(rm) صدا | [ 4:22 mins ]
بر اساس آئين نامه «جذب و نگهداري نيروي انساني خبره» که از سوي سازمان مديريت و برنامه تهيه و در هيات وزيران به تصويب رسيد، نخبگان علمي كشور مورد حمايتهاي مالي قرار مي گيرند. فريبرز رئيس دانا، استاد دانشگاه علامه طباطبائی، در تهران، در مصاحبه با راديو فردا مي گويد تا زماني كه اين اقدامات بخشي از يك سياست كلي و همه‌جانبه نباشد نمي تواند مؤثر افتد. وي مي‌افزايد: يكي از اين عوامل نارضائي نخبگان و طبقه تحصيلکرده در کشور، که با امتيازهاي مالي قابل جبران نيست، آزادي انديشه و بيان، آزادي در زندگي فردي و در پوشاك است. وي مي افزايد: شمار زيادي ممكن است آزادي‌هاي سياسي را به شكل منظم و سيستماتيك كه فعالان سياسي و اجتماعي مي خواهند، نخواهند، اما وقتي كه تحليل مي‌كنيد مي‌بينيد آنها هم از اينكه امنيت كافي را ندارند، در ناراحتي به سر مي برند. وي مي گويد: تا زماني كه عوامل زمينه ساز و عوامل منفي در محيط موجود هستند نمي‌توان از فرار مغزها جلوگيري کرد. هيات وزيران آئين نامه جذب و نگهداري نيروي انساني خبره را تصويب كرد. بر اساس اين آئين نامه كه از سوي سازمان مديريت و برنامه ريزي تهيه شده است نخبگان علمي كشور مورد حمايتهاي مالي قرار مي گيرند.
فريدون زرنگار (راديو فردا): بر اساس تعريف اين آئين نامه افراد باهوش، خلاق، كارآفرين و با نبوغ فكري كه به نوآوري كمك مي كنند، نخبه شناخته مي شوند. اين آئين نامه چگونگي شناسايي نخبگان را بر پايه موفقيت برگزيدگان در امتحانات كارشناسي ارشد، المپيادهاي علمي و تخصصي، مخترعين و مكتشفين گذارده است.
بر پايه اين آئين نامه نخبگان مي توانند بدون شركت در آزمون استخدام به كار گمارده شوند. در صورت اجراي اين آئين نامه نخبگان در كنار دريافت حقوق خود يك فوق العاده ويژه نخبگان هم دريافت مي كنند. افزون بر اين براي اين افراد پرداخت حق پژوهش، حق تأليف و حق ترجمه هم در نظر گرفته شده است. دولت در نظر دارد تسهيلاتي هم براي خريد خودرو و هم براي خريد مسكن در اختيار نخبگان قرار دهد.
دکتر فريبرز رئيس دانا، كارشناس امور اقتصاد در تهران، درباره اهميت اين آئين نامه به راديو فردا مي گويد تا زماني كه اين اقدامات بخشي از يك سياست كلي و همه جانبه نباشد نمي تواند مؤثر افتد.
فريبرز رئيس دانا (استاد دانشگاه علامه طباطبائي، تهران): اگر به سياست‌ها و روشها يا برنامه‌هايي از اين دست جزيي از يك برنامه كلي تر، سيستمي تر و اساسي تر باشد، مي تواند به اندازه خود اثر گذار باشد. اما به صورت سياستهاي مقطعي جداگانه بي اثر است. آنهايي كه كشور را ترك كرده اند دلائلي داشته‌اند كه اگر آنها را طبقه‌بندي كنيم ممكن است شماري از آنها به دليل درآمدهاي بالاتر رفته باشند. با اين سادگي‌ها و با اين سياست‌ها نمي توان اين شكاف درآمدي را پر كرد. شماري از اينها نارضايي‌ها و ناراحتي‌هاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي دارند. آن را كه اصلاً نمي‌شود با اين اقدامات مالي حل نمود. اما تا آنجايي كه براي نگهداري نخبگان و مغزها در اينجا مطرح است، تا زماني كه عوامل زمينه‌ساز و عوامل منفي موجود در محيط هستند آنها ميل به فرار را پيدا مي‌كنند. يكي از اين عوامل آزادي انديشه و بيان، آزادي در زندگي فردي و در پوشاك است. شمار زيادي ممكن است آزادي‌هاي سياسي را به شكل منظم و سيستماتيك كه فعالان سياسي و اجتماعي مي خواهند، نخواهند، اما وقتي كه تحليل مي‌كنيد مي‌بينيد آنها هم از اينكه امنيت كافي را ندارند در ناراحتي به سر مي برند. به اين ترتيب تفاوتهاي درآمدي به اين صورت كاري را از پيش نخواهد برد اگر ساير عوامل همكاري نكنند. نكته آخر من اين است كه تاكنون ما تجربه داشتيم و ديده ايم معيار انتخاب معيارهايي شخصي و رفاقتي و روابط و پارتي بازي و ارتباط با علما و صاحبان قدرت و از اين قبيل است. اين معيار همه چيز را به ضد خود تبديل مي كند. نخبه گان در اينجا هم عبارتند از نخبگان خودي. باز خودي و ناخودي مي شود. دگر انديشان در ميان نخبگان جايي نمي گيرند. در حاليكه يك جامعه سالم و يك مديريت سالم كه مي خواهد جلوي فرار مغزها را بگيرد، مي خواهد ارزشها را در داخل جامعه حفظ كند، اين همه ما سرمايه گذاري مي كنيم تا يك نفر فارغ التحصيل شود فرار كرده و مي رود براي جلوگيري از فرار اينها دولت بايستي اولين فرصت را براي منتقدين خود قائل شود.
ف. ز.: فرار مغزها در ايران به نوعي از دهه 1330 كه عده اي براي آموزش به اروپا اعزام شدند آغاز شد. اين روند تا سال 1357 به صورت كند و آهسته پيش مي رفت اما بعد از انقلاب بسيار شتاب گرفت. به گفته يك دانشجو، اهميت ندادن به قشر نخبه و فراهم نكردن زمينه هاي لازم براي فعاليت علمي آنها يكي از علل عمده گرايش نخبگان به خارج از كشور است. از سال 1354 تا سال 1379 از حدود 306 دانش آموزي كه در المپيادهاي جهاني شركت كرده اند، 65 نفر به خارج از كشور رفته اند و ماندگار شده اند.
