ميزگرد«سايه اي بر فراز تهران، پيامدهاي سياسي و امنيتي مجهز شدن ايران به قدرت هسته اي» (بخش دوم)

مرکز توسعه آمريکايي Center for American Progress که يک موسسه آموزشي پژوهشي غير حزبي در واشنگتن است، روز جمعه ميزگردي تحت عنوان سايه اي بر فراز تهران پيامدهاي سياسي و امنيتي مجهز شدن ايران به قدرت هسته اي برگزار کرد. در اين ميزگرد رز گات مولر از بنياد کارنگي مساله را از ديد آمريکا بررسي کرد. مارتين برايان وابسته نظامي سياسي سفارت فرانسه در واشنگتن درباره موضع اروپا صحبت کرد. دکتر تکيه، استاد دانشگاه دفاعي ملي و پژوهشگر مرکز توسعه آمريکايي از زاويه ايران به بررسي مساله پرداخت. مريم احمدي (راديو فردا): دکتر ری تکيه سخنراني خود را با اين سئوال آغاز کرد که اصولا ايران چرا مي خواهد سلاح هسته اي داشته باشد و پاسخ اين بود که عامل بازدارندگي مهمترين مساله در تلاش ايران براي دسيابي که تکنولوژي هسته اي است. دکتر تکيه گفت: جنگ دو پيامد عمده براي ايران داشت، تمايل داشتن خودکفايي در تمام زمينه ها و عدم اتکا به هرگونه توافق، ميثاق يا کنوانسيون بين المللي به عنوان ابزارهاي محافظت کننده از منافع ملي ايران، به خصوص از آن جهت که جامعه بين المللي در مقابل بمباران شيميايي ايرانيها توسط صدام حسين چه نظاميها و چه غير نظاميها واکنش نشان نداد. بديهي است که ديگر صدام حسين وجود ندارد و عراق جديدي به وجود آمده است، اما اگر شما برنامه ريز امنيت ملي در ايران باشيد عراق برايتان يک عامل غير قابل پيش بيني بسيار بزرگ است. دکتر تکيه Ray Takeyh گفت: اکنون چگونه عراقي شکل خواهد گرفت، عراقي که به عنوان عامل آمريکا در منطقه عمل خواهد کرد؟ سياست آمريکا در دهه 1970 اين بود که از قدرتهاي محلي به عنوان پليس منطقه استفاده شود که در آن مورد خاص پليس منطقه ايران بود و حالا اگر عراق را جايگزين ايران کنيد، جاه طلبيهاي تاريخي عراق براي سلطه بر منطقه که البته جاه طلبيهاي صدام حسين بود، اما با رفتن او پايان نگرفته، اگر اين جاه طلبيها دامن زده شود، به کمک يک ابرقدرت عراق مسلح شود و ايران را به حاشيه براند و منزوي کند و با توجه به اهميت استراتژيک خليج فارس که قابل اطمينان ترين راه دسترسي ايران به بازارهاي جهاني از جمله بازارنفت است، مي توان با قاطعيت گفت که غير قابل پيش بيني بودن يک دولت عراق و داراي حق حاکميت، ماهيت دولت جديد و مسيري که در پيش خواهد گرفت، موضع کساني را که در ايران بر هژموني هسته اي تاکيد دارند تقويت مي کند. با اين حال عراق يک خطر بلند مدت است. از نظر ايرانيها کشوري که اکنون بزرگترين خطر عليه امنيت ملي ايران است، آمريکا است. دکتر تکيه در ادامه سخنان خود گفت: ايران مي تواند از عمليات آزادسازي عراق هم درس بگيرد، به اين معنا که داشتن تواناييهاي غير متعارف اگر اين تواناييهاي غير متعارف محدود به سلاحهاي ميکروبي و شيميايي باشد، ضرورتا نمي تواند به عنوان يک عامل بازدارنده عليه ايالات متحده عمل کند، يعني حتي وقتي ايالات متحده به اين ارزيابي رسيد که عراق سلاحهاي شيميايي و ميکروبي دارد، آماده بود تا به عراق حمله کند. با گرفتن اين درس از مورد عراق از موردکره شمالي هم مي شد درس گرفت. اين که حتي يک توانايي هسته اي فرضي يا خيالي احتمالا مي تواند نوع ديگري از مناسبات با ايالات متحده و جامعه بين المللي را رقم بزند و در بردارنده امتيازهاي اقتصادي و تضمينهاي امنيتي بيشتري باشد. دکتر تکيه گفت: تشخيص اين نکته مهم است که برنامه هاي هسته اي ايران براي مقاصد استراتژيک خاصي شروع شد، اما چنانکه در موارد پيشين گسترش سلاحهاي هسته هم ديده ايم، وقتي يک برنامه هسته اي شروع مي شود به تدريج مشتريان خود را پيدا مي کند. احساسات ميهن پرستانه را تقويت مي کند، نهادهاي خاص خود و گروههاي فشار خاص خود را ايجاد مي کند و گاه حتي با مساله هويت ملي ارتباط پيدا مي کند. به گفته دکتر تکيه در گرايشهاي هر کشور براي برنامه هاي هسته اي دو تاريخ اهميت دارد، يکي زمان مورد نياز براي دستيابي به تواناييهاي هسته اي و ديگري زماني که از نظر سياسي ديگر امکان بازگشت يا رويگرداني از برنامه هاي هسته اي وجود ندارد. با رسيدن به مرحله عدم امکان بازگشت سياسي، حتي اگر عوامل استراتژيکي که دليل داشتن چنين برنامه اي بوده از بين برود، مثلا رابطه ايران و آمريکا تغيير کند، از نظر امنيتي شرايط مطلوبتري در خليج فارس وجود داشته باشد، بازهم برنامه عملا ادامه پيدا مي کند. دکتر تکيه گفت: نمي دانم آيا ايران به آن مرحله که از جهت سياسي بازگشت امکان پذير نباشد رسيده است يا خير، اما اگر هم نرسيده باشد، به آن بسيار نزديک است. دکتر تکيه گفتگورا تنها راه برون رفت از بحران دانست.