(rm) صدا | [ 10:15 mins ]
در برنامه این هفته «زنان و جامعه»، ضمن مروری بر رویدادهای مهم مربوط به مسائل زنان در ایران و جهان، به نشست گروه علمی – تخصصی مطالعات زنان وابسته به انجمن جامعه شناسی ایران، برای بررسی فعالیتهای سازمانهای غیردولتی در قبال خشونت خانگی می‌پردازیم. سپس با نظرات آذر قره قاسملو ، حقوقدان، درباره نیاز به حضور قضات مشاور زن در دادگاههای خانواده آشنا می شویم. در پایان، گزارش سازمان ملل متحد درباره کاهش جمعیت زنان در جهان و دلایل آن را، از جمله ضرب و شتم و اعمال خشونتبار علیه زنان در برخی از فرهنگهای مردسالار، می شنویم. شیرین فامیلی (رادیو فردا): این هفته مساله حکم اعدام شهلا جاهد، زنی که متهم است لاله سحرخیزان همسر ناصر محمد خانی ، فوتبالیست سابق تیم ملی را با ضربات چاقو به قتل رسانده است، بار دیگر در صدر اخبار قضایی و حقوقی ایران قرار گرفت. اجرای حکم اعدام این زن به دستور رئیس قوه قضائیه متوقف شد تا مورد بررسی مجدد قرار گیرد. عبدالصمد خرمشاهی وکیل شهلا جاهد پیش از این در نامه ای به رئیس قوه قضائیه خواستار تجدید نظر در اجرای حکم اعدام وی شده و نوشته بود که شواهد و مستندات موجود حاکی از آن است که موکل او که زن صیغه‌ای فوتبالیست یاد شده بود، قاتل نیست. سازمان عفو بین‌الملل و شماری از سازمانهای حقوق بشری نیز صدور حکم اعدام برای شهلا را محکوم کردند.
صرفنظر از چند و چون پرونده این قتل و پیجیدگیهای قضایی آن، مساله ای که بار دیگر به خاطر پیگیری این جنایت در افکار عمومی و بویژه بین جامعه زنان ایران مطرح می شود، این پرسش اساسی است که علت اصلی وقوع چنین جنایاتی در ایران چیست؟
هفته گذشته گروه علمی – تخصصی مطالعات زنان وابسته به انجمن جامعه شناسی ایران، نشستی برای بررسی فعالیتهای سازمانهای غیردولتی در قبال خشونت برگزار کرد. چند تن از سخنرانان در این نشست گزارشها و پژوهشهایی را درباره خشونتهای خانگی که به گفته آنها اصلی ترین قربانیان آن کودکان و زنان هستند، ارائه دادند و به بررسی مشکلاتی پرداختند که سازمانهای غیر دولتی برای مبارزه با خشونت با آن مواجه هستند. پژوهشگران و کارشناسان زن در این نشست، با ذکر مواردی از خشونت خانگی این نکته را مطرح کردند که قوانین ایران در زمینه برخورد به مساله خشونت در خانواده با کمبودها و نقائص جدی مواجه است. کارشناسان و فعالان زن می گویند خشونت خانگی در دادگاههای ایران تا کنون مورد توجه قرار نگرفته است. به گفته آنها در حال حاضر اگر شوهری همسرش را مورد ضرب و شتم قرار دهد و زن به دادگاه مراجعه و شکایت کند، اولین اقدام دادگاه آنست که در لیست دعاوی نام جرم را اختلاف خانوادگی ثبت کند. این رویه دادگاه موجب می شود که وکلا و سازمانهای غیر دولتی که با خشونت در خانواده مبارزه می کنند، نتوانند به موارد مشخص و پرونده این قبیل خشونتها دست یابند. برخی از فعالان زن در ایران می گویند، سیستم قضایی ایران تلاش دارد با خشونت علیه زنان و کودکان در خانواده، در حد یک اختلاف خانوادگی که در حریم خصوصی اتفاق می افتد، برخورد کند و این یکی از مشکلات جدی در راه مبارزه با خشونت خانگی است.
نگاهی به اهمیت و نقش قضات مشاور زن در دادگاههای خانواده
رئیس مجتمع قضایی خانواده در تهران، حسن حمیدیان اعلام کرده است که در حال حاضر شش قاضی زن در اجرای احکام مجتمع قضایی مشغول فعالیت هستند. با توجه به این که پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی، زنان از شغل قضاوت محروم شدند، اکنون نقش زنان قاضی در دادگاههای خانواده چیست؟
آذر قره قاسملو (وکیل دادگستری): یک خانم قاضی اگر که بتواند خودش، در سمت قاضی البته، به مشکلات زندگی خانوادگی خانمها رسیدگی کند، طبعا خیلی بهتر است. ولی از آنجایی که برای امر قضاوت خانمها منع شرعی وجود دارد، درهر صورت خانمها نمی‌توانند قاضی باشند در دادگاه خانواده. ولی اکثریت دادگاههای خانواده ممکن است مشاور نداشته باشند. اگر بپذیرند که مشاور زن باشد در دادگاه خانواده، صرف بودنشان به جای یک قدم، ده قدم به جلوست. خیلی وقتها هست که قضات کلا نتیجه گیری پرونده را و این که موضوع کجا هست و جنس اختلاف از چه نوع است را، می‌سپرند کاملا به دست خانمهای مشاور و خیلی وقتها ممکن است صرفا متکی باشند به ارائه نظری که از طرف آن خانم مشاور ارائه شده و آن آقای قاضی هم نظرش را از این باب صادر کند.
ش. ف: آذر قره قاسملو حقوقدان در تهران از اهمیت حضور قضات مشاور زن در دادگاههای خانواده می گوید و این که اکثر مراجعان به دادگاههای خانواده را زنان تشکیل می دهند.
آذر قره قاسملو: تعداد مراجعان مرد به شدت به نسبت زنها کمتر است. و دلیلش هم این است که در جامعه امروز ایرانی، با توجه به قوانینی که وجود دارد، آقایان اصلا دلیلی ندارد که به دادگاه مراجعه کنند. آقایان هم زندگی خانوادگیشان را دارند و هم زندگی شغلیشان را و هم موضوعاتی خارج از چارچوب خانواده را در بیرون از خانه تعقیب می کنند. همسر دوم دارند؛ همسر صیغه ای دارند که همان عقد موقت باشد. خانمها هستند که وقتی به آخر خط می رسند، مشکلشان آنقدر پیچیده می شود که نهایتا مجبورند به دادگاه مراجعه کنند.
ش. ف: در روزهای گذشته، سازمان ملل متحد گزارشی منتشر کرد و از کاهش جمعیت زنان در جهان خبر داد. در این گزارش آمده است که تعداد زنان در جهان به تدریج از تعداد مردان کمتر می شود و یکی از دلایل آن را ضرب و شتم و اعمال خشونتبار علیه زنان در برخی از فرهنگهای مردسالار ذکر کردند.
فریبا مودت (رادیو فردا): تئودور وینکلر رئیس هیات تحقیقاتی که این گزارش را تهیه کرده می گوید مطالعاتشان بر این اساس صورت گرفته که تعداد جنین و نوزادان دختر و پسر را با نسبت جنسیت جمعیت در چند سال بعد از آن مقایسه کرده و دیده اند که این نسبت به قیمت کاهش چشمگیر زنان به هم خورده است. وینکلر می گوید کورتاژهایی که به خاطر دختر بودن جنین انجام می شود و سقط جنینهای عمدی، عوامل عمده کاهش تعداد زنان در جمعیت جهان است. یکی دیگر از دلایل آن هم خشونت در خانواده، از جمله قتلهای ناموسی در برخی فرهنگهاست که بکرات اتفاق می افتد.
در گزارش وینکلر که عنوان «زن در جهانی ناامن» را بر خود دارد، آمده است که بدون شک، مراعات حقوق بشر و حفاظتهای قانونی می تواند به حل این مساله کمک کند، اما این ارزشهای فرهنگی است که باید عوض شود. خشونت علیه زنان پس از بیماری، گرسنگی و جنگ، چهارمین علت عمده مرگهای زودرس در میان آنان است. وینکلر می گوید: خشونت علیه جنس زن از زمانی که او جنینی بیش نیست شروع می شود. در فرهنگهایی فرزند پسر بر دختر ارجح است، بویژه اگر تعداد موالید در آن فرهنگ یا کشور، محدود شده باشد. در اینجاست که کورتاژ جنینهای دختر شروع می شود.
در گزارش مصور وینکلر که در آن از گزارشهای سازمان بهداشت جهانی و دولتها به عنوان شاهد و گواه استفاده شده است، همچنین آماری دقیق از موارد تجاوزهای جنسی، ازدواجهای اجباری و خودفروشیهای ناخواسته داده شده است. 50 مورد پژوهش در مورد وضعیت زنان در سراسر جهان نشان می دهد که حداقل یک زن از هر سه زن، کتک می خورد، به زور وادار به آمیزش جنسی می شود و به نوعی مورد آزار و ایذا قرار می گیرد. هر ساله حداقل 700 هزار زن در جهان به خودفروشی وادار می شوند.
وینکلر می گوید ریشه های عمیق خشونت علیه زن یکی از جنایات عمده بشریت است و ما نمی توانیم چشمهامان را به روی آن ببندیم و امیدوار باشیم همه چیز خود به خود حل شود.
