بررسی علل شکست مذاکرات تهران بر سر صادرات گاز ایران به ترکیه، از دید یک کارشناس

رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه تهران را بدون امضاي قراردادهاي اقتصادي از پيش برنامه ريزي شده ترک کرد. در مذاکرات هياتهاي ايراني و ترک در تهران طرفين نتوانستند بر سر يکي از مهمترين قراردادهاي انرژي به توافق برسند. دکتر هومن پيماني، کارشناس ارشد مرکز همکاريها و امنيت بين المللي در دانشگاه Bradford انگليس درباره عدم توافق ايران و ترکيه بر سر مساله صادرات گاز ايران به ترکيه در مصاحبه با راديو فردا مي گويد: ترکيه با مشکلات زيادي در زمينه قرارداد صادرات گاز به ايران روبرو است، از يک طرفي اين قراردادها را بسته و از طرفي به خاطر بسته شدن اين قراردادها اجبارا بايد به تعهدات خودش عمل کند و از طرف ديگر نيازي به اين گاز ندارد، از اين جهت دنبال بهانه اي مي گردد که برخي از اين قراردادها را ملغي کند و مشکلش با ايران به اين سادگيها حل نخواهد شد. گلناز اسفندياري (راديو فردا): نخست وزیر ترکیه رجب طيب اردوغان، تهران را بدون امضاي قراردادهاي اقتصادي از پيش برنامه ريزي شده ترک کرد. در مذاکرات هياتهاي ايراني و ترک در تهران طرفين نتوانستند بر سر يکي از مهمترين قراردادهاي انرژي به توافق برسند، قراردادي که چند سال پيش براي فروش گاز ايران به ترکيه بسته شده، ولي کنون خط لوله انتقال گاز چندين بار باز و بسته شده است. دولت ترکيه قيمت بالا و کيفيت نامطلوب گاز را دليل اين امر مي داند، ولي دولت ايران مي گويد: قيمتي که بر سر آن توافق شده عادلانه است و ترکيه بايد خريد گاز را از سر بگيرد. دکتر هومن پيماني، کارشناس ارشد مرکز همکاريها و امنيت بين المللي در دانشگاه بردفورد، Bradford واقع در وست یورکشایر West Yorkshire بریتانیا، در مصاحبه با رادیوفردا مي گويد: عدم برنامه ريزي صحيح اقتصادي در ترکيه يکي از دلايلي است که تنش کنوني را به وجود آورده است. هومن پيماني: ترکيه دو سال قبل هم همين مساله را با ايران داشت و آن موقع ايران نه درصد تخفيف به ترکيه داد و قيمتش را آورد در حدود قيمت روسيه و دولت ترکيه اعلام کرد که راضي است از قرارداد جديدي که بسته شده. مساله اصلي ترکيه به نظر من چند چيز است. يکي اينکه اولا ترکيه در اواخر دهه نود قراردادهاي متعددي براي خريد گاز با کشورهاي مختلف از جمله ايران بست و آن قراردادها بر مبناي يک محاسبه غلط در مورد توسعه اقتصادي ترکيه بوده که در نتيجه مقدار گازي که ترکيه از طريق اين قراردادها مي خواهد وارد کند، خيلي بيشتر از احتياجات ترکيه است، چه احتياجات صنعتي و چه احتياجات شخصي مردم. از اين جهت ترکيه با يک مشکل بزرگي روبرو شده. از يک طرفي اين قراردادها را بسته و از طرفي به خاطر بسته شدن اين قراردادها اجبارا بايد به تعهدات خودش عمل کند و از طرف ديگر نيازي به اين گاز ندارد. از اين جهت دنبال بهانه اي مي گردد که برخي از اين قراردادها را ملغي کند و مشکلش با ايران به اين سادگيها حل نخواهد شد، براي اين که ايران خط لوله گاز را به خاطر صادرات گاز به ترکيه درست کرده که هزينه زيادي براي ايران داشته و از اين جهت ترکيه نمي تواند به سادگي قرارداد را لغو کند و در نتيجه هرزگاهي مجبور است که تحت لواي بالا بودن گاز وارداتي ايران، مدتي واردات گاز ايران را لغو کند به اميد اينکه بتواند يا قيمتها را پايين بياورد يا اينکه بر سر مقدار واردات از ايران توافقهايي با ايران کند. جمشيد زند (راديو فردا): آقاي پيماني ولي از طرفي ديگر تحليلگراني در ايران و در در ترکيه اين مساله را مطرح مي کنند که فشارهاي آمريکا به دولت ترکيه براي عدم گسترش روابط اقتصادي با ايران و همچنين رقابتي که بين روسيه و ايران بر سر صدور گاز به ترکيه به وجود آمده، دولت ترکيه را در چنان موضعي قرار داده که مي خواهد تعادلي بين کشورهاي همسايه و آمريکا که متحد نزديکش هست حفظ کند. به نظر شما اين موضوع تا چه حد تاثير داشت در شکست مذاکرات روز گذشته. هومن پيماني: مسلما اين هم يکي از دلايل ديگري است که ترکيه اين مشکل را با ايران به وجود آورده، به خاطر اينکه اصولا واردات گاز از ايران موضع آمريکا را در مورد صدور نفت و گاز آسياي مرکزي و قفقاز از طريق ترکيه که به ويژه مساله احداث خط لوله نفت با کو – جيهان، ايران را شديدا تحت فشار قرار داده، به خاطر اين که تمام تئوري که آمريکا براي احداث اين خط لوله در دست داشته اين بوده که صادرات از طريق ايران نه از طريق اقتصادي و نه از نظر سياسي و امنيتي قابل قبول خواهد بود و براي کشورهاي مختلف. ولي از طرف ديگر ترکيه با قبول واردات گاز از ايران اين مساله را زير سئوال برده. براي اينکه اگر صدور گاز ايران به ترکيه براي ترکيه مثبت و عملي است، از نظر امنيتي و اقتصادي مقرون به صرفه است، چرا نفت و گاز آسياي مرکزي و قفقاز نمي تواند از ايران صادر بشود. از اين جهت آمريکا ترکيه را مدتها است تحت فشار قرار داده و من فکر مي کنم مسلما يکي از دلايل ترکيه با ايران همين فشار آمريکا است و از طرفي ديگر هم مسلما روسيه رغبتي به ادامه همکاري ايران با ترکيه ندارد، براي اين که اگر اين همکاري ادامه پيدا کند، با توجه به نياز اتحاديه اروپا به گاز، به ويژه مساله اي که اروپا به دنبال آن بوده و اينکه بتواند منابع گازي خودش را متعدد کند و ايران را به عنوان يکي از منابع گازي براي اروپا در نظر گرفته، اگر مشکل صدور گاز ايران به ترکيه حل شود، مسلما در آينده مساله اتصال لوله گاز ايران – ترکيه به اروپا از طريق بلغارستان و يا يونان مي تواند مطرح باشد، به طوري که مطرح هم شده و اروپاييان نشان دادند که تمايل به احداث يک خط لوله کوتاه براي وثل اين خط لوله ترکيه به اروپا داشتند و خواهند داشت. از اين جهت مسلما روسيه رغبتي به حل مساله ايران با ترکيه نخواهد داشت.