گزارش کميسيون تحقيق سناي آمريکا درباره حملات 11 سپتامبر: پيآمد روابط آمريکا و ايران بر آينده دموکراسي، از ديد موافقان و مخالفان

در گزارش کميسيون تحقيق سناي آمريکا درباره حملات 11 سپتامبر از نقش احتمالي ايران در اين حملات سخن به ميان آمده است. در حالي که گروهي از صاحبنظران آمريکايي خواستار نرمش با ايران هستند، گروهي ديگر شدت عمل نسبت به جمهوري اسلامي را تنها راه رويارويي با اين حکومت مي دانند. احمد طهماسبي، تحليلگر مسائل ايران و از طرفداران مذاکره آمريکا با ايران در برلين معتقد است اگر قرار باشد حکومت ايران برقرار بماند يا ساقط شود، سياست آمريکا چندان عامل موثري در اين ميان نيست. وی در مصاحبه با رادیو فردا می گوید: آمريکا مثلا 50 سال، 60 سال با شوروي روابط ديپلماتيک داشت، اين به معناي اين نيست که شوروي را تقويت کردند. اما طرفداران شدت عمل با حکومت جمهوري اسلامي مي گويند شدت عمل در قالب سياستي چون تحريم ايران مي تواند دموکراسي را در ايران برقرار کند. نيما راشدان، تحليلگر مسائل ايران در مصاحبه با رادیو فردا می گوید: اقتصاد ايران به قدري وابسته به درآمد نفت است و به قدري از واردات و حتي واردات مواد سوختي متاثر است که هرنوع تحريم مي تواند به يک آشوب بزرگ در سراسر کشور بيانجامد که کنترل اين آشوب در حد و اندازه دولت و حکومت کنوني ايران نيست. سياوش اردلان (راديو فردا): کارشناسان سياست خارجي آمريکا اين روزها سخت گرم اين بحث هستند که تکليف دولتشان با حکومت ايران چيست. هنوز روشن نيست گزارش کميسيون تحقيق سناي آمريکا درباره حوادث 11 سپتامبر تا چه حد بر بحث رابطه ايران و آمريکا تاثير بگذارد. در آمريکا طرفداران مذاکره با ايران طي هفته گذشته با انتشار گزارش کارشناسانه اي استدلال کردند که انزواي حکومت ايران به سود منافع ملي آمريکا و ثبات منطقه نيست، بلکه بايد از طريق مذاکراتي ويژه رفتار حکومتگران ايران را تغيير داد. مخالفان مذاکره مي گويند چنين نيست و مذاکره کردن تنها به تقويت حکومت جمهوري اسلامي منجر مي شود. بر خلاف چنين نظري احمد طهماسبي، تحليلگر مسائل ايران و از طرفداران مذاکره آمريکا با ايران در برلين معتقد است اگر قرار باشد حکومت ايران برقرار بماند يا ساقط شود، سياست آمريکا چندان عامل موثري در اين ميان نيست. احمد طهماسبي: اين پوزيسيون که اصلا روابط برقرار شود، يعني تحکيم يک حکومتي، اين پوزوسيوني است که اصلا به نظر من زياد ديگاه سياسي در آن نيست. براي اينکه آمريکا مثلا 50 سال، 60 سال با شوروي روابط ديپلماتيک داشت، اين به معناي اين نيست که شوروي را تقويت کردند. س . ا : شما فکر مي کنيد سياست آمريکا نسبت به ايران هيچ تاثيري نخواهد داشت روي آينده حکومت ايران يا رفتار مقامات حکومتي؟ احمد طهماسبي: به هيچ وجه من معتقد نيستم که تاثير خواهد گذاشت. بيشترين رابطه را آمريکا با رژيم شاه داشت. مگر تاثيري روي اين قضيه گذاشت. من معتقد نيستم که روابط ديپملاتيک بين کشورها در ماندن يا نماندن آن رژيمها تاثير آنچناني دارد، نه من اين فکر را ندارم. س . ا : در مورد تغيير رفتار حکومت چطور؟ آيا آمريکا مي تواند به اهداف خودش در زمينه برنامه هاي هسته اي و صلح خاورميانه در رابطه با ايران برسد، اگر با مقامات جمهوري اسلامي وارد گفتگو بشود؟ احمد طهماسبي: آن هم کار از امروز به فردا نيست. شما مي بينيد که اين مذاکرات بسيار بسيار پيچيده و حتي دقيقي را که با کره شمالي دارد انجام مي گيرد، از امروز به فردا به نتيجه نرسيده. س . ا : پس چه راهي براي آمريکا باز مي ماند در واقع؟ احمد طهماسبي: به نظر من هم براي آمريکا و هم براي ايران، تنها راهي که هست اين است که وارد يک روابط ديپلماتيک با هم بشوند. اصلا غير عادي است دو کشور با هم روابط ديپلماتيک نداشته باشند. آمريکا که مي خواهد در منطقه نقش مهمي را بازي کند و بازي مي کند و ايران که خواه ناخواه يک کشور بسيار مهمي در منطقه است، اين دو با هم روابط ديپلماتيک نداشته باشند. س . ا : طرفداران مذاکره آمريکا با ايران همچون احمد طهماسبي بحران عراق را بهترين دليل بر اين مي دانند که شدت عمل آمريکا در قبال ايران نه تنها راهگشا نيست، بلکه در حال حاضر ممکن هم نيست. اما طرفداران شدت عمل با حکومت جمهوري اسلامي با اين فرض که حکومت از اساس متزلزل است، مي گويند شدت عمل در قالب سياستي چون تحريم ايران مي تواند با نتايجي بسيار موثرتر از مورد عراق به براندازي جمهوري اسلامي منجر شود و دموکراسي را در ايران برقرار کند. نيما راشدان، تحليلگر مسائل ايران: نيما راشدان: فرق وجود دارد بين حکومت ايران و عراق از اين جهت که دولت ايران در مساله سياست داخليش بسيار با مشکل مواجه است، توان بسيج افکار عمومي، توان بسيج نيوري انساني را ندارد. س . ا : يعني فکر مي کنيد اگر آمريکا تحريم خودش را عليه ايران بسط بدهد و به صورت بين المللي در بياورد، آنوقت بتواند حکومت ايران را متزلزل کند. نيما راشدان: قطعا اينطور است، حتي برخي از منابع داخلي فرض بفرماييد آقاي حجاريان هم در گفتگوي اخيرشان به اين نکته اشاره کردند. اين يک نقطه اظهر من الشمس است، يعني اقتصاد ايران به قدري وابسته به درآمد نفت است و به قدري از واردات و حتي واردات مواد سوختي متاثر است که هرنوع تحريم مي تواند به يک آشوب بزرگ در سراسر کشور بيانجامد که کنترل اين آشوب در حد و اندازه دولت و حکومت کنوني ايران نيست. س . ا : اما کارشناسان طرفدار مذاکره با ايران مي گويند که اگر چنين بشود، حکومت ايران به راحتي منابع خودش را به طرف برنامه هاي هسته اي خواهد برد، چرا که حالت تدافعي تري به خودش خواهد گرفت و احساس تهديد خواهد کرد از ناحيه جهانيان و چه بسا برنامه هاي هسته اي خودش را شتاب هم بدهد. نيما راشدان: من فکر نمي کنم که اينطور باشد. يعني حکومت ايران تا کنون هم برنامه گسترش تسليحات جمعي خودش را با شدت دنبال کرده. آن چيزي که باعث مي شود ايرانيان تا به حال نتوانسته باشند به سلاحهاي کشتار جمعي دستيابي پيدا کنند بحث خواست يا عدم تمايل آنها نبوده، بحث استطاعت فني و توان فني اين دولت بوده. س . ا : ولي به فرض هم جامعه بين المللي بخواهد تحريمهايي را عليه ايران اعمال کند، تحريمهاي مشابه آنچه که در عراق بود، خواهد بود؟ برنامه هايي مثل نفت براي غذا. به هر حال مقامات ايران دسترسي خواهند داشت به غذا و دارو و نيازهاي اساسي مردم. نيما راشدان: بلکه اينکه تحريمها چه تاثيري بر جامعه ايران خواهد گذاشت، آن يک بحث مستقلي است که مي توان از جوانب متفاوتي بررسي کرد. رفتار مصرفي مردم ايران، لشگر چهار ميليوني افرادي که زندگي خودشان را به درآمدهاي دولتي وابسته مي بينند، دولت ايران از کمترين امکانات براي مقابله با تحريم برخوردار نيست. کمترين امکاناتي را که دولتهايي مانند صربستان و عراق برخوردار بودند و به نوعي مي توانستند با عوارض تحريم مقابله کنند را ايران ندارد. ايران هيچ دوست واقعي در هيچ کجاي دنيا ندارد. س . ا : اگر آنگونه که نيما راشدان مي گويد، تحريم ايران بتواند به سقوط حکومت آن کشور منجر شود، مقامات ايران هم چنين تحريمهايي را در صورت اعمال آن رفتاري خصمانه و براندازانه تلقي خواهند کرد که پيامدهاي آن مي تواند بحث رابطه ايران و آمريکا را وارد مرحله اي کاملا جديد کند.