دهد که شهروندان ایران بخواهند یک نظام دیگر داشته باشند. وضعیت دوستان ما در ایران با وضعیت ما در خارج فرق می‌کند که می‌توانیم هر چه دلمان بخواهد بگوئیم و بنابراین من از این موضع حرف می‌زنم که قانون نیست که دارد حقوق مردم را نقض می‌کند، این جریان قدرتمندی است که از آن صحبت می‌کنیم، یعنی نظام حکومتی که با آن سرو کار داریم. این یک جریان نیست. بلکه بسیار ریشه‌دارتر از یک گروه کوچک حاکم است که از بقیه نظام جداست. ما با یک نظام حکومتی سرو کار داریم که با زور و ترور دارد حکومت می‌کند. گنجی می‌گوید آن را مشروع نمی‌داند و من فکر می‌کنم باید حق داشته باشد این حرف را بزند و این نظام دیر یا زود در مقابل مقاومت گنجی و امثال گنجی در داخل ایران به زانو در خواهد آمد. ما می‌توانیم در خارج از کشور از این صحبت کنیم که مردم حق دارند خواهان تغییرکل نظام باشند. مقاومت گنجی تاثیر مثبتی داشته است و در دنیا هم به طور مثبتی افکار عمومی را جلب کرده به موضوع نقض حقوق بشر در ایران و مسئله زندانیان سیاسی و استبداد حکومتی در ایران. این تنها موضوعی است که از نوم چامسکی تا وزارت امورخارجه آمریکا، یعنی دو قطب کاملا متضاد، همه با هم بر سر لزوم دفاع از گنجی و حقوق او اتفاق نظر دارند. این مسئله، ماهیت استبدادی که در ایران در جریان است، دوباره عنوان می‌کند در محافل جهانی، زیرا گاه به خاطر انتخابات و غیره، افکار عمومی به جهات دیگری منحرف می‌شود. محمد سیف زاده (حقوقدان، تهران) (خلاصه): گنجی در یک دادگاه غیرقانونی به حبس محکوم شده و این حکم قطعی شده و الان در حال اجرا است. گنجی و وکلای او نتوانسته‌اند حکم غیر قانونی را ملغی کنند، و از دسترسی به پزشک ومدوا مطابق حقی که دارد، محروم شده است. بنابراین، دست به آخرین کار می‌زند از روی ناچاری، و البته با مقاومت قهرمانانه. توجه کنیم که برخلاف اینکه قوه قضائیه می‌گوید ایشان مجرمی است که باید تابع قانون باشد، ایشان مجرم نیست، احکام علیه او تمام زندانیان سیاسی و مطبوعاتی صادر شده است، غیرقانونی است. اعتصاب در زندان یک تخلف انتظامی است و مقامات قضائی آن را نادانسته جرم می‌خوانند. ولی اعتصاب در زندان، مقاومت در برابر اعمال غیرقانونی قوه قضائیه است. حکومت مطابق قانون اساسی قاعدتا باید مردم‌سالار باشد. طبق اصل 9 قانون اساسی، هر قانونی که با قصد سلب آزادی‌ها یا محدودکردن آنها تصویب شود، از اعتبار ساقط است. بنابراین کلیه احکامی که توسط قوه قضائیه علیه سیاسیون و اصحاب قلم صادر شده، غیرقانونی، برخلاف قانون اساسی و از درجه اعتبار ساقط است. احزاب سیاسی، تشکل‌ها، NGOها، مطابق اصل 26 قانون اساسی به مجوز احتیاج ندارند. اما حالا وزارت کشور مجوز می‌خواهد. یا، تظاهرات، طبق اصل 27 قانون اساسی احتیاج به مجوز ندارد. مجوز را برای این تقاضا می‌کنند که دولت امنیت تظاهرکنندگان را تامین کند نه اینکه آزادی‌ها او حقوق آنها را از بین ببرد. نگرفتن مجوز موجب غیرقانونی خواندن راهپیمائی و تجمع نمی‌شود و آن را نمی‌توان با سرکوب و حمله برچید. گنجی تا به حال توانسته است مورد حمایت مردم و روشنفکران جامعه قرار بگیرد. اما اینکه این اثر گذار خواهد بود در آینده مبارزات مردم، قطعا جواب این هم مثبت است، گرچه در وضعیت موجود و با توجه به دلسردی مردم و مشکلاتی که دارند، کاری که گنجی انجام داد در آینده مبارزات ما تاثیر مثبتی خواهد داشت. عبدالفتاح سلطانی (عضو هیات وکلای اکبر گنجی، تهران) (خلاصه): مسئولین بیش از سایرین باید پایبند قوانینی باشند که وضع کرده‌اند، اما متاسفانه جریاناتی در حاکمیت، که حاضر نیستند تن بدهند به اجرای قانون، اما قدرتمند هستند و سعی می‌کنند اشخاصی را که گناهی جز ابراز عقیده ندارند به زندان بیافکند. چنانکه گنجی ابتدا به ده سال حبس، بعد به شش ماه حبس و بعد به شش سال حبس محکوم شد، بدون اینکه جرمی داشته باشد جز ابراز عقیده. گنجی برای مطالبه حقوق خود از شیوه‌های مدنی استفاده می‌کند، که تنها چیزی که دارد، جان خود را، در طبق اخلاص قرار داده است. همه افراد جامعه که بخواهند مطالبات به حق قانونی خود از حاکمیت بخواهند، و نخواهند دست به خشونت بزنند، راهی جز مقاومت مدنی ندارند. در ذیل اصل نهم قانون اساسی به طور تلویحی به مقاومت مدنی هم اشاره شده است. «می‌گوید هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور، آزادی‌های مشروع را هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب کند.» حالا اگر چنین قوانینی تصویب شد، قانون اساسی به طور تلویحی این حق را می‌شناسد که از طرق مدنی بتوانند در مقابل تصویب قوانینی که آزادی‌های مشروع آنها را سلب می‌کند، مقاومت کنند، و راهی غیر از مقاومت مدنی برای شهروندان نمی‌ماند. در فصل سوم قانون اساسی تحت عنوان «حقوق ملت» حقوقی را برای مردم در نظر گرفته‌اند، ولی متاسفانه چه از طریق قانونگذاری و در اجرا، حقوق ملت نادیده گرفته می‌شود. راه‌پیمائی که مخل مبانی اسلام نباشد، و مسلحانه نباشد، آزاد است. مجوز برای حفظ امنیت است از سوی نیروی انتظامی. در اصل هشتم پیش‌بینی شده که امر به معروف و نهی از منکر، هم حق است هم تکلیف، یعنی وظیفه همگانی است. دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. حالا وقتی مردم بخواهند عملکرد عده‌ای از مسئولین را به نحوی نقد کنند، این حق آنهاست و هم تکلیف آنهاست از نظر شرعی. چگونه نقد کند که به کسی بر نخورد و به عنوان تبلیغ علیه نظام او را زندانی نکنند؟ اما متاسفانه هر گوینده، دانشجو، یا نویسنده را به صرف اینکه نقدی کرده روانه زندان می‌کنند، و این نقض آشکار آزادی عقیده و بیان است. هر مقاومت مدنی آنهم در جامعه امروزی که مردم از طرق رسانه‌های گروهی مدرن می‌توانند از قضایا مطلع شوند، قطعا تاثیر خود را هم در تاریخ مملکت و هم در تعدیل روش‌های مسئولان حکومتی و هم در تصحیح شیوه‌های اصلاح‌طلبانه خواهد گذاشت.