رواج بي سابقه پديده بي خانمان‌ها در دوران حکومت جمهوري اسلامي

با گسترش مدرنيزاسيون و مهاجرت روستاييان به شهرها پديده حاشيه نشيني نيز از دهه 50 در ايران آغاز شد. واژه هايي چون گودنشيني، زاغه نشيني، آلونک نشيني و غيره براي نخستين بار با اين پديده وارد زبان فارسي شد، اما پديده ديگري که در دوران حکومت جمهوري اسلامي در شهرهاي ايران رواج بي سابقه اي يافته، پديده بي خانمان ها است، يعني کساني که حتي سرپناهي هم براي شب به صبح آوردن ندارند و در خيابان ها يا نيمکت هاي پارک ها يا بر روي کارتن ها و کاغذ روزنامه شب را به روز مي آورند. محمد آقازاده، روزنامه نگار در تهران، در مصاحبه با راديوفردا مي گويد که ما سازماني به نام سازمان بهزيستي داريم که مدتي است در وزارت رفاه و تامين اجتماعي ادغام شده است، و ماموريت اين سازمان مقابله با ناهنجاري هاي اجتماعي مانند زنان خياباني، دختران و کودکان خياباني، و کارتن خواب ها است. آقاي آقازاده مي افزايد سازمان هايي مانند بهزيستي بايد پيشگام شوند، نهادهاي غير دولتي تشکيل دهند و اين نهادها براي مثال مي توانند غذاهاي گرم به بي خانمان ها بدهند، که چنين چيزي در سنت هاي اسلامي به نام اطعام وجود دارد. نازي عظيما (راديو فردا): با گسترش مدرنيزاسيون و مهاجرت روستاييان به شهرها پديده حاشيه نشيني نيز از دهه 50 در ايران آغاز شد. واژه هايي چون گودنشيني، زاغه نشيني، آلونک نشيني و غيره براي نخستين بار با اين پديده وارد زبان فارسي شد، اما پديده ديگري که در دوران حکومت جمهوري اسلامي در شهرهاي ايران رواج بي سابقه اي يافته، پديده بي خانمان ها است، يعني کساني که حتي سرپناهي هم براي شب به صبح آوردن ندارند و در خيابان ها يا نيمکت هاي پارک ها يا بر روي کارتن ها و کاغذ روزنامه شب را به روز مي آورند. براي اينان واژه هايي چون خيابان خوابان و کارتن خوابان ساخته شده است. شب گذشته شماري از دانشجويان در تهران با اجتماع در برابر ساختمان استانداري دومين شب را با کارتن خوابان گذراندند و به شرايطي که تا کنون منجر به مرگ بيش از 80 کارتن خواب شده اعتراض کردند. شب اول را اين دانشجويان در برابر شهرداري تهران کارتن خوابي کرده بودند. فريدون زرنگار درباره اين پديده با محمد آقازاده روزنامه نگار در تهران گفتگو کرده است. محمد آقازاده (روزنامه نگار، تهران): قبلا به اين کارتن خواب ها فرهنگ ملي ما مي گفت: ولگرد، ولي الان با توجه به سطح آموزش جامعه و پيشرفت فکري جامعه اين مساله را به چشم محترمانه و يک نوع بيماري نگاه مي کند، اسمش را عوض کرده و شده کارتن خواب ها. در دهه 50 وقتي که شهرها جاذبه اقتصادي بيشتري پيدا کردند، سيل مهاجرت به اين شهرها به خصوص تهران آغاز شد. خيلي از اين مهاجران نتوانستند خودشان را با محيط شهري وفق دهند و شغل مناسب پيدا کنند. به تدريج به حاشيه ترين نقاط شهر کوچ کردند و کساني که حريم خانواده هم نداشتند تبديل به خيابان خواب شدند. پديده دوم، مواد مخدر در جامعه ما جاي خودش را باز کرد و معتاداني که تسليم ترک اعتياد نمي شدند و خانواده ها با هر مشقتي بود نتوانستند اينها را ترک دهند، اينها در حاشيه شهر قرار گرفتند. با توجه به رشد جمعيت، با توجه به مشکلات اقتصادي که جامعه دارد، طبيعي است به نسبت رشد اين مسائل تعداد خيابان خواب ها هم افزايش پيدا خواهد کرد که کرده. فريدون زرنگار (راديو فردا): آمار شهرداي حکايت از وجود هزار و 500 کارتن خواب دارد، اما وزير کشور مي گويد: شمار اين افراد شش هزار نفر است. آيا آماري در اين باره اصولا در دست هست؟ محمد آقازاده: من خودم عادت کردم به هيچکدام از اين آمارها اعتماد نکنم. چون اصولا آمار در ايران بسيار غير علمي تهيه مي شود. ما دو نوع خيابان خواب داريم. خيابان خواب هاي ثابت، خيابان خواب هاي فصلي و موقت. چون در فصل گرما اين خيابان خواب مي روند گوشه پارک ها و پل ها و شناخته نمي شوند، ولي در فصل سرما که نمي توانند از خودشان حفاظت کنند، اين پديده خودش را بيشتر نشان مي دهد. من فکر مي کنم هر دو آمار غلط است. ف . ز : مسئولين نهادها، مسئوليت در قبال کارتن خواب ها را به گردن هم مي اندازند. استانداري تهران مي گويد: شهرداي مراکز ويژه را تحويل نمي دهد. عده اي ديگر مي گويند شهرداري اصولا با جمع آوري کارتن خواب ها مخالف است، چون به شيوع مواد مخدر و بيماري ها دامن مي زند. اصولا چه نهادي مسئوليت جمع آوري و دادن پناهگاه به بي خانمان ها از جمله کارتن خواب ها را دارد؟ محمد آقازاده: ما سازماني به نام سازمان بهزيستي داريم، مدتي هم هست که ادغام شده در وزارت رفاع و تامين اجتماعي. اين سازمان اصلا ماموريتش مقابله با ناهنجاري هاي اجتماعي مانند زنان خياباني، دختران و کودکان خياباني، کارتن خواب ها. ف . ز : رئيس جمهوري به همين سازمان مثل اين که ده روز فرصت داده به اين مساله رسيدگي کند. محمد آقازاده: من متعجبم. وقتي سازماني ماموريت ذاتي خودش مقابله با اين امر است، چرا آقاي رئيس جمهور بايد ده روز فرصت دهد. ف . ز : در شهرهاي ديگر غير از تهران اوضاع چطور است؟ محمد آقازاده: به نظر من در شهرهاي بزرگي مانند اصفهان، شيراز، تبريز هم اوضاع همينطور است، ولي چون در تهران رسانه ها گسترش پيدا کردند، سايت هاي اينترنتي گسترش پيدا کردند، جامعه مديريت عاطفي ندارد، تا بم زلزله مي آيد دو سه ماه روي آن سرمايه گذاري مي کنيم، بعد فراموش مي کنيم. سازمان هايي مانند بهزيستي بايد پيشگام شوند، نهادهاي NGO ها را تشکيل دهند، در هر محله اي NGO مي تواند غذاهاي گرم بدهند، ما در سنت هاي مذهبيمان اطعام داريم. ف . ز : چرا در مساجد را بر روي اين افراد که جايي براي خواب ندارند در اين سرما باز نمي کنند. محمد آقازاده: معتادين را که نمي شود راه داد، چون آنجا مي شود پايگاه مواد مخدر، ولي به نظر من پيشنهاد خوبي است، خود مراکز مساجد مي تواند به صورت مشخص از اينها ثبت نام کند و هرچند نفرشان را يکي از مساجد شب ها پناه دهد و اگر اين اتفاق بي افتد بايد مسئولين جوابگو باشند. مانند همه نهادهايي که بايند جوابگو باشند.