لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۱۵:۳۷

حجاب و ابعاد سياسي-اجتماعي آن از ديد دو زن صاحبنظر


(rm) صدا | [ 10:44 mins ]
حجاب از نظر بسياري جامع شناسان، در دهه هاي اخير به يک مساله ي سياسي تبديل شده است. در فرانسه با پنج ميليون مسلمان، که بزرگترين اقليت مسلمان در اروپا به شمار مي رود، چالش بر سر قانون منع پوشش روسري، در مدارس و اداره هاي دولتي، اختلاف نظرهاي آشکاري را ميان رهبران مسلمانان فرانسه برانگيخته است. دکتر آزاده کيان، جامعه شناس در پاريس و دکتر فاطمه قاسم زاده ، روانشناس در تهران به بررسي عوامل سياسي و اجتماعي اين پديده مي پردازند. دکتر آزاده کيان مي گويد: به نظر من اعتراض مسلمانان در فرانسه به جا نيست. کساني اين صحبتها را مي کنند که در ممالک خودشان آزادي پوشش را براي زنانشان قائل نيستند. دکتر فاطمه قاسم زاده ، روانشناس در تهران مي گويد: مساله اين است که در واقعيت بين خواسته هاي افراد و آنچه به عنوان قانون مطرح مي شود، تضاد و تناقضي وجود دارد. ماه منیر رحیمی (رادیوفردا): حجاب از نظر بسياري جامع شناسان، در دهه هاي اخير به يک مساله ي سياسي تبديل شده است. در فرانسه با پنج ميليون مسلمان، که بزرگترين اقليت مسلمان در اروپا به شمار مي رود، چالش بر سر قانون منع پوشش روسري، در مدارس و اداره هاي دولتي، اختلافنظرهاي آشکاري را ميان رهبران مسلمانان فرانسه برانگيخته است. موافقان تصويب اين لايحه در مجلس، در حقيقت مدافع اصل لائيسيته قانون اساسي فرانسه هستند که مي گويند جدايي دين از دولت که حدود يک قرن است در اين جامعه به عنوان يک ارزش جاافتاده است، و نهادينه کردن اين امر از راه آموزش در مدارس ممکن شده و بايد حفظ شود. و به گفته آگاهان، در درجه نخست، مديران و معلمان مدارس خواستار تصويب اين قانون بودند. در همين حال، براي کاهش تنش بين اسلامگراها و دولت فرانسه، کميسيوني با شرکت عده اي جامعه شناس، سياستمدار و اسلام شناس تشکيل شد که چند پيشنهاد را مطرح کرد: ازجمله تهيه گوشت با ذبح اسلامي براي زندانيان مسلمان ، که بنا بر آمار شمار آنها چشم گير است، و يا اضافه کردن اعياد اسلامي به روزهاي تعطيل فرانسه. برخي از اين پيشنهادها پذيرفته نشد و اکنون گروههاي اسلام گرا تهديد هاي خود را تشديد کرده اند. فيليپ گيته دبيرکل يک انجمن مديران مدارس در فرانسه گفته است: مخالفت با اين قانون ممکن است کساني را که خواهان اعمال محدوديت بيشتري در استفاده از نمادهاي مذهبي هستند، مصممتر کند. و از ديگر سو، دو گروه اسلامي بزرگ از جمله اتحاديه سازمانهاي اسلامي فرانسه اين هفته وعده دادهاند تا به چند دختري که به خاطر پوشيدن روسري از مدارس اخراج شدهاند کمک قانوني کنند. و بدين گونه است که مقامات فرانسوي از امکان برگزاري تظاهرات در آستانه بازگشايي مدارس در پاييز نگرانند.براي مقايسه ي مساله ي حجاب در ايران و فرانسه، آخرين واکنش ها درباره ي تصويب قانون منع استفاده از نشانه هاي مذهبي در اماکن دولتي و به ويژه حجاب زنان را از دکتر آزاده کيان، جامعه شناس در پاريس مي خواهم. دکتر آزاده کيان : الان اسلام گرايان فرانسوي دارند به شدت تلاش مي کنند که حتي دختران مسلماني که تا حالا حجاب نداشتند را تشويق کنند که اينها با حجاب در مدارس ظاهر بشوند و ما هنوز نمي دانيم که چه اتفاقي در ماه سپتامبر خواهد افتاد. م. ر.ر.: در اين ميان، شماري از اسلامگرايان در ايران نيز به قانون منع پوشيدن روسري در اماکن دولتي در فرانسه معترض هستند: دکتر آزاده کيان: به نظر من اعتراض به جا نيست. کساني اين صحبتها را مي کنند که در ممالک خودشان آزادي پوشش را براي زنانشان قائل نيستند. با توجه به اين که در فرانسه فقط در مدارس و ادارات، يعني آنجايي که دولت مطرح است حجاب ممنوع است، وگرنه در خيابان يا در بخش خصوصي به هيچ وجه حجاب منع نشده، در حالي که در ايران همه جا حجاب اجباري است، حتي اينها خواهان اين هستند که زنان در منازلشان هم حجاب داشته باشند. م. ر.ر.: اما در داخل ايران، هرچند ؛ عبدالله رمضانزاده دبير هيات و سخنگوي دولت و نيز نفيسه فياض بخش، رئيس فراكسيون زنان مجلس هفتم تهيه لايحه حجاب توسط وزارت كشور را تكذيب كرد اند، غلامعلي حداد عادل ، رييس مجلس شوراي هفتم اسلامي گفته است ترديدي ندارد كه وضع حجاب بايد در كشور بهبود پيدا كند. وي در اين باره كه گويا مجلس هفتم قوانين سختگيرانه در مورد حجاب تصويب خواهد كرد، گفت: نميتوان به تصويب قانون نام سختگيرانه گذاشت. از اين رو بنا بر اعلام محمد باقر قاليباف، فرمانده كل نيروي انتظامي، نيروي انتظامي با بد حجابي برخورد خواهد كرد. او از آئين‏نامه اي درباره نحوه پوشش زنان خبر داده که شوراي اجتماعي وزارت كشور در حال بررسي است تا به دولت بياورد و در صورت تصويب، نيروي انتظامي مجري آن خواهد بود. و اين سخن را فاطمه آليا ، نماينده تهران در مجلس شوراي هفتم اسلامي تائيد کرده که: نيروي انتظامي به عنوان حافظ امنيت اجتماعي در اجراي وظيفه‏اش به آيين نامه‏اي در خصوص نحوه پوشش و حجاب نياز دارد. وي افزود : طبق گزارش مسوولان نيروي انتظامي 30 تا 40 نفر در جامعه هستند, كه ماموريت دارند به معابر پر رفت و آمد رفته و هنجارشكني كنند و مظاهر بدحجابي را در جامعه رواج دهند. دکتر فاطمه قاسم زاده ، روانشناس در تهران مي گويد سبب اصلي اين تنش ها بين مقامات رسمي و مردم به جايگاه قانون اساسي و ميزان پذيرش آن از سوي نسل جديد است. دکتر فاطمه قاسم زاده: مساله اين است که در واقعيت بين خواسته هاي افراد و آنچه به عنوان قانون مطرح مي شود، تضاد و تناقضي وجود دارد. مساله ديگر روشي که به کار برده مي شود خيلي مهم است. کاري صحبت مي شود از کار فرهنگي، ولي معمولان سعي شده در اين سالها با اجبار و تحميل اين خواست دولتمردان بر مردم اعمال شود و عملا هم نه تنها نتيجه نداده، همچنان که مي بينيد به محض اين که کمي شل بيايند، شروع مي شود آن وضعي که افراد بيرون مي آيند و جدا از آن هم تضادهاي ديگري را ايجاد مي کند اين تحميل و فشار که مشکل و فشار را چند برابر مي کند. م. ر.ر.: خانم قاسم زاده چنانکه اشاره کرديد حدود نيم ربع قرن است که جمهوري اسلامي تلاش مي کند به گفته خود جامعه را از مفاسد اجتماعي باز بدارد و يکي از ابزارهاي اين موضوع هم حجاب زنان است که گفته مي شود اگر بي حجابي باشد باعث بي بند و باري جامعه مي شود و از طرف ديگر ما دائم شاهد خبرهايي از فرار زنها، گرايش آنها به خودفروشي، خارج رفتن، قاچاق آنها به کشورهاي ديگر و اينها هستيم. چقدر جمهوري اسلامي موفق بوده در اجبار کردن حجاب و پايين آوردن مفاسد اجتماعي؟ فاطمه قاسم زاده: به نظر من که با اين تحميل حجاب موفق نبودند، چون عملا هم نشان داده مي شود. اما واقعيت اين است که حجاب به هر حال يک نوع روبنا است و علت بيشتر آن مفاسد اجتماعي و مشکلات اجتماعي يک بخشش مساله فقر است که در جامعه ما وجود دارد، بخشهاي ديگر هم ناشي از فشارها و تحميلهايي است که در زمينه هاي مختلف خانواده يا جامعه به افراد به خصوص به نسل جوان وارد مي کنند. بنابراين به نظر نمي رسد که ارتباط مستقيم بين بدحجابي و افزايش آسيبهاي اجتماعي و انحرافات اجتماعي وجود داشته باشد. م. ر.ر.: از ديگر سو، چالش جاري و تازه بر سر مساله ي حجاب در ايران، اين باور را قوت داده که در جامعه ايران امروز، ميزان پايبندي وعمل دموكراتيک با شاخص هايي مانند پوشش ظاهري زنان تخمين زده مي شود. آزاده کيان: وقتي زنان را آزاد نگذارند که مي خواهند حجاب داشته باشند يا نمي خواهند داشته باشند، به بحث کلي دموکراسي برمي گردد و فراموش نکنيم که در رقابتهاي انتخاباتي برخي از نمايندگان تبليغات انتخاباتيشان را از طريق دختران بدحجاب به قول خودشان انجام مي دادند براي اينکه به جوانان و به زنان نشان بدهند که ما اگر انتخابات را ببريم پافشاري بر اين مسائل نمي کنيم و به آزادي فردي دست نخواهيم زد. م.م.ر.: رويارويي مجلس کنوني شوراي اسلامي با مجلس ششم که به مجلس اصلاحات معروف بود، به ويژه بر سر مسائل زنان، شاهدي است بر اين ماجرا. فاطمه آجرلو مخبر فراكسيون مجلس هفتم مسلم دانسته که برنامههاي فراكسيون زنان در مجلس ششم بايد بررسي شود . به افزوده وي: در تبيين برنامه هاي فراكسيون زنان در مجلس هفتم مسلما احكام ناب ديني و شرعي در نظر گرفته خواهد شد. آزاده کيان: بسياري از دستاوردهاي اين دوران، به خصوص دستاوردهاي مجلس ششم ظاهرا يکي يکي دارند پس گرفته مي شوند و پشت مساله پافشاري بر حجاب آنچه بيشتر نگران کننده است اين است که بعضي از حقوقي که در اين سالها زنان با پافشاري، با مبارزات اجتماعيشان توانستند بگيرند هم الان در خطر است، يعني فقط مساله حجاب هم نيست، همين پيشرفتهاي کمي هم که در اين چند ساله اخير در رابطه با حقوق زنان و کودکان انجام شده، متاسفانه امکانش است که تندرويان مجلس هفتم پس بگيرند. م.ر.ر.: اما حجاب در مجموع چه اندازه در ايران براي مردم مسائله و يا پروبلماتيک شده است؟ اين پرسش را با فاطمه قاسم زاده در ميان مي گذارم که روزانه با شمار زيادي از زنان و جوانان سر و کار دارد. فاطمه قاسم زاده: به نظر من نمي رسد که مساله اي براي اکثريت مردم باشد. درواقع هميشه گفته مي شود که هر موقع مشکلاتي پيش مي آيد مساله حجاب زنان مطرح مي شود. بخش ديگري از آن ممکن است مسائل ديگري به عنوان ريشه و پايه اين امر قرار گرفته باشد که گاهي اين سختگيريها و اين شدت عملها را باعث مي شود. م. ر.ر.: آيا روي صحبت شما به بستر مذهبي اجتماع است و عرفهاي حاکم بر آن؟ فاطمه قاسم زاده: به هر حال جامعه ما يک جامعه مذهبي است، حتي کساني که اين اعتقادات را دارند ممکن است گاهي اوقات از نظر پوشش ظاهري مورد قبول يک عده خاصي قرار نگيرند. يعني به نظر مي رسد که مذهب يک طرف است و برداشتهاي متفاوتي که افراد و گروههاي مختلف از اعتقادات مذهبي دارند يک طرف ديگر. م. ر.ر: آيا اين صحبت شما در مورد جوانان از نوجواني تا 30 سالگي هم صدق مي کند؟ يعني آيا اعتقادات مذهبي و همان باورهاي ديني بر آنها به همان شدت پدر و مادرهايشان حاکم است. فاطمه قاسم زاده: از نظر تفاوت ارزشها و اعتقادات ما فاصله بين نسلها را مي بينيم که در يک حدي در همه جوامع وجود دارد، ولي به نظر مي رسد که در جامعه اين حد خيلي شديدتر است و به همين علت هم است که در مورد جوانان و نوجوانان اين نوع سختگيريها بيشتر مشکل ايجاد مي کند تا در مورد افرادي که يک نسل با اين نسل جوان تفاوت دارند. م . ر.ر.: به نظر مي رسد بر سر سياسي شدن امر حجاب اتفاق نظري وجود دارد ولي، اما تفاوتي است بين سياسي شدن حجاب در فرانسه و ايران:برخي مثال مي اورند که اگر اين روزها صد زن باهم در يکي از خيابان هاي تهران بي حجاب شوند، با آن مستقيما به شکل يک بحران سياسي برخورد خواهد شد تا پديده اي اجتماعي. ولي تفاوتي است بين سياسي شدن حجاب در فرانسه و جمهوري اسلامي ايران. دکتر آزاده کيان: دولت فرانسه حجاب را سياسي عمدا نکرد، حجاب عملا سياسي شد با عنوان سمبل اسلام گرايان که اسلام گرايان بسيار از آن استفاده مي کنند جهت پيشبرد اهداف سياسي خودشان. در حالي که در ايران اجباري شدن حجاب پس از انقلاب تحکيم سيستم مردسالارانه است، يعني ابزارسازي مي شود از حجاب، حجاب سمبل قدرت دولت به حساب مي آيد در ايران و ارزش بسيار مهم براي اسلام و بالطبع جمهوري اسلامي است.
XS
SM
MD
LG